«فردا» گزارش می‌دهد
سیاست روس‌ها و سود و زیان ما
تضمین‌خواهی روسیه و چین برای اثر نگذاشتن تحریم‌های آمریکا بر همکاری‌هایشان با ایران با واکنش‌ها و تحلیل‌های مختلفی همراه بوده، برخی از آن استقبال می‌کنند و برخی نیز آن را مانع تراشی در مسیر برجام به حساب می‌آورند.
گره سیاست سایت فردا - سرگئی لاوروف چند روز پیش در یک نشست خبری گفت که روسیه از آمریکا می‌خواهد که تضمین دهد تا تحریم‌های این کشور مانع همکاری‌ها و تعاملاتشان با ایران نمی‌شود. این موضع روس‌ها اگرچه تا دیروز با موضع گیری رسمی از سوی مقامات ایرانی همراه نشده بود، در فضای رسانه‌ای و نخبگانی کلی سروصدا کرد. برخی از کارشناسان این رویکرد را غیرسازنده و نوعی مانع تراشی در مسیر احیای برجام دانستند، به خصوص حالا که به نظر می‌رسد تا توافق راه زیادی نمانده باشد.
توییت دیروز علی شمخانی درباره قابل درک بودن کنشگری‌های مثبت و منفی اعضای حاضر در برجام که بدون اشاره به روسیه نوشته شده بود، همچنین تاکید امیرعبداللهیان در نشست با نمایندگان بر این اینکه «ضمن ایستادگی در حفظ و رعایت خطوط قرمز، اجازه نخواهیم داد هیچ عامل خارجی منافع ملی کشور را در مذاکرات وین برای لغو تحریم‌ها، تحت تاثیر قرار دهد» یا پاسخ‌هایی که دیروز خطیب زاده به سوالات خبرنگاران در این باره داد، معلوم کرد که طبق مواضع رسمی ایران این رویکرد روسیه برای ایران مشکل‌ساز تلقی نمی‌شود.
با این وجود برخی از تحلیلگران به انتقاد پرداخته و حتی خواهان تجدید نظر در این سیاست‌ها شدند، برخی دیگر نیز این موضع گیری‌های روسیه و حتی چین را در هم‌راستای منافع ایران ارزیابی کردند. مثلا حمید ابوطالبی، مشاور سیاسی دفتر حسن روحانی نوشته بود: «روسیه می‌داند که فقط کنگره آمریکا قادر به ارائه تضمین واقعی است، و وزیر خارجه نه قادر است تضمینی دهد و نه تضمین کتبی او ارزشی دارد، بلکه فقط بهانه‌ای می‌شود که روسیه بار تحریم‌های خود را بر دوش ایران نهاده و با تهدید ایران به استفاده از «مکانیسم ماشه»، کشور را در راستای منافعش به قهقرا بکشاند. ایران نه می‌تواند و نه باید بار خطای استراتژیک حمله روسیه به اوکراین را به دوش بکشد، و نباید اجازه دهد تا بخشی از این بازی، پیچیده شود. لذا برای نیفتادن در دامِ روسیه، فقط می‌تواند با برقراری «تعادل استراتژیک» از طریق مذاکره مستقیم با آمریکا، بازی خطرناک روس‌ها را به بن‌بست بکشاند.»
در مقابل هادی محمدی، کارشناس مسائل منطقه در گفت‌وگو با روزنامه جوان گفته «موضع وزیر خارجه روسیه به طور جدی در راستای منافع ملی ایران است.» او می‌گوید: «حجم مناسبات ایران با چین و روسیه در حال افزایش است و این مناسبات به خصوص بعد از توافق احتمالی روندی تصاعدی خواهد داشت. در نتیجه هرگونه توافقی باید شامل این باشد که منجر به محدود شدن روابط اقتصادی و بازرگانی ایران با روسیه و چین نشود.»
داریوش قنبری هم در این زمینه به «فردا» گفته: «تردیدی نیست که در جاهایی روس‌ها با ما تعارض منافع دارند اما بعید می‌دانم روسیه چنین قدرتی داشته باشد که اجازه ندهد گفتگوها در وین به نتیجه برسد چون ما در سیاست خارجی خودمان به عنوان یک کشور مستقل تصمیم می‌گیریم.» او گفته: «با توجه به بحران اوکراین و هدف روس ها برای فشار آوردن بیشتر به غرب با اهرم انرژی، منافع آنها در این است که برجام در وضعیت کنونی به نتیجه نرسد بنابراین تعارض منافع روسیه با ایران در این زمینه قطعی است. اگر ما بتوانیم نفت و گازمان را صادر کنیم، تا حدود زیادی هدف روسیه برای استفاده از اهرم انرژی اثر بخش نخواهد بود.»
قنبری معتقد است که «اراده روس ها و تصمیم آنها بر ما تأثیری نخواهد گذاشت و بعید می دانم روس ها بخواهند آنقدر در این زمینه کارشکنی کنند تا در روند گفتگوها اخلال جدی ایجاد شود و مذاکرات به بن بست بخورد.»
سید‌رضا میر طاهر، کارشناس مسائل اروپا نیز آنطور که «جوان» نوشته، معتقد است: چنین مطالبه‌ای از طرف روسیه و چین، «فی نفسه» مثبت است، زیرا از ایجاد مانع در مناسبات ایران و روسیه و ایران و چین جلوگیری می‌کند. طرح این مطالبه جدید در شرایط کنونی مذاکرات در وین ممکن است به پیچیده‌تر شدن مذاکرات و حتی به نتیجه نرسیدن مذاکرات منجر شود، در حالی که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا درخواست تضمین از طرف سرگئی لاوروف، همتای روس خود را «بی‌ربط» خوانده و گفته که مسئله تحریم‌های روسیه و برجام موضوعات جداگانه‌ای هستند و به هیچ شکل ارتباطی میان آنها وجود ندارد، میرطاهر معتقد است که طرح چنین بحثی از طرف روسیه و چین «می‌تواند در کوتاه‌مدت در مذاکرات وین آشوب‌ساز باشد»، به خصوص که به گفته میرطاهر، احتمال اندکی وجود دارد که در شرایط کنونی، امریکایی‌ها شرط جدید روسیه را قبول کنند.
با این وجود بسیاری از تحلیلگران معتقدند که این رویکرد روسیه و حتی چین نوعی مانع‌تراشی در مسیر برجام است زیرا آن در وضعیت فعلی یعنی عدم توافق و تداوم تحریم‌های ایران سود بیشتری می‌برند. همچین تصور می‌شود که درگیری روسیه در جنگ اوکراین و بالا گرفتن اختلافاتش با غرب و مسائلی مثل افزای قیمت نفت و گاز در شرایط موجود اثرگذار است و کار را برای ایران پیچیده کرده است. نظر و مواضع مقامات مسئول اما تا اینجای کار به گروهی که تضمین خواهی طرف‌های شرقی برجام را مثبت می‌انگارند، نزدیک‌تر است.