تغییر سهمیه‌بندی بنزین از خودرو به خانواده ها/اصلا این طرح چیست؟

طرح اختصاص سهمیه بنزین به افراد به‌جای خودروها، از دو سه سال پیش به‌طور جدی از سوی کارشناسان و مراکز پژوهشی مطرح شد و در دولت قبل هم تا آستانه اجرا پیش رفت ولی عملی نشد؛ حالا گزارش هایی مبنی بر قوت یافتن احتمال اجرای آن منتشر شده است. در همین راستا تسنیم از مطرح شدن پیشنهاد اجرای آزمایشی طرح اختصاص سهمیه بنزین به افراد به‌جای خودروها در دو منطقه آزاد قشم و کیش خبر داد تا در صورت اجرای موفق در خصوص گسترش این طرح تصمیم‌گیری شود. فریدون عباسی دوانی، رئیس کمیسیون انرژی مجلس هم در گفت و گو با تجارت نیوز با تایید این خبر گفته است: «قرار شده شیوه سهمیه‌بندی بنزین تغییر کند. برای شروع دو جزیره کیش و قشم را انتخاب کرده‌اند و این طرح از این دو منطقه آغاز می‌شود.» او درباره دلیل انتخاب این دو جزیره هم گفته: «این جزیره‌ها مناطق آزاد هستند و به همین دلیل می‌توان به صورت اولیه در این مکان‌ها طرح سامان دهی حامل‌های انرژی و تغییر شیوه سهمیه‌بندی بنزین را انجام داد.» در این گزارش به بررسی این موضوع پرداخته ایم.

اصلا این طرح چیست؟

با اجرای این طرح، سهمیه بنزین به جای خودروها به خانواده‌ها اختصاص پیدا می کند به این شکل که به هر فرد ایرانی از یارانه انرژی سهمی تعلق می‌گیرد که این سهمیه بنزین به کارت سرپرست خانواده واریز می شود. اگر این فرد از سهمیه خود استفاده نکرد، سهمیه در انتهای ماه به دولت باز می گردد یا به میزانی از سهمیه که استفاده نشده است، دولت از محل درآمد صادراتی بنزین کارت بانکی سرپرستان خانواده را شارژ می‌کند تا آن‌ها کالای ایرانی بخرند. افراد یا صاحب خودرو یا فاقد خودرو هستند، اگر خودرو ندارند می توانند از درآمد آن به شکل یارانه خرید کالاهای دیگر استفاده کنند و اگر خودرو دارند می توانند برای سوخت گیری از آن بهره ببرند. رمضانعلی سنگدوینی رئیس کمیته گاز و پتروشیمی کمیسیون انرژی مجلس  درباره احتمال حذف یارانه بنزین گفته است: «هم اکنون برخی از خانوارها خودرو ندارند اما برخی طبق آماری که اعلام شده تا ۱۰ خودرو هم دارند بنابراین برای سامان دهی توزیع سوخت، به دارندگان خودرو طرح وان را ارائه دادیم که بر اساس آن باید یارانه پنهان حذف شود و هر کس به اندازه سهم خود مصرف کند زیرا بنزینی که مصرف می‌شود، حق عموم مردم است.» عضو کمیسیون انرژی مجلس با بیان این که یارانه پنهان در کشور ما بسیار بالاست، تصریح کرد: «دهک‌های بالا به راحتی از یارانه استفاده می‌کنند و هزینه‌ای هم بابت آن نمی‌پردازند اما دهک‌های پایین به کلی از این یارانه محروم اند.»

مقدار بنزین یارانه ای از آبان 98

دهمین سهمیه بنزین ۱۴۰۰ تا فردا به کارت سوخت دارندگان خودرو واریز می شود. با این اوصاف دارندگان خودروهای معمولی تا به حال طی27 مرحله ۶۰ لیتر بنزین یارانه ای دریافت کرده اند. یک حساب و کتاب ساده نشان می دهد دولت از آبان ۹۸ تا حالا هزار و 620 لیتر بنزین یارانه ای به دارندگان خودروهای تک سوز و 810 لیتر به خودروهای دوگانه سوز اختصاص داده است.

