مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا /شطرنج با نامه در وین!

این بخشی از مطلب اخیر نیویرکر است. این مقاله به مذاکرات هسته‌ای و موضع دیگران درمورد ایران می‌پردازد که بخش‌هایی از آن را در ادامه می‌خوانید.

از ابتدای سال 1400 دولت جمهوری اسلامی ایران وارد مذاکراتی سخت و نفس‌گیر با کشورهای عضو کمیسیون مشترک برجام 1+4 و از طریق آنان به صورت غیر‌مستقیم با آمریکا شد؛ مذاکراتی منطبق با سیاست قطعی نظام که از سوی مقام معظم رهبری در روز اول فروردین سال 1400 اعلام شد.

در جریان مذاکرات در وین در بهار گذشته، آمریکایی‌ها در هتل امپریال و ایرانی‌ها در فاصله کمی از آنها در هتل اینترکنتینانتال اقامت داشتند و محل مذاکره هتل دیگری بود که هر بار بعد از جلسات ایران با 1+4 انریکه مورا، هماهنگ‌کننده مذاکرات، نتیجه را به هیئت آمریکایی‌ انتقال می‌داد.

میخائیل اولیانوف، مذاکره‌کننده روسیه، در شرح مذاکرات وین آن را یکی از عجیب‌ترین فرایندهای دیپلماسی توصیف کرد. آیا چنین اتفاق مشابهی در تاریخ روابط بین‌الملل وجود دارد؟ من نمی‌توانم چنین چیزی را به یاد بیاورم. شما می‌توانید؟. او در توییتر خود نوشت: هدف به‌روزرسانی یک توافق‌نامه یا ایجاد یک توافق جدید نیست. هدف این است که یک توافق تقریبا ویران‌شده را تکه‌تکه بازگردانیم.

مالی که در دوره دولت کلینتون در شورای امنیت ملی کار می‌کرد و در مذاکرات صلح کمپ دیوید حضور داشت، در شماری از مقالات، شکست در گفت‌وگوها را به طرف آمریکایی و اسرائیلی نسبت داد. به نظر می‌رسید که او موضع نرمی نسبت به یاسر عرفات و حماس داشت. منتقدان، مالی را به‌شدت ضد اسرائیل می‌نامیدند و همکاران سابق او علنا حملات به مالی را «ناعادلانه، نامناسب و اشتباه» می‌خواندند. پس از برکناری هیلاری کلینتون از وزارت خارجه، مالی به گروه بین‌المللی بحران که درگیری‌های جهانی را دنبال می‌کرد، پیوست و در این گروه مسئول بحران ایران شد. او به ایران سفر کرد و با بعضی از مقامات ایران دیدار کرد.

در طول ریاست‌جمهوری ترامپ، رابرت مالی به‌عنوان رئیس گروه بین‌المللی بحران منصوب شد. در این مدت او با برخی از مقامات ایرانی در تماس بود. او بعد از به قدرت رسیدن بایدن در آمریکا فرستاده ویژه در امور ایران شد و بعد از آن دیپلمات‌های ایرانی که سال‌ها او را می‌شناختند، از دیدار با او خودداری کردند.

مالی می‌گوید که شش دور اول مذاکرات در بهار امسال «پیشرفت واقعی» داشته است. او در ماه ژوئن یک بسته پیشنهادی هسته‌ای ارائه داد که شامل پایان‌دادن به اکثر تحریم‌های ترامپ بود. او گفت احساس جمعی همه تیم‌های مذاکره‌کننده این بود که می‌توانیم به یک توافق دست یابیم و اگر هر دو طرف آماده سازش‌های لازم بودند، می‌توانستیم به توافق برسیم.

مذاکرات پس از انتخابات ریاست‌جمهوری ایران متوقف شد. مالی کت و شلوارهایش را در هتل وین گذاشته بود و انتظار داشت که مذاکرات زودتر از سر گرفته شود؛ اما پنج ماه گذشت و برنامه هسته‌ای ایران بیشتر پیشرفت کرد. مالی سرانجام نا‌امید شد و کت و شلوارهایش را به خانه برگرداند.

زمانی که مذاکرات در اواخر نوامبر دوباره شروع شد، مالی گفت ایران محدودیت‌های تحمیل‌شده در توافق هسته‌ای را از بین برده است. او افزود ما با توافق بدتر موافقت نمی‌کنیم؛ زیرا ایران برنامه هسته‌ای خود را توسعه داده است. تلاش برای احیای برجام «معادل تلاش برای احیای یک جسد مرده است».

