مدارک لازم و شرایط اخذ ویزای کاری در ایران
ویزا مدرکی است که اتباع خارجی برای ورود به کشور به آن نیاز دارند. ویزا در واقع مجوزی برای ورود، ترک یا ماندن در یک کشور خارجی برای یک بازه زمانی محدود و مشخص است. از جمله انواع ویزا می‌توان به ویزای توریستی (گردشگری)، تحصیلی، کاری و ترانزیتی اشاره کرد. باوجود اینکه کشور ایران از جمله کشورهایی است که بیش از مهاجرپذیر بودن، مهاجر به سایر کشورها می‌فرستد، اما هنوز هم اتباع خارجی از کشورهای همسایه از جمله افغانستان وجود دارند که با هدف کاریابی به ایران مهاجرت می کنند. پیدا کردن کار برای این افراد، نیازمند داشتن ویزای کاری ایران است.
ویزای کاری یا ویزای نوع F، ویزایی است که به اتباع خارجی در ایران داده می‌شود تا بتوانند مشغول به کار شوند. این ویزا در ابتدا به‌صورت ویزای یک‌ماهه صادر می‌شود و پس از اعلام نیاز کارفرما، پروانه کار یک ساله جهت ادامه فعالیت کارجو در ایران صادر می‌شود.
در این مقاله قصد داریم درباره قانون کار برای اتباع خارجی، انواع ویزای ایران، ویزای کار در ایران، شرایط و مدارک لازم برای اخذ ویزا در ایران و همچنین شرایط تمدید و ابطال مجوز کار در ایران صحبت کنیم.
قانون کار در ایران برای اتباع خارجی
طبق ماده ۱۲۰ قانون کار جمهوری اسلامی ایران، اتباع خارجی تنها در صورتی می‌توانند در ایران کار کنند که دارای ویزای حق کار (F) و پروانه کار مطابق قوانین و آئین‌نامه‌های مربوطه باشند. البته برخی از اتباع خارجی مشمول این قانون نیستند که عبارت‌اند از:
- اتباع خارجی که منحصراً در خدمت ماموریت های دیپلماتیک و کنسولی هستند با تایید وزارت امور خارجه
- کارکنان و کارشناسان سازمان ملل متحد و سازمانهای وابسته به آنها با تایید وزارت امور خارجه
- خبرنگاران خبرگزاریها و مطبوعات خارجی بشرط معامله متقابل و تایید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
همچنین طبق ماده ۱۲۱ قانون کار، وزارت کار و امور اجتماعی ایران با صدور ویزای با حق کار مشخص برای اتباع خارجی تحت شرایط زیر موافقت می‌کند:
- مطابق اطلاعات موجود در وزارت کار و امور اجتماعی در میان اتباع ایرانی آماده بکار افراد داوطلب واجد تحصیلات و تخصص مشابه وجود نداشته باشد؛
- تبعه بیگانه دارای اطلاعات و تخصص کافی برای اشتغال بکار مورد نظر نداشته باشد؛
- از تخصص تبعه بیگانه برای آموزش و جایگزینی بعدی افراد ایرانی استفاده شود .
انواع ویزای ایران برای اتباع خارج از کشور
اتباع خارجی جهت ورود به کشور ایران باید ویزا (روادید) دریافت کنند. اینکه چه نوع روادیدی برای ورود به کشور لازم است، بستگی به هدف شخص از سفر به ایران دارد. همچنین فرد متقاضی باید کلیه مدارک لازم برای دریافت ویزا و حداقل شرایط لازم را دارا باشد. در ادامه به انواع ویزای ورود به ایران اشاره کرده و سپس در بخش بعد به بررسی شرایط اخذ ویزای کاری ایران می‌پردازیم.
ویزای ورود
ویزای ورود یا ویزای نوع A برای ارتباع خارجی صادر می‌شود که از وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، نهادها و شرکت‌های دولتی و خصوصی معتبر که برای مذاکره، بستن قرارداد، سرمایه‌گذاری، راه‌اندازی دستگاه‌ها و غیره به ایران سفر می‌کنند، صادر می‌شود.
