تحلیل کارشناس روس درباره حضور ایران در شانگهای

بیست‌ویکمین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در دوشنبه برگزار شد که در نتیجه آن بیانیه مشترکی به تصویب رسید. کشورهای عضو تصمیم مهمی را تصویب کردند و جمهوری اسلامی ایران که یکی از قدرت‌های منطقه‌ای است به عنوان نهمین عضو کامل سازمان انتخاب شد.

«استانیسلاو پریچین» محقق ارشد مرکز مطالعات پسا شوروی (موسسه تحقیقات ملی اقتصاد جهان و روابط بین الملل «پریماکف» در آکادمی علوم روسیه) به تشریح و بررسی مزایای جمهوری اسلامی ایران و اعضای سازمان همکاری شانگهای از همکاری متقابل و نحوه ارتباط این مرحله با امنیت منطقه‌ای پرداخت.

یکی از مهمترین اخبار آخرین جلسه شورای سران کشورهای کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای  ورود ایران به عنوان عضو کامل به سازمان بود. به نظر من مراحل تصویب به پایان رسیده و هیچ یک از اعضا هیچ گونه اعتراضی به عضویت ایران نشان ندادند، بقیه رویه‌ها صرفاً ماهیت فنی خواهد داشت. قبلاً در مرحله مشاوره ‌ای اولیه عضویت جمهوری اسلامی ایران به دلایلی با مشکل مواجه بود ولی در این نشست دیدیم که همه طرف‌ها در این موضوع اتفاق نظر داشتند.

تاجیکستان به طور سنتی یکی از نزدیکترین کشورها از نظر فرهنگی و زبانی به ایران از همه کشورهای آسیای مرکزی محسوب می‌شود. «دوشنبه» در سال 2017 تصمیم گیری در مورد روند عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای را مسدود کرد چرا که در آن زمان مقامات رسمی جمهوری تاجیکستان در رابطه با حزب نهضت اسلامی تاجیکستان مشکلاتی داشتند اما «تهران» موضع خاص خود را در این زمینه داشت. این یکی از عوامل اصلی بود که از نظر سیاسی دوشنبه از موافقت ایران با عضویت در سازمان همکاری شانگهای جلوگیری کرد. امروزه شرایط تغییر کرده و کشورها با تهدیدها و چالش های مشترک روبرو هستند.

همه بازیگران اصلی منطقه و از جمله ایران مثل یک اعضای خانواده بزرگ هستند. امروزه ما به طور فزاینده‌ای گرایش به منطقه‌ای شدن را مشاهده می‌کنیم و حل مسائل کلیدی بدون مشارکت قدرت‌های منطقه‌ای غیرممکن است. نداشتن یک کشور بزرگ در اوراسیا مانند ایران در چنین سازمان مهمی مانند سازمان همکاری شانگهای  نتیجه سازنده ندارد.

در واقع، نباید در سازمان همکاری شانگهای به دنبال مشکلات و تغییرات جدی در همسویی داخلی باشیم زیرا با پیوستن «دهلی» و «اسلام آباد» یک بازی بسیار دشوار روی داده بود و روسیه برای عضویت هند و چین برای پاکستان لابی کرده بود اما در مورد ایران، «مسکو» و «پکن» رویکرد و دیدگاه‌های مشابهی دارند.

عضویت ایران در ترازها و مراکز ثقل درون اتحادیه تغییری ایجاد نخواهد کرد. با پیوستن «تهران»، خانواده بزرگ سازمان همکاری شانگهای قادر خواهد بود مسائلی را که امروز در دستور کار قرار دارد و آن هم امنیت منطقه‌ای افغانستان است، در مقیاس وسیعتر و جدی و سیستماتیک حل کند.

پیش از این روابط پیچیده ایران با غرب (شدیدترین تحریم‌های بین المللی علیه ایران) یکی دیگر از عوامل بازدارنده برای چین و روسیه در پذیرش «تهران» به عنوان یک عضو کامل سازمان همکاری شانگهای بود. امروز می‌بینیم که نظر غرب برای دو قدرت اهمیت کمتری دارد. مسکو و پکن به ویژه پس از "فرار" ایالات متحده از افغانستان، منافع خود را بالاتر از موقعیت غرب قرار می‌دهند.

قطعاً ایالات متحده از چنین تصمیمی خوشحال نخواهد شد زیرا این به معنی کاهش نفوذ و مشارکت کشورهای غربی در منطقه است. در کنار این، تمرکز بر قالب منطقه‌ای همکاری در اوراسیا می‌شود که اتصال و ایجاد یک بستر واحد برای شرکت کنندگان خواهد بود.

تقریباً همه بازیگران اصلی اوراسیای مرکزی اعضای شانگهای هستند. علاوه بر این  نباید فراموش کرد که افغانستان نیز دارای مقام ناظر است.

پس از خروج آمریکایی‌ها از منطقه  می‌بینیم که دخالت آنها کمتر و منطقه نیز کمتر در معرض تأثیرات خارجی قرار می‌گیرد و بیشتر مسائل کلیدی توسط قدرت‌های منطقه حل و فصل خواهد شد. /فارس