سهم یارانه هر خودرو

درحالی قیمت بنزین یارانه ای از سوی دولت حدود ۱۵۰۰ تومان در نظر گرفته شده که بهای بنزین آزاد در کشور ما حدود سه هزار تومان است. هرچند قیمت بنزین برای دولت بیش از این ها تمام می شود اما اگر مبنا را قیمت آزاد بنزین در کشور در نظر بگیریم، از ابتدای مجدد طرح سهمیه بندی بنزین تا حالا  دو میلیون و 340 هزار تومان به هر خودرو یارانه سوخت پرداخت شده است. یارانه ای که دهک های پایین درآمدی که خودرویی ندارند، عملا از آن بی نصیب مانده اند. البته اگر قرار باشد قیمت فوب خلیج فارس یا قیمت تمام شده بنزین  برای دولت را مبنا قرار دهیم، به طور قطع با رقم های بزرگ تری مواجه می شویم.

تعداد خودروهای داخل کشور

بررسی‌های سال ۹۷ مرکز آمار ایران نشان می‌ داد که 53.2 درصد خانوارهای شهری و 32.3 درصد خانوارهای روستایی دارای خودرو و همچنین 14.1 درصد از خانوار های شهری و 28.4درصد از خانوارهای روستایی دارای موتور سیکلت بودند. با این آمار مشخص بود که بخشی از خانوارهای ایرانی از یارانه پرداخت شده برای بنزین بهره‌ای نمی‌ بردند.

اختصاص یارانه بنزین به کارت ملی

براساس آمارها و محاسبات، دهک اول فقط 1.3 درصد از کل یارانه بنزین را استفاده می‌کند در حالی‌ که دهک دهم به‌ عنوان ثروتمندترین دهک درآمدی، به‌تنهایی تا ۲۵ درصد کل یارانه را می‌بلعد و ضریب برخورداری آن ۲۰ برابر دهک فقیر جامعه است. بر همین اساس نمایندگان مجلس یازدهم در روزهای نخست روی کار آمدنشان طرح اختصاص یارانه بنزین به کارت ملی افراد و نه خودروها را مطرح کردند. بر اساس این طرح، مقرر شده اگر صاحب خودرویی تمام سهمیه خانوار خود را استفاده نکند، سهمیه باقی مانده از طریق سامانه های بانکی، قابل واگذاری به دیگران باشد یا در پایان هر ماه به شرکت پالایش و پخش بازگردد و معادل قیمت متوسط ماهانه آزاد بنزین در کارت بانکی صاحب خودرو شارژ شود تا بتواند کالای ایرانی خریداری کند که این خود، کمک به جهش تولید داخلی خواهد بود. اما این طرح در نهایت تنها روی کاغذ باقی ماند و شیوه توزیع یارانه بنزین در سال ۱۴۰۰ هم قرار است طبق روال گذشته ادامه پیدا کند.

یارانه ای به یک نفر با تعداد خودروی بیشتر

به گفته سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس، تعداد اشخاص حقیقی که تنها یک خودرو دارند و به اصطلاح تک خودرو هستند، ۱۴ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر هستند و تعداد اشخاصی که بالاتر از 50خودرو دارند به ۱۰۰ نفر می‌رسد که این افراد هفت هزار خودرو دارند، رقمی که نشان از اهمیت بازنگری در سازوکار تخصیص بنزین یارانه‌ای‌ به خودروها در شرایط کنونی دارد. به هر صورت این طرح بنزینی نتوانست به بودجه 1400 وارد شود اما به نظر می رسد دولت عزم خود را جزم کرده که داستان عادلانه تر کردن تخصیص بنزین را به سرانجام برساند./ خراسان