واکنش ایران به تحولات افغانستان

در پی تحولات اخیر در افغانستان شاهد اعلام مواضع و همچنین تلاش‌هایی از سوی جمهوری اسلامی ایران در راستای برقراری صلح و ثبات در این کشور بودیم. جمهوری اسلامی ایران در چهار دهه گذشته میزبان میلیون‌ها نفر از برادران و خواهران افغانستانی خود بوده و آن‌گونه که سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه می‌گوید: ایران هیچ وقت جز نگاه خویشاوندی به مردم افغانستان نداشته است.

«محمدابراهیم طاهریان فرد» نماینده ویژه وزیر امور خارجه ایران در امور افغانستان نیز در طی این مدت به رایزنی‌ها با مقامات افغانستان ادامه داد و این رایزنی‌ها متوقف نشد.

آمادگی برای کمک و تسهیل در گفت‌وگوها بین طرف‌های افغانستانی به منظور پیشبرد روند صلح در این کشور، اعلام آمادگی برای برگزاری دور دوم مذاکرات مربوط به ابتکار صلح، ابراز نگرانی عمیق از تحولات افغانستان، به دور بودن مردم افغانستان از نزاع و برادرکشی و این‌که مرزهای این کشور باید مرزهای صلح و امنیت باشد، این‌که ایران امنیت افغانستان را امنیت خود می‌داند و استقبال از تشکیل شورای هماهنگی و تأکید بر این‌که جغرافیای افغانستان باید همواره جغرافیای صلح بماند، از جمله مواضعی بود که در این مدت از سوی مقامات ایرانی در قبال تحولات همسایه شرقی اتخاذ شد.

پیش از تحولات اخیر در افغانستان نیز سعید خطیب‌زاده در اظهاراتی به همه کشورها توصیه کرد از اقداماتی که شائبه آن را پیش می‌آورد که می‌خواهند برای آینده افغانستان دخالتی در تصمیم گیری داشته باشند، فاصله بگیرند.

«سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران (+) روز جمعه ۲۲ مرداد ماه با اعلام نگرانی جمهوری اسلامی ایران از تشدید خشونت‌ها در افغانستان و وضعیت مردم و بی‌جا شدگان، خواستار توجه به حفظ جان مردم و غیرنظامیان در بحبوحه شرایط جاری شد.

سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین با توجه به تسلط طالبان بر شهر هرات، توجه جدی آنها در تامین امنیت و سلامت کامل دیپلمات‌ها و اماکن دیپلماتیک را مورد تأکید قرار داد. 

* استقبال از تشکیل شورای هماهنگی

پس از آنکه بعد از خروج اشرف غنی و مقامات مسئول از این کشور، شورای هماهنگی با عضویت عبدالله عبدالله، گلبدین حکمتیار و حامد کرزی تشکیل شد، محمدجواد ظریف  وزیر سابق امور خارجه در همان روز (۲۴ مرداد ماه) در توئیتی درباره اوضاع افغانستان نوشت:خشونت و جنگ - همانند اشغالگری - هرگز حلال مسائل نیستند. ایران از اعلانیه حامد کرزی در خصوص تشکیل یک شورای هماهنگی توسط رهبران افغان استقبال می‌کند. امیدواریم که این ابتکار بتواند به گفت‌وگو و یک انتقال مسالمت‌آمیز در افغانستان منجر شود. ایران آماده است تا به تلاش‌های خود در جهت ایجاد صلح ادامه دهد.

وی همچنین در توئیتی فارسی در پاسخ به توئیت حامد کرزی رئیس جمهور پیشین افغانستان درباره تشکیل شورای هماهنگی نوشت: خشونت و جنگ، همانند اشغال، هیچگاه راه فیصله مشکلات افغانستان نبوده‌ و نخواهد بود. ابتکار برادران در شورای هماهنگی و دیگر رهبران افغانستان می‌تواند زمینه‌ساز گفتگو و انتقال مسالمت‌آمیز به صلح پایدار باشد. جمهوری اسلامی ایران به کوشش خود برای مصالحه در افغانستان ادامه می‌دهد.

