سیدین: وزارت خارجه را به یک اتاق فکر تبدیل کنیم

 می‌گوید ما باید از بسیج وزارت خارجه متناسب با شرایط خودش استفاده کنیم؛ از زمانی هم که بنده سر کار آمدم و مسئولیت را پذیرفتم، سعی کردم تغییراتی را در ساختار بسیج وزارت خارجه، ایجاد و بار دیگر وظایف را بازتعریف کنم.

به صراحت اعلام کرد: ما خیلی نتوانستیم وزارت خارجه را در بیرون معرفی کنیم و شاید در جامعه بعضاً تصور دیگری از دستگاه دیپلماسی وجود داشته باشد، در صورتی که واقعیت این نیست و ما در دستگاه دیپلماسی کشورمان حوزه‌های ارزشی بسیار زیادی داریم.

بیانیه گام دوم را از مامویت‌های اصلی حوزه کاری خود دانست و گفت: بیانیه گام دوم انقلاب موضوع بسیار مهمی است که ما باید روی آن کار کنیم. یک بخش قابل توجهی از بخش‌های بیانیه گام دوم یا به طور مستقیم یا غیرمستقیم به سیاست خارجی مرتبط است که لازم است آن را تبیین کنیم.

شناسایی ظرفیت‌های وزارت خارجه، بخصوص جوانان نخبه با روحیه بسیجی و جهادی را مورد تاکید قرار می‌دهد و می‌گوید: یکی از کارهایی که باید انجام دهیم این است که وزارت خارجه را به یک اتاق فکر تبدیل کنیم.

او که از دیپلمات‌های دستگاه دیپلماسی شناخته می‌شود و اکنون فرمانده مرکز بسیج وزارت امور خارجه است، در گفتگوی مشروح با مهر که ۳ آذرماه در دفتر بسیج وزارت امور خارجه انجام شد، روایتی جالب از تاسیس دفتر بسیج دانشکده وزارت خارجه به همت «حسین امیرعبداللهیان» بیان کرد و گفت: علی رغم فضای کمی که ساختمان سابق دانشکده وزارت خارجه در خیابان کریمخان، داشت، اما او با همت بالایی که داشت، قسمتی را جدا و دفتر بسیج دانشکده وزارت خارجه را تاسیس و فعالیت‌های بسیج را آغاز کرد.

مشروح گفتگو با «سید سعید سیدین» بدین شرح است:

از فرصتی که در اختیار بنده قرار دادید متشکرم؛ لطفاً به عنوان سوال اول توضیحاتی در خصوص چگونگی تشکیل مرکز بسیج وزارت امور خارجه و ساختار آن ارائه دهید.

وزارت خارجه مانند سایر وزارتخانه‌های دیگر و دستگاه‌های دولتی، از اوایل دهه هفتاد از مرکز بسیج برخوردار است. یکی از ویژگی‌های بسیج وزارت خارجه این است که فرماندهی مرکز از اعضای همین وزارتخانه منصوب می‌شود و این هم به دلیل شرایط حساسی است که وزارت خارجه دارد و این تصمیم از سال گذشته برای اولین بار گرفته شد و پس از سردار کاظمی که ۱۸ سال فرماندهی بسیج وزارت امور خارجه را بر عهده داشت، این توافق انجام شد که فرمانده بسیج وزارتخانه یکی از اعضای وزارت خارجه باشد و مشروط برآنکه فردی که معرفی می‌شود در سطح مدیرکل یا سفیر باشد.

من از جوانی در جنگ و جبهه حضور داشتم. بعد از جنگ به وزارت خارجه آمدم و دیپلمات شدم، به ماموریت‌های خارج از کشور رفتم و کارهای دیپلماتیک انجام دادم. خداوند خواست بعد از حدود سه دهه کار، مجدداً در مسیر اصلی خودم قرار بگیرم که من می‌گویم در مسیر عاقبت به خیری ست و باعث افتخار من هم است.

