دستاوردهای سیاست خارجی دولت سیزدهم

آیت‌الله «سید ابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهور اسلامی ایران در سومین گفت‌وگوی تلویزیونی با مردم پس از ۱۰۰ روز خدمت، در تشریح سیاست خارجی دولت سیزدهم اظهار داشت «سیاست ما با کشورهای جهان سیاست فعال و حداکثری آنهم با اولویت همسایگان و کشورهای منطقه است». 

عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای یکی از دستاوردهای زودهنگام همین دیپلماسی بود که پس از گذشت سال‌ها از طرح بحث آن، سرانجام با رایزنی‌ها و پیگیری‌های شخص رئیس‌جمهور و دستگاه دیپلماسی به نتیجه منتهی شد. 

ورود به بلوک قدرتمند غیرغربی

«حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه ایران در گزارش ویدئویی از عملکرد یکصد روزه دستگاه سیاست خارجی با بیان این‌ که «در چارچوب دیپلماسی اقتصادی، دیپلماسی همسایه-محور و آسیا-محور، اقدامات متمرکزی را شروع کردیم»، تشریح کرد: از سال‌ها قبل بحث عضویت دائم و شروع این عضویت در سازمان همکاری شانگهای مطرح بود و اولین سفر رئیس‌جمهور به خارج از کشور به تاجیکستان و شهر دوشنبه انجام شد و در جریان آن سفر و نشست بین‌المللی و منطقه‌ای شانگهای، سند شروع عضویت دائم ایران در این سازمان مورد تصویب قرار گرفت و این یکی از موفقیت‌هایی بود که در دولت جدید به نتیجه رسید و پیگیری مستمر و شبانه‌روزی همکاران من در وزارت امور خارجه و توصیه‌های اکید آقای دکتر رئیسی در این موضوع و رایزنی‌هایی که شخص رئیس‌جمهور و دستگاه دیپلماسی داشت، به این موفقیت منتهی شد.

رئیس‌جمهور هم در سخنان خود با ملت در اشاره به حضور ایران در اجلاس شانگهای بیان داشت: در این اجلاس با سران کشورها دیدار داشتیم. در این دیدارها تأکید شد که باید روابط ما توسعه پیدا کند چراکه هیچ کدام از این کشورها و خود ما قانع به این میزان ارتباط نبودیم. همچنین پس از موضوع عضویت ما در سازمان همکاری‌های شانگهای به فعالان اقتصادی گفتیم که باید فعال شوند و بتوانند با زیرساخت‌های اقتصادی و کل آسیا ارتباط برقرار کنند.

به ثمر نشستن این تلاش چند ساله در دولت سیزدهم مورد استقبال بسیاری از مقام‌ها و رسانه‌های خارجی قرار گرفت و بسیاری مهمترین دستاورد آن را علاوه بر دستاوردهای سیاسی، دیپلماتیک، اقتصادی و امنیتی خاص برای ایران، تقویت موقعیت تهران در مقابل غرب به ویژه در ارتباط با مذاکرات وین خواندند. 

 «لوان جاگاریان» سفیر روسیه در تهران ضمن ابراز رضایت از پذیرش عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، آن را اولین موفقیت سیاست خارجی رئیسی و امیرعبداللهیان خواند. «بختیار خاکیموف» نماینده ویژه رئیس‌جمهور روسیه در سازمان همکاری‌های شانگهای هم حضور ایران در این مجموعه را بسیار مفید توصیف کرد.

نشریه روسی «مدرن دیپلماسی» در تحلیلی در زمینه نگاه ایران به شرق و پیوستن به سازمان همکاری‌های شانگهای نوشت پیوستن ایران به این سازمان، شروع خوب دیگری برای آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور ایران در بُعد سیاست خارجی رقم زد.

به تحلیل نشریه آنلاین تحلیلی «اینساید عربیا»، این عضویت بدین معناست که تهران وارد جمع قدرت‌های بزرگ غیر غربی شده که به آن اشکال جدیدی از اهرم فشار در برابر غرب می‌دهد و این امر پیامدهای مهمی را برای مذاکرات احیای برجام به همراه خواهد داشت، زیرا تهران در حال حاضر احتمال کمتری دارد که در میز مذاکره متقاعد به پذیرش خواسته‌ها و دادن امتیاز شود. 

دستاوردی که معماران اصلی سیاست «فشار حداکثری» علیه ایران یعنی اعضای لابی موسوم به «بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها» معروف به «اف‌دی‌دی» آن را نگران‌کننده توصیف کردند و خواستار همکاری آمریکا، رژیم صهیونیستی، عربستان و امارات برای مقابله با آثار پیوستن ایران به این سازمان شدند. 

خبرگزاری فرانسه در تحلیلی درباره عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای نوشت، ایران چرخش به سمت شرق را دسترسی به بازارهای بزرگ جهانی و مقابله با تحریم‌های فلج‌کننده غرب می‌داند.

حضور مقتدرانه در وین 

به تشریح رئیس‌جمهور، دولت از ابتدا نسبت به مذاکرات دو رویکرد را در دستورکار قرار داد، یکی، خنثی‌سازی‌ تحریم‌ها که قرارگاهی برای آن ایجاد شد و معاون اول رئیس‌جمهور مسئولیت آن را برعهده دارد و دیگری، مسئله رفع تحریم‌ها.