حسین امیر‌عبداللهیان، وزیر خارجه ایران، در سفر به سازمان ملل گفته بود ایالات متحده از توافق هسته‌ای خارج شده و تحریم‌های گسترده‌ای اعمال کرده است. او گفت: «اگر بتوان دیوار بی‌اعتمادی را کوتاه کرد، ممکن است نقاط مشترکی وجود داشته باشد؛ اما این دیوار بسیار بلند است. وقتی دسترسی ما به پول خودمان برای خرید واکسن‌هایی که با جان مردم ارتباط دارد، ممنوع است، آیا حتی ردپایی از اعتماد بین دو کشور وجود دارد؟ امیرعبداللهیان گفت برای اثبات حسن نیت آمریکا، بایدن ابتدا باید تحریم‌ها را لغو کند و به آزادسازی میلیاردها دلار از دارایی‌های مسدود‌شده ایران در کشورهای دیگر مانند کره جنوبی کمک کند. او گفت: «اگر به توافقی برسیم، می‌توان از آن برای پیشرفت بیشتر استفاده کرد. اگر شکست بخورد، قبلا گفته‌ایم که آینده کشور را به برجام گره نمی‌زنیم».

در آن طرف هم رابرت مالی پیشنهاد کرد که دو کشور با بازگشت هم‌زمان به توافق موافقت کنند و سپس درمورد مراحل بعدی تصمیم بگیرند. دولت آمریکا نمی‌خواهد بدون اثبات اینکه ایران به سانتریفیوژهای قدیمی‌تر باز‌گردد، ذخایر اورانیوم خود را کاهش ‌دهد و اجازه بازرسی کامل را ‌دهد، تحریم‌ها را بردارد. هفت رئیس‌جمهور آمریکا نتوانسته‌اند نفوذ سیاسی و اهرم نظامی ایران را مهار کنند. بی‌اعتمادی از زمانی که دانشجویان ایرانی چهار دهه پیش سفارت آمریکا را تصرف کردند و 52 آمریکایی را به مدت 444 روز بازداشت کردند، عمیق‌تر شد. جان لیمبرت، گروگان سابق، می‌گوید «هر طرف، طرف مقابل را بسیار فریبنده و دروغ‌گو می‌بیند. هر پیشنهادی از طرف دیگری - به‌ویژه پیشنهادی که به‌عنوان امتیاز ارائه شود - به ابزار دیگری برای فریب تبدیل می‌شود».

نقش ترامپ در نابودی مذاکرات هسته‌ای

برنامه جامع اقدام مشترک یا همان برجام تنها دو سال دوام آورد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، تحت تأثیر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی و بعضی از سناتور‌های جمهوری‌خواه، در سال 2018 از این توافق خارج شد. ترامپ همچنین بیش از هزار تحریم علیه ایران اعمال کرد.

آنها رهبر معظم انقلاب، وزیر امور خارجه، قضات، سردار‌های سپاه، دانشمندان، بانک‌ها، تأسیسات نفتی، خطوط کشتی‌رانی، شرکت‌های هواپیمایی، مؤسسات خیریه و متحدان ایران مانند رئیس‌جمهور ونزوئلا را به دلیل تجارت با تهران تحریم کردند. ترامپ همچنین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، قدرتمندترین شاخه نظامی ایران را به‌عنوان یک گروه تروریستی معرفی کرد؛ اقدامی که ایالات متحده هرگز علیه نیروی نظامی کشور دیگری، انجام نداده بود.

در دوران ترامپ، تنش‌ها بین آمریکا و ایران تشدید شد. و در سال 2020 به اوج خود رسید؛ زمانی که ترامپ دستور ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس ایران، شاخه برون‌مرزی سپاه پاسداران را صادر کرد. هنگامی که سردار سلیمانی برای دیدار با مقامات عراق وارد بغداد شد، ترامپ دستور حمله پهپادی به کاروان سردار سلیمانی را صادر کرد که در آن حمله سردار سلیمانی و 9 نفر دیگر شهید شدند.

در اواخر سال 2020، محسن فخری‌زاده، پدر برنامه هسته‌ای ایران، در‌حالی‌که به همراه همسر و محافظانش به خانه می‌رفت، به دست عوامل رژیم صهیونیستی ترور شد و به شهادت رسید. در تلافی این اقدام ایران سطح غنی‌سازی را تا 20 درصد افزایش داد و بازرسی‌های آژانس بین‌المللی و دسترسی به فیلم‌های نظارتی را مسدود کرد. به طوری که گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اعلام کرد که نظارت بر تأسیسات ایران شبیه «پرواز در آسمان ابری» شده است.

از یاد نبریم که در صورت دستیابی به توافق، ایران همچنان می‌تواند پیشرفت‌های به‌دست‌آمده را متوقف کند و به قبل سال 2015 برگردد؛ ولی دانش به‌دست‌آمده برگشت‌ناپذیر است./شرق