این ویزا به درخواست اعضای هیئت علمی، فرهنگی و محققین، رانندگان حامل کالا یا مسافر، اعضای هیئت های رسمی، سیاسی، اقتصادی، هنری، تیم های ورزشی، و سازمانهای بین المللی و تخصصی، کارشناسان و تجار شناخته شده، کارکنان سازمان ملل و ارگانهای وابسته و الحاق اعضا خانواده خارجیان مقیم ایران صادر می‌شود.
ویزای جهانگردی
ویزای جهانگردی یا ویزای نوع B جهت اتباع خارجی که با هدف گردشگری وارد کشور می‌شوند، صادر می‌شود.
ویزای زیارتی
ویزای زیارتی یا ویزای نوع C، به درخواست مسلمانان خارجی که با هدف زیارت اماکن مقدسه وارد کشور می‌شوند صادر می‌شود.
ویزای سیاسی و ویزای خدمت
ویزای سیاسی یا ویزای نوع D و ویزای خدمت یا نوع S، به درخواست مامورین موقت نمایندگی های سیاسی، کنسولی و دفاتر سازمانهای بین المللی مقیم ایران، میهمانان موقت مامورین اعم از دیپلمات‌های خارجی مقیم و مامورین ثابت اعزامی، دارندگان گذرنامه سیاسی و خدمت در قالب هیات، برگزاری اجلاس، کارآموزی، اجرای برنامه فرهنگی و آموزشی و ...، دارندگان گذرنامه سیاسی و خدمت که به منظور جهانگردی یا زیارتی قصد سفر به ایران را دارند، صادر می‌شود.
ویزای تحصیلی
ویزای تحصیلی یا ویزای نوع E به‌عنوان روادید تحصیلی برای دانشجویان یا طلاب علوم دینی که قصد مهاجرت تحصیلی به ایران را دارند صادر می‌شود. این ویزا به درخواست دانش‌آموزان، دانشجویان و محققین صادر می‌شود.
ویزای با حق کار
ویزای با حق کار یا نوع F، به درخواست کارگران، مهندسان و متخصصان صنعتی، پزشکی و غیره صادر می‌شود. این ویزا برای اتباع خارجی که قصد اشتغال در ایران را دارند، صادر می‌شود و پیشنیاز آن، دریافت پذیرش کار از کارفرمای شاغل در ایران است که به تایید وزارت کار رسیده باشد.
ویزای عبور
ویزای عبور یا ویزای نوع G جهت عبور افراد خارجی که قصد مسافرت به کشور ثالث را از طریق خاک ایران دارند صادر می‌شود. این ویزا به درخواست رانندگان، جهانگردان و تجار صادر می‌شود.
ویزای مطبوعاتی
ویزای مطبوعاتی یا ویزای نوع H برای اصحاب رسانه‌های خارجی اعم از دیداری، شنیداری، مکتوب و دیجیتالی، تهیه‌کنندگان، سازندگان و دست‌اندرکاران هر نوع گزارش، فیلم و غیره که برای انجام امور حرفه‌ای عازم ایران هستند صادر می‌شود. این ویزا به درخواست خبرنگاران، تهیه‌کنندگان، تصویربردارها و غیره صادر می‌شود.
ویزای سرمایه‌گذاری
ویزای سرمایه‌گذاری یا نوع I برای اتباع خارجی صادر می‌شود که با استفاده از سرمایه با منشا خارجی، مجوز سرمایه‌گذاری آنها توسط سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران تایید شده باشد.
ویزای خانواده
ویزای خانواده یا نوع M، به منظور رفع مشکلات خانم‌های ایرانی که با مردان خارجی ازدواج کرده‌اند و ارائه تسهیلات بیشتر به همسر و فرزندان مشترک خارجی آنها صادر می‌شود. این نوع ویزا به درخواست مردان خارجی که با بانوان ایرانی ازدواج کرده‌اند و فرزندان خارجی دارای مادر ایرانی صادر می‌شود.
ویزای درمانی
ویزای درمانی یا نوع T، برای اتباع خارجی صادر می‌شود که با قصد معالجه در یکی از مراکز درمانی معتبر داخل کشور پذیرش گرفته باشند.
