کجای کار برجام ایراد داشت؟/مهم‌ترین توصیه رهبری که رعایت نشد
اخیرا مقام معظم رهبری درباره نقص‌هایی که در برجام وجود داشت و برطرف نشد و موجب خسارت‌های سنگینی به کشور شد فرمودند: «در قضایای برجام در سال ۹۴ و ۹۵ ایرادی که بنده می‌گرفتم این بود که یک نکاتی باید در برجام رعایت می‌شد که مشکلات بعدی پیش نیاید. اعتراض من عمدتاً به این بود. من می‌گفتم این نکات را باید در نظر بگیریم. در تذکرات هم آن را مکرر گفتم. خب بعضی از این‌ها در نظر گرفته نشد، مورد توجه قرار نگرفت این مشکلات بعدی پیش آمد که خب همه مشاهده می‌کنند.»
مشکلاتی که در ماجرای برجام پیش آمده و همه شاهد آن هستیم از این قرار است:
1. خروج آمریکا از برجام و نادیده گرفتن تعهدات برجامی‌اش
قرار بر این بود که وقتی ایران همه تعهداتش را انجام داد آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها نیز بلافاصله همه تحریم‌های ظالمانه‌شان را لغو کنند ولی متأسفانه ایران همه تعهداتش را به‌طور کامل و با عجله انجام داد و سانتریفیوژهای خود را جمع‌آوری و تا 5 هزار دستگاه تقلیل داد و در قلب راکتور اراک سیمان ریخت و اورانیوم با غنای 20 درصدش را نابود کرد و اورانیوم با غنای 5 درصد را نیز به خارج فرستاد ولی غربی‌ها پس از راستی‌آزمایی اقدامات ایران، به هیچ یک از تعهدات خود عمل نکردند و هر روز در برابر تذکر ایران بهانه‌ای تراشیدند! مقام معظم رهبری که غربی‌ها را به‌خوبی می‌شناخت و از عهدشکنی‌ها و پیمان‌شکنی‌های آنان در طول تاریخ اطلاع داشتند خطاب به رئیس‌جمهور وقت آقای حسن روحانی فرمودند: «از آن‌جا که پذیرش مذاکرات از سوی ایران اساساًً با هدف لغو تحریم‌های ظالمانه اقتصادی و مالی صورت گرفته است و اجرائی شدن آن در برجام به بعد از اقدام‌های ایران موکول گردیده، لازم است تضمین‌های قوی و کافی برای جلوگیری از تخلّف طرف‌های مقابل، تدارک شود، که از جمله آن اعلام کتبی رئیس‌جمهور آمریکا و اتّحادیه اروپا مبنی بر لغو تحریم‌ها است. در اعلام اتّحادیه اروپا و رئیس‌جمهور آمریکا، باید تصریح شود که این تحریم‌ها به‌کلّی برداشته شده است. هرگونه اظهاری مبنی بر این‌که ساختار تحریم‌ها باقی خواهد ماند، به‌منزله نقض برجام است.» متأسفانه آقای روحانی با خوش‌بینی مفرطی که به غرب و به ویژه آمریکا داشت «امضای کری» را کافی می‌دانست و هیچ‌گونه تضمینی نه از آمریکا و نه از اروپا نگرفت و بدون تضمین به تعهدات برجامی‌اش اقدام کرد و در نتیجه زمینه نقض عهد برای غربی‌ها فراهم کرد.
2. وضع تحریم‌های جدید
یکی دیگر از مشکلاتی که به‌وجود آمد این بود که آمریکایی‌ها بعد از انجام کامل تعهدات از سوی ایران، علاوه‌بر تمدید تحریم‌های گذشته، تحریم‌های جدیدی بر ضد ایران وضع کردند، در حالی که اگر به تذکرات جدی رهبری اهمیت داده بودند این اتفاق صورت نمی‌گرفت؛ ایشان خطاب به رئیس‌جمهور وقت فرمودند «در سراسر دوره هشت‌ساله، وضع هرگونه تحریم در هر سطح و به هر بهانه‌ای(از جمله بهانه‌های تکراری و خودساخته تروریسم و حقوق بشر) توسّط هر یک از کشورهای طرف مذاکرات، نقض برجام محسوب خواهد شد و دولت موظّف است طبق بند ۳ مصوّبه مجلس، اقدام‌های لازم را انجام دهد و فعّالیّت‌های برجام را متوقّف کند.»ولی دولت روحانی در برابر نقض عهدهای مکرر آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها به جای اعتراض به نقض برجام، به توجیه نقض عهدهایشان از جمله تحریم‌های جدید می‌پرداخت و این‌گونه شد که به جای رفع تحریم صدها تحریم دیگر نیز بر تحریم‌های قبلی اضافه شد.
