کدام کشورها فاسدترین سیاستمداران را دارند؟

چندی پیش، بزرگ‌ترین افشاگریِ تاریخ در مورد فساد مالی در سطح رهبران سیاسی در جهان، رسانه‌ها و فضای سیاسی کشورها را تکان داد و نشان داد که عمق فساد در این حوزه می‌تواند چقدر زیاد باشد.

«کنسرسیوم بین‌المللی خبرنگاران پژوهشگر» (ICIJ)، به دنبال فعالیت بیش از ۶۰۰ روزنامه‌نگار در ۱۱۷ کشور در جهان (که شامل ۱۱٫۹ میلیون سند به حجم ۲٫۹ ترابایت می‌شود) داده‌هایی را به دست آورده و رسانه‌ای کرده بود که نشان می‌داد سیاستمداران، با خارج‌کردن پول از کشورهای‌شان و سرمایه‌گذاری در کشورهای دیگر (عمدتا در بریتانیا، آمریکا و موناکو)، از مالیات‌دادن و حساب پس‌دادن به شهروندان کشورشان فرار کرده‌اند.

اسنادِ موسوم به «پاندورا» (Pandora Papers) پژوهش‌های جدید درباره گریزگاه‌های مالیاتی یا «بهشت‌های مالیاتی» است که نشان می‌دهد ۳۵ رهبر سیاسیِ کنونی یا سابق و همچنین ۳۳۰ سیاستمدار و مقام رسمی از ۹۱ کشور جهان، چگونه ثروت خود را به شیوه‌هایی مخفی می‌کنند که ماموران دولتی قادر به رصد آنها نیستند.

وقتی درِ جعبه باز می‌شود

در اساطیر یونان، «جعبه پاندورا»، اشاره به داستانی دارد که در آن «پاندورا»، نخستین زن در جهان انسان‌ها، جعبه‌ای را از «زئوس» (پادشاهِ خدایان یونان) دریافت می‌کند و قول می‌دهد که درب آن را باز نکند. «پاندورا» اما زیر قولش می‌زند و درب جعبه را باز می‌کند. اسطوره یونانی می‌گوید که تمام شرها و بدبختی‌های جهان، از درونِ همین جعبه بیرون آمده‌اند.

در اساطیر یونان، «جعبه پاندورا»، جعبه‌ای است که با باز شدن آن، جهان پر از شر و بدبختی می‌شود.

جدایِ از این داستانِ خیالی، «اسناد پاندورا» واقعا برای سیاستمداران جهان بدبختی به همراه داشته‌اند. در کشورهایی با نظام دموکراتیک‌تر، پایِ سیاستمدارانی که نام‌شان در این فهرست آمده، حالا ممکن است به دادگاه باز شود و در کشورهایی با نظام دیکتاتوری هم فهرست بدنامیِ رهبرانِ حاکم طولانی‌تر شده است.

با این حال، این اسناد فقط دامن سیاستمداران را لکه‌دار نکرده، بلکه بسیاری از چهره‌های مشهور (از ورزشکاران گرفته تا سلبریتی‌های دنیای موسیقی و میلیاردرهای معروف) را هم می‌توان در فهرست پیدا کرد.

مجموع فساد مالی کشف شده چقدر است؟

«کنسرسیوم بین‌المللی خبرنگاران پژوهشگر» تخمین می‌زند که میزان ثروتی که رهبران و نخبگان جهان در «بهشت‌های مالیاتی» و در قالب‌های پولی و غیر پولی (همچون املاک و شرکت‌های موهوم) ذخیره کرده‌اند، بین ۵٫۶ تریلیون تا ۳۲ تریلیون دلار است.

تولید ناخالص داخلی (GDP) ایران اکنون سالانه حدود ۱۹۰ میلیارد دلار است. به عبارتی، حجم ثروتی که در «اسناد پاندورا» به آنها اشاره شده، معادل ۳۰ تا ۱۶۰ سال تولید کالا و خدمات در اقتصاد ایران است!

نام «الهام علی‌اف»، رییس‌جمهور آذربایجان، در «اسناد پاندورا» و «اسناد پاناما» به عنوان یکی از فاسدترین رهبران جهان آمده است.

پادشاه «اردن» (عبدالله دوم)، بالاترین میزان فساد ثبت شده در «اسناد پاندورا» را به خود اختصاص داده است. این اسناد نشان می‌دهند که «ملک عبدالله» به تازگی ۱۴ خانه لوکس در بریتانیا و آمریکا خریداری کرده که ارزش آنها در مجموع بالغ بر ۱۰۶ میلیون دلار است.

علاوه بر این، «اسناد پاندورا» نشان می‌دهند که پادشاه اردن صاحب حداقل ۳۶ شرکت پوششی در «بهشت‌های مالیاتی» است ولی دارایی و فعالیت این شرکت‌ها مشخص نشده است. این در حالی است که «اردن» در میان کشورهای عربی چندان ثروتمند به حساب نمی‌آید و هر چند در آرامش نسبی به سر می‌برد، مردمانش در قیاس با شهروندان کشورهایی مانند «قطر» یا «بحرین» چندان مرفه نیستند.