انواع ویزای کار ایران
اتباع خارجی پس از ارائه مدارک لازم و دریافت تاییدیه‌های لازم از سوی وزارت کشور، وزارت کار و سایر ارگانهای ذی‌ربط، ویزای یک ماهه کار در ایران را دریافت می‌کنند. اما ویزای یک ماهه تنها مجوز فعالیتی نیست که برای اتباع خارجی در ایران صادر می‌شود. سایر انواع مجوزهای کار عبارت‌اند از:
پروانه کار یک ساله
اتباع خارجی پس از تایید مدارک مربوطه، ویزای یک ماهه دریافت می‌کنند. پس از گذشت یک ماه، در صورتی که کارفرما قصد داشته باشد همچنان با کارمند خارجی همکاری کند، باید درخواست صدور پروانه کار یک ساله کند. تقاضای صدور پروانه کار یک ساله باید توسط هیئت فنی اشتغال وزارت کار تایید شود. این پروانه کار یک ساله است و پس از گذشت این مدت زمان، باید دوباره تمدید شود.
پروانه کار با اقامت ده ساله
یکی از مواردی که در ماده ۱۲۲ قانون کار ذکر شده است، صدور پروانه کار با شرایط ساده‌تر برای اتباع خارجی است. تمدید، تجدید ویزا و صدور پروانه کار برای افرادی با شرایط زیر ساده‌تر است:
- اتباع بیگانه با حداقل اقامت ده سال مداوم در ایران
- تبعه بیگانه با همسر ایرانی
- مهاجران قانونی از کشورهای اسلامی و پناهندگان سیاسی که کارت پناهندگی قانونی دارند
پروانه کار سه‌ماهه
طبق قانون وزارت کار در صورتی که مصلحت صنایع کشور ایجاب کند که اتباع خارجی به‌صورت فوری و استثنائی استخدام شوند، اجازه صدور پروانه کار موقت با مدت اعتبار سه‌ماهه و بدون تشریفات اداری داده می‌شود. این پروانه فقط یک بار صادر می‌شود و تمدید آن نیازمند دریافت تاییدیه از هیئت اشتغال اتباع بیگانه است.
ویزای کار دولتی برای اتباع خارجی
طبق ماده ۱۳۷ قانون کار ایران، دولت می‌تواند با بررسی و اعلام نظر وزارت کار و سازمان امور اداری و استخدامی کشور، اتباع خارجی را نیز استخدام کند. سپس دولت لایحه مربوط به آن را تصویب کرده و به مجلس ارسال می‌کند. در صورت تایید مجلس، دولت می‌تواند نیروی خارجی استخدام کند. صدور پروانه کار در این زمینه با وزارت کار است.
مراحل و روش دریافت ویزای کار ایران
اتباع خارجی برای کار کردن در ایران نیازمند درخواست ویزای کاری هستند. اولین مرحله برای دریافت ویزای حق کار ایران (ویزای نوع F)، دریافت نامه دعوت به کار از طرف کارفرمای ایرانی است. در واقع کارجویان خارجی ابتدا باید با جستجوی کار در ایران، با یک شرکت برای شروع همکاری توافق کنند. (برای مشاهده آگهی‌های شغلی در ایران، از این وب سایت معتبر دیدن کنید.) نامه دعوت به کار باید توسط وزارت کار تایید و از نظر قانونی، احراز شود. پس از احراز شرایط لازم توسط وزارت کار و سایر ارگانهای مربوطه، باید یک سری مراحل اداری نیز طی شده و مدارک لازم تحویل داده شود. شرایط و مدارک لازم برای دریافت ویزای کار ایران عبارت‌اند از:
- تکمیل فرم درخواست ویزا
- پرداخت هزینه صدور ویزا
- یک قطعه عکس ۳ در ۴ بیومتریک
- اصل پاسپورت معتبر که دارای حداقل ۶ ماه اعتبار و صفحات سفید کافی باشد.
