پیشنهاد جدید ایران برای تضمین اجرای برجام

گروه سیاسی-مذاکرات وین این روزها در حالی ادامه پیدا می‌کند که هیئت جمهوری اسلامی ایران و دیگرهیئت‌ها به صورت دو جانبه و چند جانبه در پایتخت اتریش جلسات فشرده‌ای را در سطوح مختلف دنبال می‌کنند.علی باقری مذاکره‌کننده ارشد کشورمان در ادامه رایزنی‌های خود در وین با رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به بحث و تبادل نظر پرداخت. باقری همچنین به صورت دو جانبه با انریکه مورا هماهنگ‌کننده اروپایی گفت‌ وگوها، دیدار کرد. پس از این دیدار باقری با نمایندگان سه کشور اروپایی با حضور مورا جلسه‌ای را برگزار کرد. براساس توافق صورت گرفته میان هیئت‌های مذاکره‌کننده، جلسه کمیسیون مشترک برجام هم اکنون برگزار نمی‌شود و مذاکره‌کنندگان دیدارهای خود را به صورت دو جانبه و چندجانبه ادامه می‌دهند.در این بین «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در مصاحبه اختصاصی با روزنامه انگلیسی «فایننشال‌ تایمز» تصریح کرد که کنگره آمریکا باید درباره تعهدات واشنگتن در قبال برجام و بازگشت به این توافق هسته‌ای، «بیانیه سیاسی» صادر کند. امیرعبداللهیان درباره تعهدات ایران در قبال برجام توضیح داد که «تعهدات ایران به شفافی یک فرمول ریاضی است. آن‌چه که ما قرار است انجام دهیم و نحوه راستی‌آزمایی این اقدامات از طریق آژانس [دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل] کاملاً روشن است. بنابراین طرف مقابل نمی‌تواند هیچ نگرانی داشته باشد اما در وهله اول ما درباره تضمین‌ها [مبنی بر این که ایالات متحده خارج نمی شود] همچنان نگرانیم». رئیس دستگاه دیپلماسی ایران سپس به موضوع لغو تحریم‌های یک جانبه علیه جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد و گفت:« ایران می‌خواهد این مذاکرات به «لغو کامل» تحریم‌ها منجر شود.  با این حال، چالش این‌جاست که دولت بایدن تنها مایل به حذف تحریم های اقتصادی است که در دوران ترامپ علیه ایران تحمیل شده است.»همزمان،شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی در توئیتر نوشت: آمریکا و اروپا در آزمون اجرای تعهداتشان در برجام مردود شدند. اکنون برجام برای ایران در حوزه اقتصادی و رفع تحریم‌ها به پوسته‌ای خالی تبدیل شده است. با آمریکای بدعهد و اروپای بی‌عمل هیچ‌گونه مذاکره فرابرجامی صورت نخواهد گرفت.محمد مرندی تحلیل گر سیاسی حاضر در وین   نیز خبر داد که برخی از موضوعات در مذاکرات وین حل شده اما برخی دیگر همچنان پابرجا هستند.وی که با شبکه خبری المیادین مصاحبه می‌کرد، افزود: «هیئت ایرانی امیدوار است که به زودی به توافق برسد اما هنوز اختلافات مهمی باقی مانده است.» مرندی همچنین گفت : «تا زمانی که اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها خواسته‌های ایران و پایبندی به توافق هسته‌ای را نپذیرند، امکان دستیابی به توافق وجود ندارد و اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها باید بپذیرند که ایران برای نقض مجدد توافق هسته‌ای امتیازی به آن ها نمی‌دهد».این تحلیل گر سیاسی افزود: «از صحبت‌ غربی‌ها درباره رسیدن به ۹۸ درصد از تفاهم‌ها شگفت زده شده‌ایم و تا زمانی که توافق هسته‌ای، تضمین کننده رفع تحریم‌ها و راستی آزمایی آن نباشد امکان دستیابی به توافق وجود ندارد».

