زمان در مذاکرات هسته ای به نفع تهران است؟

ژوزف بورل، مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی روز گذشته در سخنانی خاطرنشان کرد اعضای این اتحادیه برای ایران این مساله را شفاف کرده‌اند که زمان به نفع آنها نیست و بهتر است مذاکره‌کنندگان ایرانی سریع‌تر به میز مذاکره هسته‌ای بازگردند. این در شرایطی است که سخنگوی وزارت امور ‌خارجه در ابتدای هفته جاری اعلام کرده بود علی باقری، معاون سیاسی وزیر خارجه قرار است روز پنجشنبه به بروکسل برود تا درباره مسائل هسته‌ای با اعضای اتحادیه اروپایی گفت‌وگو کند. در همین حال بورل روز گذشته اعلام کرد جلسه‌ای برای پیگیری مسائل هسته‌ای در بروکسل تعیین نشده‌ است. انتشار اخبار ضدونقیض از شکل‌گیری جلسه مذاکرات هسته‌ای ایران با اتحادیه اروپایی نشان می‌دهد بورل نیز نمی‌داند در شرایطی که وظیفه‌ای که آمریکا بر عهده اتحادیه اروپایی در شرایط فعلی گذاشته، تنها تحت فشار گذاشتن ایران و مقصر جلوه دادن تهران در شکست احتمالی مذاکرات است، چطور باید با آمادگی ایران برای آغاز مذاکرات هماهنگ شود. 

تلاش اتحادیه اروپایی و آمریکا برای کشاندن ایران پای میز مذاکرات هسته‌ای، اتفاقا برعکس صحبت‌هایی که بورل اعلام کرده ‌است، نشان می‌دهد زمان کاملا به نفع تهران بوده و می‌تواند بر برتری ایران در مذاکرات اضافه کند. با آنکه دولتمردان آمریکایی و وزارت ‌خارجه این کشور و همچنین مسؤولان اروپایی اعلام می‌کنند زمان به نفع ایران نیست و گذر زمان می‌تواند گفت‌وگوها را با چالش‌های متعددی مواجه کند، تحلیلگران دیگر در حوزه مقابله با گسترش سلاح‌های کشتار جمعی معتقدند اتفاقا گذر زمان تنها به نفع ایران است، زیرا می‌تواند بر داشته‌های هسته‌ای خود افزوده و دست برتر را در مذاکرات داشته باشد؛ این تفکر تا جایی پیش رفته ‌است که «ری تکیه» از کارشناسان معروف حوزه مطالعات خاورمیانه در شورای روابط خارجی آمریکا در مقاله‌ای در مجله «فارن افرز» نوشته ‌است گذر زمان و به نتیجه نرسیدن مذاکرات در نهایت باعث می‌شود دنیا به این نتیجه برسد که باید با ایران دارای سلاح هسته‌ای کنار بیاید. 

تهدیدات مسؤولان رژیم صهیونیستی و آمریکا و سخن گفتن از آنچه «پلن بی» یا برنامه دوم مقابله با ایران می‌نامند، این روزها شدت بیشتری گرفته ‌است. با آنکه وزرای خارجه و دفاع هر ۲ طرف اعلام می‌کنند برنامه‌های مختلفی برای مقابله با ایران هسته‌ای در صورت به نتیجه نرسیدن مذاکرات دارند، هنوز اعلام ‌نشده است منظور آنها از «پلن بی» ‌یا برنامه‌های دیگر در این زمینه چیست. تلاش آمریکا برای خروج هر چه سریع‌تر از منطقه و توجه ویژه‌ای که به منطقه شرق آسیا و چین نشان می‌دهد، مشخص کرده ‌است این کشور به ‌دنبال راه‌اندازی جنگی دیگر در منطقه نیست.

در واقع دولت بایدن، هم نمی‌خواهد به گزینه‌های دیگری غیر از گفت‌وگو بیندیشد و هم در عین‌ حال تلاش دارد هیچ امتیازی به ایران ندهد و با ایران به ‌عنوان کشوری که تکنولوژی پیشرفته هسته‌ای دارد، وارد گفت‌وگوهای مرتبط با خلع‌ سلاح هسته‌ای شود و تلاش کند تهران هیچ توقعی برای برداشته شدن تحریم‌ها یا هر نوع امتیازدهی ایالات ‌متحده به ایران نداشته باشد. نقشی که اتحادیه اروپایی در این ‌میان ایفا می‌کند، تلاش برای ادامه مذاکرات و دیپلماسی در پرونده هسته‌ای ایران است، آن هم در پازلی که آمریکا برایش مشخص کرده ‌است؛ یعنی فشار بر ایران برای پذیرفتن شروط آمریکا در مذاکرات جدید. 

نگاهی به آرایش سیاسی تهران، اتحادیه اروپایی، آمریکا و متحدانش در گفت‌وگوهای جدید هسته‌ای نشان می‌دهد بار دیگر دولت دموکرات در آمریکا تلاش دارد با پیش کشیدن مساله احتمال روی‌ میز بودن گزینه نظامی علیه ایران و در عین ‌حال فشارهای دیپلماتیک، سیاسی و تحریمی بر تهران، مقامات جمهوری اسلامی را وادار کند در مذاکراتی که قرار نیست نتیجه‌ای به دست آورند، شرکت کرده و در نهایت با فشارهای بین‌المللی تعهدات خود را اجرایی کرده و در مقابل، هیچ توقعی برای اجرایی شدن تعهدات آمریکا در این باره نداشته باشند.

در این میان مساله‌ای که آمریکا چندان به آن توجهی نداشته، طبیعت و ذات دولت فعلی ایران است که بشدت با دولت قبل متفاوت است و قرار نیست زیر فشارهای دیپلماتیک و سیاسی اتحادیه اروپایی و متحدان آمریکا در منطقه، تسلیم‌ شده و به فکر اجرایی کردن یکطرفه برجام باشد. هم‌اینک ایران غیر از داشتن دولتی قاطع برای برداشتن تحریم‌های بین‌المللی علیه کشورمان، دارای دستور کاری جدی از سوی مجلس شورای اسلامی است که تنها در صورتی مذاکرات انجام شود که اطمینان حاصل شود تمام تحریم‌ها علیه ایران برداشته می‌شود. در صورتی که مذاکره‌کنندگان هسته‌ای هم بخواهند، از نظر قانونی اجازه ندارند تا برداشته شدن کامل تحریم‌ها، به توافقی با غرب برسند و این مساله در شرایطی که سانتریفیوژهای ایرانی در حال چرخیدن است، کار را برای غرب سخت‌تر می‌کند.

آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا چند روز پیش اعلام کرده بود توپ در شرایط فعلی در زمین دولت ایران است، زیرا مسؤولان دولت ایران باید به این نتیجه برسند که می‌خواهند به مذاکرات ادامه دهند یا خیر اما با نگاهی به وضعیت هسته‌ای ایران و در عین حال خواسته‌های شفاف و دقیق جمهوری اسلامی برای برداشته شدن تحریم‌های آمریکا در ازای بازگشت به برجام، به نظر می‌رسد توپ هم‌اینک در زمین آمریکا و اتحادیه اروپایی باشد نه تهران. آنها هستند که باید تصمیم بگیرند آیا همچنان می‌خواهند از فشارهای دیپلماتیک و رسانه‌ای قدیمی و بی‌اثر در مقابل ایران استفاده کنند یا به قدری در مذاکرات جدی هستند که برای برداشته شدن تحریم‌ها تضمین بدهند.

ثمانه اکوان‌

منبع: روزنامه وطن امروز