مراحل مختلفی که اتباع خارجی برای دریافت ویزای کار ایران باید طی کنند شامل موارد زیر است:
ارائه نامه دعوت به همکاری از سوی کارفرما
برای اینکه اتباع بتوانند اجازه کار در ایران را دریافت کنند باید از طرف یک کارفرمای معتبر ایرانی مجوز فعالیت در ایران را دریافت کرده باشند. در دعوت‌نامه‌ای که از سمت کارفرما به کارجو ارائه می‌شود باید اطلاعات مهم شامل اطلاعات شخص یا شرکت دعوت‌کننده، سمت شغلی، میزان دستمزد دریافتی، مدت زمان اقامت و آدرس محل کار نوشته شده باشد.
تسلط به زبان کشور مقصد (فارسی)
مشغول به کار شدن در ایران بدون اینکه فرد به زبان فارسی مسلط باشد امکان‌پذیر نیست. به همین دلیل یکی از شرایط ضروری برای دریافت ویزای کار ایران ارائه مدرک معتبر و اثبات تسلط به زبان فارسی است.
تحصیلات و سابقه کار مرتبط
کارجویان خارجی برای اینکه بتوانند این نوع ویزا را دریافت کنند باید سابقه کار مکتوب یا تحصیلات مرتبط با حوزه کار مورد تقاضا را داشته باشند.
تعهد به ترک ایران پس از پایان دوره قرارداد کار
کارفرما باید در نام دعوت به کار، مدت زمان حضور کارجو را ذکر کند. همچنین کارجو باید ثابت کند که پس از اتمام قرارداد خود، ایران را ترک خواهد کرد.
مراحل اداری ویزای کار در اداره کار
اصلی‌ترین مراحل اداری که در وزارت کار برای صدور ویزای کار و پس از گرفتن وقت سفارت طی می‌شود شامل مراحل زیر است:
- تکمیل فرم مربوطه توسط کارفرما: برای آغاز فرایند اداری استخدام اتباع خارجی، کارفرمای ایرانی باید حداکثر یک ماه پس از ورود کارجو به کشور مدارک لازم و فرم درخواست را در اداره کل کار استان ثبت کند.
- تکمیل پرسشنامه‌های اطلاعات اولیه کارفرما و درخواست اشتغال اتباع خارجی
- تکمیل فرم اطلاعات فردی کارجو
- ارائه فتوکپی روزنامه رسمی از آگهی تاسیس و آخرین تغییرات شرکت
- تکمیل فرم تعهدنامه کارفرما
همچنین افرادی که همسر ایرانی دارند، باید فتوکپی عقدنامه و اصل شناسنامه زوجین را نیز به همراه مدارک خود ارائه کنند. اتباع خارجی که قرار است در شرکت‌های پروژه‌ای مشغول به کار شوند، کارفرما باید نمودار سازمانی پرسنل خارجی خود را به همراه یک نسخه از تصویر قرارداد آنها شامل موضوع قرارداد، تاریخ شروع و خاتمه، برنامه‌های آموزشی، تعیین درصد نیروی کار خارجی و ایرانی و همچنین امضای طرفین قرارداد است، ارائه کند.
تمدید و ابطال پروانه کار چگونه انجام می‌شود؟
تدید و ابطال پروانه کار اتباع خارجی باید طبق قوانین درج شده در قانون کار ایران انجام شود. برخی از مهم‌ترین مواد این قانون عبارت‌اند از:
قوانین تمدید پروانه کار
- کارفرمایانی که قصد دارند پروانه کار کارمندان تبعه خارجی خود را تمدید کنند، باید مدارک لازم را حداکثر ۳۰ روز قبل از انقضای اعتبار پروانه کار به واحد اشتغال اتباع خارجی ارائه کنند.
- نیاز به افزایش در نیروی کار خارجی یا تغییر در نوع تخصص‌های قبلی باید در هیئت فنی اشتغال اتباع خارجی مجدداً مطرح شود.
- درخواست‌های تمدید پروانه کار اتباع خارجی در بخش خصوص، در هر نوبت تمدید باید در هیئت اشتغال اتباع خارجی مطرح و تصمیم‌گیری شود.
قوانین ابطال پروانه کار
- اگر رابطه استخدامی تبعه خارجی با کارفرمای ایرانی قطع شود، کارفرما باید حداکثر ظرف مدت ۱۵ روز مراتب را جهت ابطال و ضبط پروانه کار کارمند به واحدهای مربوطه اعلام کند.