* با تمامی طرف‌ها در تماسیم

سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه نیز ۲۵ مرداد ماه در نشست هفتگی با خبرنگاران عنوان کرد: ما به دقت و از نزدیک ‌تحولات را پیگیری می‌کنیم و در تماس با تمامی طرف‌ها هستیم. جمهوری اسلامی ایران ضمن ابراز نگرانی از تشدید خشونت‌ها در محیط افغانستان، همه طرف‌ها را به کاهش خشونت، حفظ آرامش و تلاش برای دستیابی به راه‌حل‌های صلح‌آمیز از طریق گفت‌و‌گو دعوت می‌کند.

مصون ماندن جان، مال و ناموس تمام افراد به ویژه غیرنظامیان، لزوم سلامت دیپلمات‌ها و تامین امنیت اماکن دیپلماتیک، توجه به وضعیت بی جاشدگان و استقبال از انتقال مسالمت‌آمیز قدرت از طریق شورای راهبری متشکل از رهبران بزرگ و سرشناس افغانستان از جمله مواردی بود که خطیب‌زاده بر آنها تأکید کرد.

* هیچ راهکار نظامی برای حل و فصل مسائل افغانستان وجود ندارد

سخنگوی دستگاه دیپلماسی اول شهریور ماه نیز در نشست هفتگی با خبرنگاران با بیان این‌که از نزدیک تحولات و رویدادها افغانستان را رصد می‌کنیم، گفت: با همه طرف‌ها در افغانستان در تماس مستمر هستیم. تاریخ افغانستان نشان می‌دهد بحران این کشور راهکار نظامی نداشته است. همانطور که اشغال راهکار صلح و ثبات در این کشور نبود، هیچ راهکار نظامی برای حل و فصل مسائل افغانستان وجود ندارد و همه گروه‌ها و احزاب سیاسی باید با پرهیز از توسل به زور از طریق مذاکره و گفت‌وگو موضوعات را حل و فصل کنند.

سخنگوی وزارت خارجه درباره به رسمیت شناختن طالبان هم گفت: اساسا در حال حاضر در آن مرحله نیستیم. اکنون در مرحله‌ای هستیم که باید تلاش کنیم که دولت فراگیر در افغانستان شکل بگیرد که اگر بازتاب دهنده تمام واقعیت‌های افغانستان و ترکیب قومی و مردمی افغانستان از اندیشه‌های مختلف باشد، می‌تواند در این مسیر حرکت کند. قطعا رفتار دولت فراگیر آتی افغانستان در حوزه عمل و تعهداتش است که می‌تواند این مسیر را تسهیل کند. این‌که ما الان بخواهیم در مورد دولت آینده افغانستان تصمیم بگیریم زود است. آن‌چه برای ما اولویت دارد جان و ناموس مردم و گفت‌وگوهای فراگیر و شکل گیری دولتی فراگیر در افغانستان است.

* سفر قریشی به تهران

روز پنجشنبه چهارم شهریور ماه نیز شاه محمود قریشی وزیر خارجه پاکستان (+) بنا به درخواست خودش و پس از سفر به سه کشور آسیای مرکزی به ایران آمد و با حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جدید جمهوری اسلامی ایران یک روز بعد از تصدی امیرعبداللهیان به این سمت، دیدار و به گفت‌وگو نشست.

حمایت دو کشور از صلح و ثبات در افغانستان و تشکیل دولتی فراگیر با حضور همه اقوام و گروه‌ها از دیگر موضوعات مورد گفتگوی وزرای امور خارجه ایران و پاکستان در این دیدار  بود. وزیر امور خارجه کشورمان در این دیدار از پیشنهاد طرف پاکستانی برای برگزاری نشست وزرای خارجه ۶ کشور همسایه استقبال و آمادگی کشورمان برای برگزاری این نشست در روزهای آینده در تهران را اعلام کرد.

علاوه بر این محمدابراهیم طاهریان فرد نماینده ویژه ایران در امور افغانستان با همتای پاکستانی که در سفر قریشی به تهران او را همراهی می‌کرد دیدار کرد و همچنین با رهبران و شخصیت‌های افغانستان درباره تحولات این کشور به رایزنی پرداخت.