«الهام علی‌اف»، رییس‌جمهور (یا به عبارت بهتر، رهبر مادام‌العمر) «جمهوری‌آذربایجان» هم یکی دیگر از سیاستمدارانی است که بیشترین میزان فساد مالی به نام او و خانواده‌اش در «اسناد پاندورا» به چشم می‌خورد.

ظاهرا رئیس‌جمهوری آذربایجان و اعضای خانواده‌اش، از طریق شرکت‌های فراسرزمینی، املاکی به ارزش ۷۰۰ میلیون دلار در بریتانیا خریده‌اند. این املاک در مواردی به نام فرزندان «علی‌اف» به ثبت رسیده‌اند.

«عبدالله دوم»، پادشاه اردن، مخفیانه املاکی به ارزش بیش از ۱۰۰ میلیون دلار در بریتانیا و آمریکا خریداری کرده است.

جالب اینکه «علی‌اف» به تازگی در یک مصاحبه مطبوعاتی، بدون تکذیب موضوع گفته بود که پیش از ریاست‌جمهوری یک تاجر موفق بوده و داشتن این میزان ثروت برای کسی چون او تعجب‌آور نیست. علاوه بر این، او گفته بود که شرکت‌ها و تجارتش را حالا خانواده‌اش می‌گردانند و نه خودش.

نام روسای‌جمهور سابق در کشورهایی مانند «پرو»، «کلمبیا» و نخست‌وزیرانِ کنونی در کشورهایی مانند «لبنان» و «جمهوری‌چک» هم در میان اسامی منتشر شده در «اسناد پاندورا» به چشم می‌خورد. از میان وزرا هم تعداد بسیار زیادی مربوط به کشورهای «مالزی»، «پاکستان» و «ونزوئلا» هستند.

اما دنیای هنر و رسانه هم ظاهرا پاک نیست. نام «التون جان» (Elton John) خواننده معروف بریتانیایی و «شکیرا»، خواننده معروف کلمبیایی هم در اسناد آمده و حتی «خولیو ایگلسیاس» (Julio Iglesias) 78 ساله هم در این ماجرا بی‌نصیب نبوده است.

آیا نامی از «ایرانی‌ها» در این اسناد هست؟

از میان سیاستمداران ایرانی نامی در این فهرست وجود ندارد و تنها به نام برخی اعضای خانواده «احسنی» (Ahsani family) اشاره شده که در «موناکو» زندگی می‌کنند و با خانواده سلطنتی این کشور هم ارتباط‌هایی دارند.

اطلاعات پراکنده نشان می‌دهد که «احسنی‌ها» بسیار ثروتمند هستند و در حوزه‌هایی مانند نفت و انرژی سرمایه‌گذاری کرده‌اند. آنها البته ظاهرا در ایران فعال نیستند و پیش از وقوع انقلاب، سرمایه‌شان را از ایران خارج کرده‌اند.

تعداد پرونده‌های فساد اقتصادی در ایران بسیار بالا است، اما نامی از سیاستمداران ایرانی در «اسناد پاندورا» به چشم نمی‌خورد.

با این همه، نبودِ نام شهروندانِ برخی کشورها در اسنادی از این دست، به این معنی نیست که فسادی هم وجود ندارد، چرا که این فهرست تنها کسانی را در بر می‌گیرد که در نقاط موسوم به «بهشت مالیاتی» دارایی و سرمایه دارند. البته که شهروندان برخی کشورها (مانند سوری‌ها، سودانی‌ها و لیبیایی‌ها) به دلیل تحریم‌های بین‌المللی نمی‌توانند ریسک سرمایه‌گذاری در «بهشت‌های مالیاتی» را به جان بخرند.

«پاندورا» بعد از «پاناما»

«اسناد پاندورا» اما دومین افشاگری بزرگ در زمینه فرار مالیاتی و فساد رهبران سیاسی در جهان در سال‌های اخیر بوده است. نخستین مورد (اگر افشاگری موسوم به «ویکی‌لیکس» را در نظر نگیریم) در سال ۲۰۱۶ میلادی صورت گرفت و موسوم به «اسناد پاناما» (Panama Papers) بود.

در «اسناد پاناما» (که میزان اطلاعات بررسی شده در آنها اندکی کمتر از «اسناد پاندورا» بود) هم نام سیاستمداران و چهره‌های هنریِ بسیاری به میان آمده بود: از «سیلویو برلوسکونی»، نخست‌وزیر پیشین ایتالیا گرفته تا «ملک‌سلمان»، پادشاه عربستان و حتی «آمیتاب باچان»، بازیگر معروف هندی.

ظاهرا دنیا کوچک‌تر شده و کوچک‌تر هم خواهد شد. باید امیدوار بود که فساد، چه در سطح سیاستمداران و چه در سطح نخبگان دنیای هنر، ورزش و سینما (که معمولا با فرار مالیاتی تعریف می‌شود) بیش از پیش افشا شود./تجارت نیوز