- اشتغال مجدد فردی که پروانه کار او ابطال شده است، نیازمند طی مجدد مراحل صدور پروانه است.
- وزارت کار و امور اجتماعی می‌تواند پروانه کار اتباع خارجی را که شئون اسلامی، قوانین و مقررات جاری کشور و موازین انسانی روابط کار را رعایت نکرده باشند، ابطال کند.
- وزارت کار می‌تواند بعد از لغو پروانه کار، از مراجع ذی‌صلاح برای اخراج تبعه خارجی درخواست کند.
- وزارت کار می‌تواند ممنوعیت ورود اتباع بیگانه‌ای را که بیش از دو بار مرتکب تخلفات شده‌اند درخواست کند.
- کارفرمایانی که اتباع بیگانه فاقد پروانه کار یا دارای پروانه کار منقضی را استخدام کرده باشند و یا افراد را در عناوین شغلی بی‌ارتباط با آنچه در پروانه کارشان قید شده است استخدام کنند، با توجه به شرایط به مجازات حبس از ۹۱ تا ۱۸۰ روز محکوم می‌شوند.
- در صورت استخدام اتباع خارجی فاید پروانه کار در کشور، کارفرمایان بابت هر روز اشتغال غیرمجاز هر کارگر خارجی، معادل پنج برابر حداقل دستمزد روزانه جریمه شده و در صورت تکرار، این جریمه دو برابر خواهد شد.
جمع‌بندی
در این مقاله به بررسی مدارک لازم و شرایط اخذ ویزای کاری در ایران پرداختیم. باوجوداینکه نرخ مهاجرت از ایران به کشورهای دیگر بسیار بیشتر از نرخ مهاجرپذیری آن است، اما هنوز هم عده زیادی از ساکنین کشورهای همسایه برای کار یا زندگی به ایران سفر می‌کنند. اشتغال اتباع خارجی در هر کشوری قوانین مختص خود را دارد و برخی موسسات با ارائه خدمات مشاوره رایگان به کارفرماها تلاش می‌کنند این فرایند را برای آنها تسهیل کنند. برای ورود به اکثر کشورها با هدف استخدام، فرد باید ویزای کاری داشته باشد. ایران هم از این قاعده مستثنی نبوده و افرادی که می‌خواهند به‌عنوان تبعه خارجی در ایران مشغول به کار شوند باید ویزای کاری داشته باشند.
ویزای کار یا ویزای نوع F، ویزایی است که اتباع خارجی که می‌خواهند در ایران کار کنند باید آن را دریافت کنند. برای دریافت این نوع ویزا کارجویان باید از طریق مراکز کاریابی، شغل مدنظر خود را در ایران پیدا کنند. سپس کارفرمای ایرانی باید فرم دعوت به همکاری را برای کارجو ارسال کند تا روند اداری دریافت ویزای کار در مراکز ذی‌صلاح طی شود. از جمله مدارک لازم برای دریافت ویزا باید به عکس ۳ در ۴، پرداخت هزینه صدور ویزا، تکمیل فرم درخواست و اصل پاسپورت معتبر اشاره کرد. همچنین از شرایط مهم اخذ ویزای کار می‌توان به تسلط به زبان فارسی، تحصیلات و سابقه کار مرتبط، تضمین ترک ایران پس از اتمام قرارداد اشاره کرد.
ویزای کار اتباع خارجی در ابتدا به‌صورت ویزای کار یک‌ماهه صادر می‌شود. در صورتی که کارفرما بخواهد فرد را بیش از یک ماه به کار بگیرد باید درخواست خود را به وزارت کار ارائه کرده و مجوز پروانه کار یک ساله را برای کارجو بگیرد. همچنین صدور ویزای کار برای اتباع بیگانه با حداقل اقامت ده سال مداوم در ایران، اتباع بیگانه با همسر ایرانی و مهاجران قانونی از کشورهای اسلامی و پناهندگان سیاسی که کارت پناهندگی قانونی دارند، ساده‌تر انجام می‌شود.