پروژه تازه سعودی‌ها و شیخ‌نشینان برای لبنان
درحالی که برخی مسئولان لبنانی امیدوار بودند با بازگشت سفیر عربستان به بیروت بحران به وجود آمده با ریاض و سایر شیخ‌نشینان حل شود اما رفتارهای ولید البخاری چیز دیگری را نشان می‌دهد.
29 اکتبر 2021 بود که عربستان سعودی به همراه سایر متحدان خود در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس ضمن اعمال تحریم‌هایی علیه لبنان روابط دیپلماتیک با این کشور را قطع کرده و بعد از اخراج سفیر لبنان، سفیر خود را نیز از بیروت فراخواند.
کمپین خصمانه عربستان علیه لبنان
بهانه سعودی‌ها برای آغاز این کمپین خصمانه ضد لبنان انتشار مصاحبه‌ای بود که «جورج قرداحی» وزیر رسانه سابق این کشور چند ماه قبل از انتصاب به پست وزارتی با یکی از تریبون‌های شبکه الجزیره انجام داده و در آن ضمن انتقاد از جنگ ویرانگر یمن، دفاع ملت این کشور از خود در برابر تجاوزات ائتلاف سعودی را مشروع و قانونی دانسته بود.
گذشته از اما و اگرهایی که مربوط به زمان انتشار این مصاحبه و تبانی برخی طرف‌ها در خصوص آن بود ، کاملا روشن است که سعودی‌ها جورج قرداحی را تبدیل به یک قربانی و دستاویزی برای تحقق اهداف ناکام خود در لبنان کردند؛ چرا که مقامات مختلف در سراسر جهان و حتی مسئولان آمریکایی که خودشان از ناظران و عاملان جنگ یمن هستند بارها به بهانه‌های مختلف به بدترین شکل عربستان را مورد اهانت قرار داده‌اند. نمونه بارز در این زمینه جمله معروف «دونالد ترامپ» رئیس جمهور سابق آمریکاست که با وجود خدمات فراوانی که سعودی‌ها و شخص «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان در اختیارش قرار داده بودند، این کشور را به گاوی شیرده تشبیه کرد که هر زمان شیرش تمام شود سرش را می‌برند.
حتی «میشل عون» رئیس جمهور لبنان نیز قبل از انتصاب به این پست بارها از جنگ یمن و کشتار مردم بی‌گناه این کشور انتقاد کرده بود اما زمانی که برای نخستین بار به عنوان رئیس جمهور لبنان در سال 2017 به عربستان سفر کرد مورد استقبال گرم سعودی‌ها و شخص «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه این کشور قرار گرفت.
در هر صورت دولت لبنان و مسئولان این کشور از جمله شخص «نجیب میقاتی» نخست وزیر لبنان که از زمان روی کار آمدنش همواره در تلاش برای جلب رضایت عربستان بود در برابر فشارهای این کشور تسلیم شدند. نهایتا جورج قرداحی درحالی که بر موضع خود درباره جنگ یمن پایبند بود با هدف پایان کمپین خصمانه عربستان و متحدانش علیه لبنان ناچار به استعفا شد. این درحالی بود که سعودی‌ها و سایر شیخ‌نشینان خلیج فارس با وجود گذشت چند ماه از استعفای قرداحی هیچ گام مثبتی در راستای بهبود روابط با لبنان بر نداشتند.
تلاش‌های ناکام عربستان علیه حزب‌الله
همین مسئله بار دیگر ثابت کرد که عربستان اساسا هدف دیگری را در لبنان دنبال می‌کند که آن هم تضعیف حزب‌الله و حذف آن از عرصه لبنان است؛ همان چیزی که آمریکا و اسرائیل می‌خواهند. «فیصل بن فرحان» وزیر خارجه سعودی نیز صراحتا به این موضوع اعتراف و تاکید کرد که مشکل عربستان با لبنان ربطی به سخنان قرداحی ندارد و ریاض اساسا با حضور حزب‌الله در لبنان مخالف است. درواقع ریاض نیز همانند واشنگتن و تل‌آویو حزب‌الله را مهمترین مانع اجرای پروژه‌هایش در لبنان می‌داند و از افزایش محبوبیت مقاومت در لبنان و کل منطقه نگران است.