آیت‌الله رئیسی در سومین گفت‌وگوی خود با مردم ایران در اشاره به فضاسازی‌های غرب پیش از ازسرگیری مذاکرات وین در دولت جدید ایران، بیان داشت: طرف‌های مقابل فکر می‌کردند که ما در مذاکرات شرکت نمی‌کنیم و حرف‌های گفتنی نداریم. آن‌ها فکر می‌کردند که ما ابتکار عمل نداریم. الحمدالله امروز به همه در دنیا ثابت شد که ایران مقتدرانه و عزتمندانه هم در مذاکرات شرکت کرد و هم دو متن ارائه داد، نسبت به مسائل هسته‌ای و  نسبت به تحریم‌ها، لذا کاملا منطبق با آنچه که در برجام است کارها دنبال می‌شود.

آیت الله رئیسی در ادامه، ضمن تاکید بر پیگیری موضوع رفع تحریم‌ها و خنثی‌سازی آن‌ها با قوت، اظهار داشت: به هیچ‌عنوان اقتصادمان را یعنی بودجه سال ۱۴۰۱ را به این مسائل ارتباط نمی‌دهیم.

دولت جدید ایران پس از ارزیابی‌های لازم و تشکیل تیمی از کارشناسان اقتصادی و حقوقی در حالی وارد دور جدید گفت‌وگوهای وین شد که به صراحت اعلام کرده رفع تمامی تحریم‌ها علیه ایران، به گونه‌ای که قابل راستی‌آزمایی باشد مهم‌ترین دستور کار هیأت ایرانی را در این گفت‌وگوها تشکیل می‌دهد.

 در ترکیب تیم جدید ایرانی دو معاون از وزارت امور خارجه (معاونان دیپلماسی اقتصادی و امور حقوقی و بین‌المللی) و همچنین معاون امور ارزی و بین‌الملل بانک مرکزی، معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی، معاون بین‌الملل و بازرگانی وزارت نفت و مشاور اقتصادی معاون اول رئیس‌جمهور و رئیس‌کل اسبق بانک مرکزی حضور دارند که نشان‌دهنده تمرکز ایران بر کسب منفعت اقتصادی در نتیجه این مذاکرات است.

بر اساس اعلام جمهوری اسلامی ایران، هیأت ایرانی با هدف تمرکز جدی بر مسئله رفع تحریم‌ها علیه ملت ایران، با ترکیبی حقوقی و اقتصادی در این نشست شرکت کرده و این ترکیب خود تأییدی بر اراده ایران برای حصول نتیجه است.

 در همین راستا، چهارشنبه شب تیم مذاکره کننده ایرانی در وین دو سند شامل رفع تحریم‌ها و مسائل هسته‌ای به طرف‌های مقابل ارائه کرد و «علی باقری» معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران و رئیس هیات مذاکره‌‌کننده ایران در پایان نشست روز جمعه کمیسیون مشترک برجام گفت که طرف‌های مقابل برای ارائه پاسخ‌های مستدل، مستند و منطقی به پیشنهادهای ایران به پایتخت‌ها می‌روند و بزودی گفت‌وگوها در وین ادامه خواهد یافت.

در دولت دوازدهم از اواسط فروردین تا پایان خرداد ماه سال‌ جاری شش دور مذاکره برای احیای برجام بعد از خروج آمریکا از این توافق و بدعهدی طرف‌های اروپایی برگزار شد که عملا با کارشکنی‌های آمریکا و با این‌ که اعلام شد پیشرفت‌هایی حاصل شده، نتیجه‌ای به همراه نداشت.

آنگونه که حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه پنجم آبان ماه در نخستین نشست خبری‌اش با خبرنگاران در تهران تصریح کرد: نمی‌خواهیم از نقطه بن بست مذاکرات وین وارد مذاکرات وین شویم، ولی فرمتی که در مذاکرات وین شکل گرفته را قبول داریم.

یک منبع مطلع در گفت‌وگو با خبرنگار فارس درباره این دور از مذاکرات در وین و پیشنهاداتی که ارائه شد، گفت: پیشنهادات هیأت ایرانی بر مبنای متن به دست آمده در شش دور مذاکره قبلی در وین بود البته با این تفاوت که مواردی به متن قبلی افزوده شد و بخش‌هایی از آن که بر خلاف نص صریح برجام بود حذف و در نهایت در قالب دو سند در اختیار طرف مقابل گذاشته شد. 

علی باقری گفته که سند سومی هم درباره راستی آزمایی و ترتیبات اجرایی وجود دارد که هنوز در اختیار طرف مقابل قرار داده نشده است. 

به گفته یک دیپلمات ارشد ایرانی، ایران پیشنهاداتی عملگرایانه در مذاکرات اخیر در وین روی میز گذاشت و طرف‌های مقابل باید پاسخی در خور یا حتی پیشنهادات و ایده‌های تازه خود را به صورت مکتوب و مشخص ارائه کنند.

آن‌گونه که حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه در یادداشتی که در آستانه مذاکرات منتشر شد، اعلام کرد توافق ممکن و در دسترس است، ولی ایران درخواست‌های فرابرجامی را نخواهد پذیرفت.

«سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری خود با بیان این که آخر هفته جاری دور بعدی مذاکرات در وین آغاز می‌شود، تاکید کرد: نه تعجیل داریم و نه اجازه می‌دهیم کسی با وقت و انرژی ما در وین بازی کند. تیم با عزم توافق خوب عازم وین می‌شود و امیدواریم طرف مقابل با همین عزم بیاید./فارس