معتقدم بسیج باید خیلی پررنگ‌تر و فعال‌تر از آنی که هست، باشد و حتی باید برخی رویکردها و کارکردهای بسیج مورد بازبینی قرار بگیرد. در دهه ۶۰ -دوران دفاع مقدس- بسیج وظیفه خود می‌دانست که اسحله دست بگیرد و وارد عرصه جنگ شود و از کشور، نظام و انقلاب دفاع کند و این وظیفه را به خوبی انجام داد. بسیج در همه عرصه‌ها از جمله دفاع مقدس سربلند بیرون آمده است، در واقع جنگ روی دوش بچه‌های بسیج بود. بسیج متشکل از نیروهای جوانی بود که با نَفسِ گرم حضرت امام (ره) در جبهه‌ها حضور پیدا می‌کردند و آن پیروزی‌های بزرگ را در طول جنگ آفریدند و به لطف و عنایت الهی ذره‌ای از خاک کشور به دست دشمن نیافتاد و پیروزی‌ها نصیب ما شد.

بسیج باید به لحاظ دفاعی و نظامی آمادگی داشته باشد و این کار کاملاً منطقی است، زیرا جمهوری اسلامی ایران از ابتدای انقلاب همواره با دشمنی‌ها رو به رو است و دشمنان، دنبال فرصتی هستنند که بتوانند ضربه‌ای به کشورمان بزنند. ۸ سال دفاع مقدس به همین منظور بود اما موفق نشدند و بعد از آن هم دشمن به شیوه‌های دیگری از جمله جنگ اقتصادی و تحریم، جنگ فرهنگی و اخیراً نیز از طریق جنگ روانی در فضای مجازی و رسانه‌ای ورود پیدا کرده است.

معتقدم بسیج باید متناسب با شرایط موجود، خودش را انطباق دهد و با توجه به شرایط امروز از ظرفیت‌هایش استفاده کند تا کشور بتواند از ظرفیت بسیج متناسب با شرایط و مقتضیات استفاده کند. لذا آمادگی دفاعی را در دستور کار داریم و در حدی که لازم است از طریق آموزش و سازماندهی‌ها، جذب نیرو را در دستور کار قرار داده‌ایم؛ اما وزارت خارجه با توجه به جنس کارش و مقتضیاتی که دارد، یک وزارتخانه نخبگانی است و سرمایه وزارت‌خارجه که سرمایه ارزشمندی نیز است نیروی انسانی آن است که در واقع دیپلمات‌هایی هستند که در خط مقدم دیپلماسی باید از منافع ملی، امنیت ملی و تمامیت ارضی کشور دفاع کنند.

وزارت امور خارجه جزو دستگاه‌هایی است که بیشترین افراد را از خانواده ایثارگران دارد ما باید از بسیج وزارت خارجه متناسب با شرایط خودش استفاده کنیم. من خدمت عزیزان سپاه هم عرض کردم و آنها منطقی پذیرفته‌اند که وزارت خارجه یک وزارتخانه با حضور افراد در سطح علمی بالایی است و از همه مهم‌تر بخش قابل توجهی از وزارت خارجه از خانواده ایثارگران، رزمندگان و جانبازان هستند. بر اساس آمار، شاید جزو دستگاه‌هایی هستیم که بالاترین میزان رزمنده، جانباز و ایثارگر و یا اعضای خانواده ایثارگران را در وزارت خارجه داریم. اما ممکن است بیرون از وزارت خارجه این نمود نداشته باشد و شاید این کم کاری ما باشد.

ما در وزارت خارجه نیروهای انقلابی، ارزشی که به نوعی با دوران دفاع مقدس و جنگ ارتباط داشتند، یا خودشان حضور داشتند و یا فرزندانشان در وزارت خارجه هستند داریم. از این رو تلاش داریم بتوانیم با ظرفیت نخبگانی که وزارت امور خارجه دارد، به منافع ملی و سیاست خارجی کشور کمک کنیم.

در این چند ماهی که بنده بر سر کار آمدم و این مسئولیت را پذیرفتم، سعی کرده‌ام تغییراتی را در ساختار بسیج وزارت خارجه، ایجاد و بار دیگر وظایف را بازتعریف کنم. ما خیلی نتوانستیم وزارت خارجه را در بیرون معرفی کنیم و شاید در جامعه بعضاً تصور دیگری از وزارت خارجه وجود داشته باشد. در صورتی که واقعیت این نیست و ما در وزارت خارجه حوزه‌های ارزشی بسیار زیادی داریم؛ کسانی که به انقلاب علاقه‌مند و پای کار آن هستند و حتی اگر خدای ناکرده یک روزی لازم باشد، حاضر هستند اسلحه دست بگیرند و در میدان حضور پیدا کنند.