این امر نشان می‌دهد که عربستان با اصل خروج لبنان از بحران مخالف است و آن را به مثابه پیروزی مقاومت می‌داند؛ به ویژه اینکه در دوره اخیر حزب‌الله با واردات سوخت از جمهوری اسلامی ایران به لبنان نقش خود را به عنوان یک ناجی و مدافع شهروندان لبنانی در برابر مشکلات داخلی و خارجی پررنگ‌تر کرد.
مشکل عمده سعودی‌ها در این واقعیت نهفته که مقامات این کشور از پذیرش این تغییر در لبنان امتناع می‌ورزند و قدرت روزافزون حزب الله برای آنها قابل هضم نیست. بر همین اساس می‌بینیم که عربستان با لبنان به عنوان یک کشور ضعیف تعامل می‌کند و معتقد است که می‌تواند با رشوه‌های مالی و سیاسی و به کار گرفتن چهره‌های سیاسی نزدیک به خود در داخل این کشور بر لبنان مسلط شود؛ یعنی همان اشتباهی که در یمن مرتکب شد و اکنون هفت سال است وارد باتلاقی شده که قادر به خروج از آن نیست.
پروژه تازه سعودی‌ها و شیخ‌نشینان برای لبنان
بنابراین عربستان و ابزارهای آن که با کارت قرداحی به جایی نرسیدند پروژه جدیدی طراحی کردند که شامل شروط 12 گانه ریاض و دیگر شیخ نشینان برای لبنان بود و سند آن اوایل ژانویه 2022 توسط وزیر خارجه کویت به مقامات لبنان تحویل شد. تعیین چارچوب زمانی مشخص برای اجرای قطعنامه‌های شماره 1559 شورای امنیت درباره خلع سلاح حزب الله و قطعنامه شماره 1608 درباره استقلال سیاسی لبنان، گفتگو درباره قطعنامه 1701 درخصوص تسلیحات حزب الله و منطقه جنوب لبنان طبق اصل کنترل دولت لبنان بر تسلیحات خارج از اختیارات دولت از جمله بارزترین بندهای این سند عربستان و کشورهای حوزه خلیج فارس بود که در آن صراحتا به بیروت اعلام کردند بهبود روابط با این کشورها وابسته به محدود شدن نقش نظامی و سیاسی حزب‌الله است.
اما روشن است در شرایطی که آمریکا و رژیم صهیونیستی علی رغم تکاپوی فراوان اعم از تحمیل دو جنگ نظامی و به راه انداختن یک جنگ نرم طولانی نتوانستند موقعیت مقاومت را در لبنان تحت تاثیر قرار دهند، اعراب با این روش‌های نخ‌نما شده دستاوردی نخواهند داشت؛ آن هم در شرایطی که حزب‌الله با نجات ملت و کشور لبنان از شر اشغالگران صهیونیست و تروریسم تکفیری و همچنین ابتکاراتی چون واردات سوخت از ایران محبوبیت خود را در میان مردم لبنان بیش از پیش افزایش داده است.
در همین چارچوب «عبدالله بوحبیب» وزیر خارجه لبنان که مامور مدیریت حل بحران بر سر تنش به وجود آمده میان بیروت و ریاض شده بود در پاسخ به این شروط شیخ‌نشینان خلیج فارس اعلام کرد که حزب الله بر لبنان سیطره ندارد، اما یک جزء اساسی است و هر گروهی در لبنان ویژگی‌های خود را دارد که از آن دست برنمی‌دارد.
بازگشت سفیر عربستان به بیروت چه معنایی دارد؟
در شرایطی که هیچ یک از خواسته‌های عربستان و متحدان آن در لبنان اجرا نشد، طی روزهای گذشته کشورهای عربی از جمله عربستان از بازگشت سفرایشان به بیروت و از سرگیری روابط دیپلماتیک با لبنان خبر دادند. اما چرا در بازه زمانی فعلی سفرای عربی به بیروت برگشته‌اند؟
برای درک علت این اقدام بهتر است ابتدا اظهارات یک دیپلمات کویتی را مورد بررسی قرار دهیم که با اعلام خبر بازگشت سفیر کشورش به لبنان گفت، کشورهای حوزه خلیج فارس معتقدند که خارج شدن از لبنان ممکن است به نتایجی منجر شود که منافع این کشورها را به خطر بیندازد، بنابراین باید از برخی ارزیابی‌های اشتباه دوری شود، به همین دلیل امکان دور شدن از لبنان وجود ندارد به‌ویژه آنکه تحولات بزرگی در داخل لبنان در راه است که این کشور را به بستری برای حضور پررنگ کشورهای حوزه خلیج فارس تبدیل خواهد کرد.
