آرامگاه فردوسی
برای گشت و گذار و بازدید از جاذبه های طبیعی و تاریخی شهرهای زیادی در کشور ایران قرار دارند که هر کدام زیبایی خاصی را به رخ می کشند، یکی از این شهرها که مشهد نام دارد به عنوان قطب گردشگری زیارتی و سیاحتی معرفی می شود که هر سال پذیرای گردشگران بسیار زیادی است.
لازم به ذکر است که بگوییم مشهد دارای جاذبه های تاریخی و گردشگری بسیار زیادی است که از میان آن ها می توان آرامگاه فردوسی را نام برد، این آرامگاه یکی از زیباترین مقبره های ایران معرفی می شود و بهترین جاذبه گردشگری شهر مشهد به شمار می رود که در طول زمان دست خوش تغییرات بسیار زیادی بوده است.
آرامگاه فردوسی که در ۲۸ کیلومتری غرب روستای پاژ واقع و در مشهد قرار دارد به عنوان محلی معرفی می شود که سالانه گردشگران زیادی برای بازدید از آن راهی مشهد می شوند. به عنوان مثال کسانی که قصد دارند از رشت راهی مشهد شوند می توانند بلیط چارتر هواپیما رشت مشهد را برای خود تهیه نمایند.
تاریخچه آرامگاه فردوسی
آرامگاه فردوسی از فراز و نشیب های بسیار زیادی برخوردار بوده است که می توان گفت در زمان های مختلف تغییرات بسیار زیادی را بر روی آن ایجاد کرد.
در بسیاری از کتاب های تاریخی آمده است که بعد از مرگ فردوسی به دلیل این که از مذهب شیعه پیروی می کرد پیکر او را در هیچ قبرستانی دفن نمی کردند و او را به ناچار در باغ خودش در شهر توس و نزدیک به دروازه شرقی شهر رزان به خاک سپردند.
لازم به ذکر است که به بگوییم هیچ گونه مقبره و آرامگاهی برای فردوسی درست نکردند، اما بازهم افرادی که اهل دانش و معرفت بوده اند ارادت خود را بر سر مزار وی نشان می دادند، بنا بر اطلاعاتی که وجود دارد اولین بار ارسلان حاذب که یکی از سرداران سلطان محمود غزنوی و از دوستداران فردوسی بود آرامگاهی را برای مقبره فردوسی بنا نهاد.
بنایی که برای آرامگاه فردوسی بنا نهاده اند حدود ۱۰۰ سال همچنان پابرجا بود و بازدیدهای نظامی زیادی در سال ۵۱۰ هجری قمری از این آرامگاه انجام گرفت و با توجه به شواهدی که وجود دارد در هنگام یورش غزها که گروهی از ترکان غارتگر بوده اند در سال های ۵۴۸،۵۵۲ و ۵۵۳ هجری قمری همچنان پا برجا بود.
حتی در طی حملات چنگیز و پسرش هم در سال های ۶۱۷ و ۶۱۸ قمری همان طور سالم باقی ماند، اما در زمان حکمرانی مغول ها در سال های ۶۳۸ تا ۶۴۰ ۱ هجری قمری بنای آرامگاه فردوسی را کاملاً خراب کردند و از مسائل لوحی که از آن آرامگاه به دست آوردند، بنای قلعه ای را در توس احداث کردند.
بنای آرامگاه فردوسی در زمان حکومت غازان خان
زمانی که فرمان‌روایی غازان خان یکی از مشهورترین و مؤثرترین پادشاهان ایلخانی شروع شد فردی به اسم امیر ایسن قتلغ ساختمانی را در محل دفن فردوسی احداث کرد، اما متأسفانه قبل از این که کار ساخت و ساز به اتمام برسد، امیر ایسن از دنیا رفت و بنا را تا نیمه سده هشتم هجری قمری همچنان نیمه کاره رها کردند.