پیش شرطی که خاصیت ندارد؟

با این حال،رضا نصری کارشناس بین الملل در کانال تلگرامی خود نوشت:کنگره آمریکا «بیانیه سیاسی» صادر نمی‌کند. صرفاً می‌تواند قطعنامه‌های غیرالزام‌آوری با رأی اکثریت تصویب کند که به آن‌ها قطعنامه‌های "Sense of" گفته می‌شود.‌اگر  چنین قطعنامه‌ای در قالب یک «قطعنامه همزمان» (Concurrent resolution) به رأی هر دو مجلس  گذاشته شد و به تصویب رسید، به آن Sense of Congress می‌گویند  و اگر در قالب یک «قطعنامه ساده» به تصویب یکی از دو مجلس رسید، به آن Sense of the House یا Sense of Senate می‌گویند.‌با توجه به ترکیب مجلس سنا - و ویژگی‌های آیین‌نامه‌ای آن - بسیار بعید است مجلس سنا قطعنامه‌ای در حمایت از برجام به تصویب برساند. مضاف بر این که از هم‌اکنون به همت سناتور گراهام و ممندز یک قطعنامه غیرالزام‌آور رقیب نیز در دست بررسی است.مجلس نمایندگان هم بعید است در قالب چنین قطعنامه‌ای از برجام حمایت کند و حتی اگر چنین کند   قطعنامه‌‌ غیرالزام‌آوری که صرفاً به تصویب یکی از دو مجلس  رسیده باشد ارزش «سیاسی»  چندانی نخواهد داشت.‌ پس طرح پیش‌شرط صدور بیانیه سیاسی - یا همان تصویب قطعنامه غیرالزام‌آور - از جانب ایران خاصیتی ندارد. در هر حال، نمایندگان موافق دولت بایدن در کنگره احتمالا در قالب یک نامه سرگشاده - چه با پیش‌شرط ایران چه بدون آن -  از نتیجه مذاکرات حمایت خواهند کرد.

 اسرائیل در وین!

صابر گل عنبری-در بحبوحه مذاکرات وین و حساس‌ترین پلان آن، اسرائیل برای نخستین بار فرستاده ویژه‌ای به وین می‌فرستد و با مذاکره کنندگان دیدار و گفت وگو می‌کند. این سفر در موقعیتی انجام می‌شود که مذاکرات وارد لحظات نفسگیر خود بین موفقیت و شکست شده است. هدف هم کاملا مشخص است و نیازی به واکاوی ندارد. اسرائیل جدی‌ترین مخالف احیای برجام است و بعد از لابی‌گری در پایتخت‌های دیگر طرف‌های مذاکره به ویژه آمریکا طی ماه‌های اخیر، حالا نماینده خود را به وین فرستاده تا به گفته منابع اسرائیلی مانع دادن امتیازات بیشتر به تهران و رسیدن به توافق شود.فرستاده و هیئت اسرائیلی با دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، میخائیل اولیانوف نماینده روسی در مذاکرات و افراد دیگری دیدار کرده است...نمی‌توان به سادگی از کنار دیدار اولیانوف با هیئت اسرائیلی گذشت. از این منظر که روابط اسرائیل با روسیه و دیگر طرف‌های مذاکرات "راهبردی" و گاهی"ائتلافی" است، این دیدارها طبیعی به نظر می‌ رسد، اما با توجه به موضع آشکار تل‌آویو علیه برجام و احیای آن، خرابکاری‌های متعدد در تاسیسات هسته‌ای و ترور دانشمندان ایران صرف ملاقات با هیئت اسرائیلی در محل و بحبوبه مذاکرات یک نوع "دهن کجی" و بی‌توجهی عمیق به حساسیت‌های تهران است. اما بعد از این که ایران به این دیدارها اعتراض کرده، اولیانوف با گفتن این که گفت وگویش با هیئت اسرائیلی درباره مذاکرات وین نبوده، تلاش کرده است که صورت مسئله را عوض کند؛ در حالی که به گفته رسانه‌های اسرائیلی و غربی، این مذاکرات در متن دیدارهای این هیئت در وین قرار دارد و حتی اگر هم این رسانه‌ها نگفته بودند، پر واضح است که هدف چیست. البته نماینده روسیه پس از دیدار با توئیتی گفته که در این دیدار درباره مسائل مربوط به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت وگو کرده است. در حالی که اسرائیل نه عضو آژانس است نه به NPT پیوسته. نکند اولیانوف در بحبوحه مذاکرات هسته‌ای با ایران می‌خواهد اسرائیل را به پذیرش این معاهده و عضویت در آژانس و نابودی بیش از 200 کلاهک اتمی خود وادار کند؟!واقعیت این است که روسیه به عنوان عضو برجام و مذاکرات وین متمایل به رسیدن به توافق است (البته در صورت نبود جنگ در اوکراین) و علت آن هم به نگرانی از پیامدهای شکست مذاکرات و تشدید بحران در خاورمیانه و تاثیر منفی آن در سیاست‌های خاورمیانه‌ای مسکو بازمی‌گردد، اما ناگفته پیداست که قبلا نمی‌خواست برجام کاملا اجرا شود و حالا نیز نمی‌خواهد کاملا   احیا شود. این رویکرد مسکو دو علت دارد: نخست این که روسیه در حوزه‌های مهم اقتصادی نفت و گاز رقیب ایران است و حذف ایران از بازار انرژی جهان به نفع روسیه و جایگزینی آن بوده است. علت دوم این که مسکو به بقای مدیریت شده سطحی و رگه‌ای از تنش میان ایران و غرب و همچنین متحدان منطقه‌ای آن به عنوان یک مطلوب می‌نگرد./خراسان