به نظرم بیانیه گام دوم انقلاب موضوع بسیار مهمی است که ما باید روی آن کار کنیم. یک بخش قابل توجهی از بخش‌های بیانیه گام دوم انقلاب یا به طور مستقیم یا غیرمستقیم به سیاست خارجی مرتبط است که لازم است آن را تبیین کنیم. اگر این مسائل تبیین نشود و به دنبال تحقق این بیانیه نرویم، ممکن است مانند یکسری کارها روی زمین بماند.

بیانیه گام دوم انقلاب موضوع بسیار مهمی است که ما باید روی آن کار کنیم. یک بخش قابل توجهی از بخش‌های بیانیه گام دوم انقلاب یا به طور مستقیم یا غیرمستقیم به سیاست خارجی مرتبط است

مقام معظم رهبری بارها بر تقویت روحیه انقلابی، بسیجی و جهادی تأکید کردند به این دلیل که این روحیه و این نوع نگاه و تفکر است که می‌تواند جامعه را از مراحل سخت عبور دهد، کما آنکه در طول ۴۰ سال گذشته ما با همین روحیه توانستیم از مراحل سخت عبور کنیم. هر جا روحیه، تفکر و فرهنگ بسیجی، جهادی و انقلابی حاکم و پررنگ بود، باعث شد که نظام دستاوردهای بسیار خوبی به دست بیاورد و هر جا از این تفکر و روحیه فاصله گرفتیم، دستاوردها به همان نسبت کمرنگ‌تر شد و دستاورد قابل توجهی نداشتیم.

ما باید بتوانیم دستگاه سیاست خارجی و وزارت خارجه را روز به روز متناسب با اهداف و رویکردهای انقلاب، نظام و سیاست‌های کلی نظام ارتقاء دهیم و در این مسیر حرکت کنیم.

آیا شرح وظایفی برای بسیج در این خصوص در وزارت امور خارجه تبیین شده است؟

طی جلساتی که با دوستان داشتیم، اهداف و رویکردهایی را تبیین کردیم و سعی کردیم بیشتر به بحث‌های محتوایی بپردازیم.

ما برای وزارتخانه برنامه‌هایی از جمله تبیین و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و تقویت روحیه جهادی و انقلابی را در دستور کار داریم، کارگروه‌هایی را شکل دادیم که از نیروهای جوان‌تر و نخبه بیشتر استفاده شود. اگر این نگاه و رویکرد وجود نداشته باشد، ما دچار بی‌انگیزگی، کرختی و انفعال می‌شویم. اگر می‌خواهیم فعال و کنشگر باشیم و به وظایف ذاتی به درستی عمل و در آن مسیر حرکت کنیم، باید بتوانیم چنین رویکردی را در دستگاه وزارت خارجه با توجه به اهمیت آن، نهادینه کنیم.

ما در این حوزه‌ها باید شروع به گفتمان‌سازی کنیم. گفتمان‌سازی به منظور نهادینه شدن مدیریت جهادی در همه سطوح است؛ به نظر می‌رسد باید مدیریت جهادی را پررنگ‌تر و آن را تقویت کنیم. در این راستا باید گفتمان‌سازی صورت گیرد. یکی از اقداماتی که اخیراً کار بر روی آن را شروع کردیم، عهدنامه «مالک‌اشتر» است تا بتوانیم آن را برای مدیران و حتی همکاران در سطوح مختلف پررنگ کنیم. البته کارهای فرهنگی، دستوری، یک‌شبه و کوتاه‌مدت نیست و باید در طول زمان و به طور مستمر انجام شود.