3. سوءاستفاده از واژه‌ها و عبارت‌های مبهم
یکی دیگر از مشکلات پیش آمده در برجام این بود که غربی‌ها و آمریکایی‌ها با زرنگی سیاسی و شیطنتی که دارند سعی کردند از عبارت‌ها و واژه‌های مبهم و غیرشفاف و چندپهلو استفاده کنند تا در آینده بتوانند برای فرار از تعهداتشان راهی داشته باشند. لذا از ابهام‌های موجود در برجام سوءاستفاده کرده، تفسیرهای خودشان را مبنا قرار می‌دهند آنها می‌گویند ما هیچ‌گاه قول «لغو تحریم» نداده‌ایم آنچه نسبت به آن تعهد داده‌ایم تنها «تعلیق تحریم»ها بوده است به همین دلیل اکنون از تعلیق خارج شده دوباره تحریم‌ها را فعال کرده‌ایم. در حالی که مقام معظم رهبری بارها بر این نکته تاکید فرموده بودند که سعی کنید کلمات و عباراتی که در قرارداد گنجانده می‌شود هیچ‌گونه ابهامی نداشته باشد تاجلوی هرگونه سوءاستفاده‌ای گرفته شود ایشان فرمودند:«وجود پیچیدگی‌ها و ابهام‌ها در متن برجام و نیز گمان نقض عهد و تخلّفات و فریب‌کاری در طرف مقابل به‌ویژه آمریکا، ایجاب می‌کند که یک هیئت قوی و آگاه و هوشمند، برای رصد پیشرفت کارها و انجام تعهّدات طرف مقابل و تحقق آنچه در بالا بدان تصریح شده است، تشکیل شود. ترکیب و وظایف این هیئت باید در شورای عالی امنیّت ملّی تعیین و تصویب شود.» ولی مع‌الاسف به‌رغم آن همه تاکید بر شفافیت، باز هم از همان واژه‌های بسیار مبهم استفاده شد. به طوری که همین اخیرا طرف آمریکایی اظهار داشت که ما تلاش کردیم از واژه‌ای استفاده کنیم که مفید «تعلیق» باشد نه «لغو» و موفق هم شدیم، چون ایرانی‌ها فرق میان لغو و تعلیق درست تشخیص نمی‌دادند!
4. امیدواریم تجربه گذشته درس عبرتی باشد برای تیم جدید مذاکره کننده و توصیه‌های رهبری نصب‌العین خویش قرار دهند تا دیگر چنین اتفاقاتی شومی برای کشور رقم نخورد و حقوق ملت ایران پایمال نشود. بیانیه اخیر نمایندگان مجلس مبنی بر ضرورت رعایت شرایط 5 گانه، و توضیحات وزیر خارجه ایران نشانگر این است که دولت در مذاکرات جاری بسیار هوشمندانه عمل می‌کند و ان‌شاءالله نتایج خوبی نیز نصیب ملت ایران خواهد شد.
5. مهم‌ترین توصیه‌ای که رهبری در دولت سابق به تیم مذاکره‌کننده داشتند و رعایت نشد این بود که در مذاکرات و اجرای برجام شتاب نکنند. بی‌تردید ایران امروز بسیار قوی‌تر از دیروز است و غربی‌ها بسیار شکننده‌تر از دیروز، چنانچه دولت رئیسی بر مواضع خودش بایستد غربی‌ها مجبورند کوتاه بیایند. ما نباید به هیچ وجه در برابر زیاده‌خواهی‌های غرب تسلیم شویم اورانیوم‌های تولید شده تا مرز 60 درصد نیز نباید به خارج از کشور ارسال کنیم بلکه باید در ایران در زیر دوربین آژانس نگهداری کنیم و به‌عنوان یک تضمین مهم از آنها استفاده کنیم به‌طوری که اگر دوباره نقض عهدی پیش آمد ما از همان جا کارمان را ادامه بدهیم. وجود چنین تضمینی است که موجب عدم تکرار عهدشکنی‌ها خواهد شد./ کیهان