در دانشنامه ای از حمدالله مستوفی آورده اند که آرامگاه فردوسی در شرق توس یعنی کنار قبر محمد غزالی که یکی از متکلم و فقیهان ایرانی بود قرار دارد، اما دولتشاه سمرقندی در تذکره الشعرا این چنین گفته است که مدفن فردوسی در کنار بنای عباسی و در جای مشخصی قرار گرفته، این محل هایی که گفته شد اشاره به همان خانقاهی دارد که امیر ایسین آن را ساخته است و جایگاه امروزی این خانقاه در ۸۰۰ متری از آرامگاه فردوسی قرار دارد که آن را به نام هارونیه می شناسند. دوستداران بازدید از ارامگاه فردوسی می توانند بلیط چارتر ارزان را برای خود تهیه نمایند.
پنهان شدن آرامگاه فردوسی و احداث دوباره آن
در جریان یورش هایی که توسط عبیدالله خان ازبک به خراسان شد و به خاطر تعصبی که بر ضد مذهب شیعه داشت، دستور ویرانی آرامگاه فردوسی را صادر کرد و در سال ۱۲۳۶ هجری قمری فردی بنام فریزر آرامگاه فردوسی را گنبدی کوچک و مدفنی بسیار ناشایست قلمداد کرد.
در سال ۱۲۷۴ زمانی که خوانیکف کنسولگری روسیه خراسان مسافرت کرد اثری از این آرامگاه پیدا نکرد، اما بسیاری از گزارش هایی که وجود دارد نشان می دهد بنایی که توسط فریزر تاسیس شد تا سال ۱۲۹۲ همچنان پابرجا بوده و بعد از آن گندمزاری آن را فرا گرفته است.
در زمان حکومت قاجاریان عبدالوهاب آصف الدوله که والی خراسان بود، طبق دستور ناصرالدین شاه مأمور جستجو برای پیدا کردن آرامگاه فردوسی شد و با راهنمایی های چند فرانسوی توانست آن را پیدا کند، این فرد به صورت موقت ۲ اتاق را در محل آرامگاه بنا نهاد تا بعدها بنایی بسیار زیبا را برای مقبره فردوسی احداث کند.
در سال ۱۳۱۸ که محمدتقی بهار از آرامگاه بازدید کرده بود آن را به صورت زمینه ای برای احداث ۱ بنای تازه توصیف کرد. بعد از این که جنگ جهانی اول به اتمام رسید حرف از قدرشناسی از فردوسی و احداث بنایی بسیار زیبا برای مدفن اون در میان بود.
در سال ۱۲۳۸ هجری قمری پس از تأسیس انجمن آثار ملی در سال ۱۳۰۱ که رئیس آن محمدعلی فروغی بود تلاش های زیادی برای احداث آرامگاه فردوسی انجام دادند و تمام تلاش خود را انجام دادند که این آرامگاه را با هزینه مردم و بدون کمک گرفتن از دولت احداث کنند.
در سال ۱۳۰۵ کیخسرو شاهرخ که نماینده زرتشتیان بود مأمور پیدا کردن محل دقیق مدفن فردوسی بود، آن ها در باغی که وسعت آن ۲۳ هزار مترمربع بود و متعلق به حاج میرزا علی قایم مقام نایب التولیه بود تختی را به عرض ۵ متر پیدا کردند که متوجه شدند همان محل مدفن فردوسی است و باغ برای ساخت آرامگاه فردوسی به رضاشاه تقدیم شد.
حسین ملک ۷ هزار مترمربع از زمین های اطراف باغ را به انجمن وقف کرد تا بتوانند مجموعه ای را برای احداث آرامگاه فردوسی در اختیار داشته باشد.
آرامگاه را در سال ۱۳۱۳ افتتاح کردند، اما بعد از مدتی به دلیل اشتباهاتی که در محاسبات مقاومت خاک و مصالح پی انجام داده بودند، آسیب های جدی به آن آرامگاه وارد شد که در سال ۱۳۴۳ انجمن آثار ملی دستور بازسازی بنا را صادر کرد و در سال ۱۳۴۷بازسازی آن به اتمام رسید.
علاقه مندان به بازدید از مقبره فردوسی می توانند از طریق هواپیما سفر خود به مشهد را رقم بزنند. به عنوان مثال مسافرانی که از اهواز راهی مشهد می شوند می توانند بلیط هواپیمای اهواز به مشهد را برای خود تهیه نمایند و راهی این شهر پر از جاذبه های گردشگری شوند.