آیا تمرکز عهدنامه «مالک اشتر» صرفاً مختص بسیج وزارت خارجه است یا مشمول سایر دستگاه‌ها نیز است؟

این مسئله را خودمان در وزارت خارجه شروع کرده‌ایم. به طور کلی سازمان بسیج و دستگاه بسیج ادارات، مواردی را به دستگاه‌ها ارجاع می‌دهند اما باتوجه به اینکه شرایط وزارت خارجه با سایر دستگاه‌ها متفاوت است، ما باید بتوانیم با توجه به جنس کار سیاست خارجی و حساسیت و اهمیت کار وزارت امور خارجه، محتوایی و اساسی کار کنیم. ما در اینجا خط تولید و شرکت‌های وابسته و تابع نداریم، بلکه مجموعه‌های دیپلماتیک در وزارت امور خارجه هستند که بسیاری از آنها ایثارگران، رزمندگان و جانبازان و خانواده‌های آنان هستند که ما باید از این ظرفیت بتوانیم به درستی استفاده کنیم.

یکی از کارهایی که باید انجام دهیم این است که وزارت خارجه را به یک اتاق فکر تبدیل کنیم

یکی از کارهایی که ما در دستور کارمان داریم و جزو اهدافمان است، شناسایی ظرفیت‌های وزارت خارجه، بخصوص جوانان نخبه با روحیه بسیجی و جهادی است که بتوانند در سطوح مختلف نقش آفرینی کنند. این را یک رسالت می‌دانیم که این ظرفیت‌ها را شناسایی کنیم. موضوع مهم بعدی تبدیل بسیج به اتاق فکر پویا است. یکی از کارهایی که باید انجام دهیم این است که وزارت خارجه را به یک اتاق فکر تبدیل کنیم.

تحول خواهی و تحول آفرینی که مورد تاکید مقام معظم رهبری نیز بوده است، از مسائلی است که در دستور کار قرار داده‌ایم.بسیج وزارت خارجه می‌تواند نقش دیده‌بانی را نیز ایفا کند و در هر جایی که ضعف وجود دارد، برای فهم ضعف‌ها و اشکالات و سپس در حد توان برای رفع آن‌ها کمک و یا پیشنهادات خود را ارائه کند.

البته خدایی ناکرده دنبال مچ گیری نیستیم، بلکه به دنبال نقش اصلاح‌گری هستیم. مثلاً در حوزه کنسولی باید کمک کنیم که موضوع تکریم ارباب رجوع بهتر از گذشته انجام شود و بتوانیم خدمات بهتری را به مردم ارائه دهیم. البته بخش کنسولی ما در هر بخشی اهتمام ویژه خودش را دارد، اما ممکن است در یک جاهایی یک ضعف‌هایی وجود داشته باشد که ما وقتی از بیرون نگاه می‌کنیم متوجه نواقص شویم و آن‌ها را با کمک نیروهای باانگیزه برطرف کنیم. در موضوع تکریم ارباب رجوع عمدتاً بخش کنسولی ما درگیر هستند.

ما دیگر خیلی فرصت نداریم، نمی‌شود دوباره از آزمون و خطا صحبت کنیم و بگوییم حالا ببینیم چه می‌شود. این دولت هم به سرعت به پایان خودش می‌رسد. نباید فرصت‌ها را از دست داد. دولت آقای رئیسی، یک دولت انقلابی و جهادی با روحیه بسیجی است که الحمدالله فعالیت‌های خوب و کار بسیار سنگینی را شروع کرده است. کابینه نیز، انقلابی است. در زمانی که ما در دانشکده وزارت خارجه بودیم، «حسین امیرعبداللهیان» بنیانگذار بسیج دانشکده وزارت خارجه بود، حتی من فکر می‌کنم شاید او جزو بنیانگذاران بسیج دانشجویی نیز باشد.

علی رغم فضای کمی که ساختمان سابق دانشکده وزارت خارجه در خیابان کریمخان، داشت، اما او (امیرعبداللهیان) با همت بالایی که داشت، قسمتی را جدا و دفتر بسیج دانشکده وزارت خارجه را تاسیس و فعالیت‌های بسیج را آغاز کرد.