پرواضح است که منظور این دیپلمات کویتی از تحولات بزرگ لبنان انتخابات پارلمانی این کشور است و شیخ نشینان به این نتیجه رسیده‌اند که نباید عرصه لبنان را خالی بگذارند و باید به شکل مستقیم وارد روند انتخابات شوند. در این بین عربستان سعودی که کمپین خود را برای مقابله با حزب‌الله در انتخابات لبنان از ماه‌ها قبل آغاز کرده بود تصمیم گرفته تا مجددا سفارتخانه خود را برای مدیریت مستقیم این کمپین‌ها فعال کند.
در همین چارچوب «ولید البخاری» سفیر عربستان که اخیرا به بیروت برگشته برنامه‌ای برای دیدار با مقامات و شخصیت‌های لبنانی تدوین کرده که اولین آن مربوط به دیدار با نجیب میقاتی در یک ضیافت افطار بود.
«فواد سنیوره» نخست‌وزیر اسبق لبنان که بعد از سعد حریری کمپین انتخاباتی مولفه اهل سنت را مدیریت می‌کند روابط عمیقی با سعودی‌ها برقرار کرده و تماس‌هایی با ولید البخاری داشته است. به گفته منابع آگاه سنیوره در زمینه بودجه مالی برای کمپین خود از سعودی‌ها کمک خواسته و روی پول‌هایی که سفیر عربستان با خود به بیروت آورده حساب کرده است.
اما پیش از آن عربستان برنامه خود را برای انتخابات لبنان آغاز و 10 میلیون دلار به این منظور اختصاص داده است. این مبالغ از طریق انجمن‌ها و موسسات غیردولتی در قالب کمک‌های بشردوستانه وارد لبنان شده و در کمپین‌های ضد مقاومت هزینه می‌شود و بخش زیادی از آن مربوط به کمپین فواد سنیوره است.
سید «حسن نصرالله» دبیر کل حزب الله نیز در سخنرانی شب گذشته خود با اشاره به مداخله سفارتخانه‌های خارجی در انتخابات پارلمانی لبنان تاکید کرد، یک مقام سعودی به من گفت که ریاض در انتخابات سال 2009 پول زیادی را در لبنان خرج کرده است. این پول نه برای انتخابات بلکه به حساب مقامات سیاسی لبنان ریخته شد.
البخاری برای ازسرگیری روابط دیپلماتیک به بیروت نیامده است
از طرف دیگر شواهد نشان می‌دهد که بازگشت سفیر عربستان به لبنان به منظور ازسرگیری روابط دیپلماتیک میان دو کشور انجام نشده است؛ چرا که ولید البخاری طبق معمول گذشته آداب دیپلماتیک را بعد از بازگشت به بیروت رعایت نکرد و به دیدار میشل عون در کاخ ریاست جمهوری نرفت.
منابع نزدیک به سعودی در لبنان نیز اعلام کردند که البخاری با اهداف انتخاباتی به لبنان برگشته و دشمنی عربستان با حزب‌الله و متحدانش از جمله تیم رئیس جمهور به قوت خود باقی است.
این منابع تاکید کردند که نیازی نیست عربستان مستقیما درباره انتخابات لبنان موضع‌گیری کند، بلکه گرایش شخصیت‌هایی که به دیدار ولید البخاری در سفارت عربستان می‌روند به واضح نشان می‌دهد که او با چه هدفی به بیروت برگشته است. فواد سنیوره در صدر این شخصیت‌ها قرار دارد و منابع آگاه تاکید می‌کنند او تصمیم گرفته با دور زدن جریان المستقبل به ریاست سعد حریری، رهبری سنی‌های لبنان را به دست گرفته و مشروط به اجرای خواسته‌های عربستان از حمایت این کشور برخوردار شود.
بر همین اساس به نظر نمی‌رسد که عربستان قصد پایان دادن به بحران با لبنان را داشته باشد و نوع تعامل ریاض با این کشور بستگی به فضای لبنان بعد از انتخابات و نتیجه آن دارد. بنابراین در صورتی که طبق نظرسنجی‌ها و شاخص‌های موجود همانند دوره گذشته اکثریت پارلمانی در دست حزب‌الله و متحدانش بماند مسئولان لبنانی باید منتظر بهانه‌جویی‌های تازه عربستان برای تنش‌آفرینی در لبنان باشند./تسنیم