امیرعبداللهیان در این چند ماهی که در دستگاه دیپلماسی مستقر شده از بسیج حمایت کرده است. حتی انتظار او این است که بسیج وزارت خارجه باید یک اتاق فکر باشد

خوشخبتانه امیرعبداللهیان خودش از بچه‌های مخلص بسیج است. یک بسیجی واقعاً مخلص و از همه مهمتر آنکه همچنان بسیجی مانده است و این مهم است که آدم در طول این سال‌ها از بسیج و آن تفکرات خودش فاصله نگیرد. امیرعبداللهیان از جمله افرادی است که همچنان آن تفکر و روحیه‌ی بسیجی را دارد و خوشبختانه در این چند ماهی که در دستگاه دیپلماسی مستقر شده از بسیج حمایت و ایده‌های خوبی را مطرح کرده است. حتی انتظار او این است که بسیج وزارت خارجه باید یک اتاق فکر باشد و به مدیریت دستگاه سیاست خارجی کمک کند.

ما هم برنامه‌هایی را داریم که با سایر ارگان‌ها، به‌خصوص ارگان‌های انقلابی، تعامل مثبت و سازنده‌ای داشته باشیم.

از دیگر برنامه‌های ما معنویت افزایی، بصیرت افزایی، فعالیت‌های اعتقادی، اخلاقی، معرفتی بخصوص برای خانواده‌ها و فرزندان در وزارت خارجه است. می‌دانید که ما (کارمندان وزارت امور خارجه) خیلی در معرض آسیب قرار داریم. بالاخره کار وزارت خارجه در خارج از کشور است. در این ماموریت‌های خارج از کشور ممکن است آسیب‌هایی متوجه همکاران و دیپلمات‌ها و خانواده‌های آن‌ها بخصوص فرزندان آنها در فرهنگ‌های مختلف شود. بیشترین آسیب را خانواده‌ها به لحاظ فرهنگی، مسائل آموزشی و درسی می‌بینند. همچنین در بحث کرونا نیز سعی کردیم در حد توان کمک حال همکاران باشیم.

مقام معظم اشاره کردند که من دیپلمات نیستم و انقلابی هستم. بسیج هم برآمده از جریان انقلابی است. تا چه حد سعی کردید که در پروتکل‌های سیاسی و دیپلماتیک، تفکر بسیجی را در نظر بگیرید؟

سخن مقام معظم رهبری دقیق بود. اینکه فرمودند من دیپلمات نیستم و انقلابی هستم. البته به این معنا نیست که دیپلمات نباید انقلابی باشد. مامعتقدیم دیپلمات باید انقلابی باشد تا بتواند از منافع ملی کشور دفاع کند، اما اقتضای کار دیپلماتیک این است که در قالب‌های خاصی صحبت شود. تعاملات در قالب‌های خاصی است. شاید در بسیج این محدودیت را نداریم. اقتضای دیپلماتیک این است که لبخند بزنید، صحبت کنید. البته باید در دیپلماسی بر سر مسائل ملی و جدی صحبت کرد و بدون شوخی و متناسب با سیاست‌های کلان تعریف شده نظام و مقام معظم رهبری حرکت کرد.

انتصابات اخیر وزارت امور خارجه از بین افرادی بودند که دارای روحیه بسیجی هستند امیرعبداللهیان در این حوزه پیشگام و شاید از ما جلوتر باشد. انتصابات صورت گرفته نیز تماماً از بین افرادی است که خوشبختانه روحیه بسیجی، انقلابی و جهادی را دارند. فکر می‌کنم شرایط خوبی برای کار کردن است. امروز می‌توانیم خیلی خوب کار کنیم و دستمان باز است.

در هفته‌ی بسیج چه برنامه‌هایی برای وزارت امور خارجه در نظر داشتید؟

در هفته بسیج برنامه‌های خوبی را تدارک دیدیم. دو برنامه با حضور همکاران و مدیران و نیروهای بسیج داشتیم. «ایرج مسجدی» سفیرمان در بغداد سخنرانی کرد، او از یاران شهید حاج قاسم سلیمانی بود. همچنین «محمد کوثری» را دعوت کردیم که سخنرانی کرد. در هر دو برنامه آقای وزیر (امیرعبداللهیان) علی‌رغم اینکه کسالت داشت اما شرکت کرد. در اجلاس مجمع جهانی مستضعفین که سازمان بسیج برگزار کرده بود نیز با دوستان وزارت امور خارجه شرکت کردیم. برنامه‌های دیگری از جمله برگزاری مسابقات مختلف فرهنگی و ورزشی نیز در دستور کار داشتیم./ مهر