* افغانستان محور رایزنی‌های وزیر خارجه

موضوع افغانستان و تحولات این کشور هم در این مدت از جمله محورهای مورد گفت‌وگوی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با تعدادی از همتایانش بود از جمله رایزنی با  «سرگئی لاوروف»  و «وانگ یی» وزرای خارجه روسیه و چین. همچنین در گفت‌وگوی تلفنی «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و برخی از همتایان اروپایی با وزیر امور خارجه ایران درباره افغانستان بحث و تبادل نظر شد.

*  مردم افغانستان هستند که باید خودشان برای آینده تصمیم بگیرند

وزیر امور خارجه کشورمان در گفت‌وگوی تلفنی بورل راه‌حل افغانستان را تشکیل دولت فراگیر که بازتاب دهنده ترکیب قومی و جمعیتی این‌کشور باشد، برشمرد و افزود: مردم افغانستان هستند که باید خودشان برای آینده تصمیم بگیرند. جمهوری اسلامی ایران میزبان بیش از سه و نیم‌ میلیون از اتباع افغانستان در ایران است، اما موج جدید مهاجران‌ افغانستانی یک موضوع جدی است که لازم است کشورهای دیگر و سازمان‌های بین‌المللی مساعدت‌های لازم را در این زمینه داشته باشند.

در تبادل نظر وزرای امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین نیز ضرورت تشکیل دولت فراگیر با مشارکت همه اقوام و گروه‌ها در افغانستان، مبارزه با تروریسم و مواد مخدر به عنوان اولویتی مهم، ارسال کمک‌های انسانی به صورت بدون وقفه و تلاش برای باز بودن‌ گذرگاه‌های مرزی تأکید شد.

سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران پنجم شهریور ماه نیز مراتب تاثر شدید خود از حوادث تروریستی چهارم شهریور ماه از جمله در فرودگاه کابل را اعلام کرد.

* طالبان به عنوان یک گروه قطعا بخشی از آینده افغانستان است

سخنگوی وزارت خارجه هشتم شهریور ماه در نشست هفتگی با خبرنگاران در پاسخ به پرسشی مبنی بر این‌که آیا با توجه به فرمایشات اخیر مقام معظم رهبری، ایران طالبان را به رسمیت می‌شناسد؟ اظهار داشت: آن‌چه مقام معظم رهبری فرمودند سیاست‌های قطعی جمهوری اسلامی ایران در مورد افغانستان در ۴۰ سال گذشته بوده است. همواره در کنار مردم افغانستان بودیم و اولویت ما همواره تامین صلح و ثبات و پیشرفت جامعه افغانستان بوده است. افغانستان همسایه عزیز ماست.

وی بیان کرد: آن‌چه ما فکر می‌کنیم برای افغانستان صلح و ثبات دائمی برای افغانستان می‌آورد تشکیل یک دولت فراگیر در این کشور است که بازتاب دهنده ترکیب قومیتی و جمعیتی افغانستان است. در این مسیر مسئولیت پذیری دولت آتی افغانستان و عمل به تعهدات قطعی آن می‌تواند کمک و ما منتظر می‌مانیم که در عمل تشکیل دولت فراگیر و تعهد آن دولت به اجرای مسئولیت‌هایش را مشاهده کنیم و بر آن اساس جمهوری اسلامی ایران و جامعه بین‌الملل تصمیمات خودش را اتخاذ خواهد کرد.

خطیب‌زاده همچنین گفت: طالبان به عنوان یک گروه قطعا بخشی از آینده افغانستان است. تاکنون هم جمهوری اسلامی ایران سیاست تداوم داری را در این خصوص داشته که گفت‌وگوهای بین الافغانی را تسهیل کند و ما آمادگی خود را برای برگزاری دور دوم ابتکار تهران اعلام کردیم و منوط به این است که همه گروه‌ها بتوانند در آن شرکت داشته باشند.

* ما از یک افغانستان امن و پایدار و افغانستانی که با همسایگانش در صلح و ثبات زندگی کند و افغانستانی که مردمش در تعیین سرنوشت خود نقش داشته باشند حمایت می‌کنیم

حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه نیز هشتم شهریور ماه (+) در نخستین گفت‌وگوی تلویزیونی پس از تصدی این سمت درباره افغانستان اظهار داشت: ما از افغانستانی حمایت می‌کنیم که نظر مردم افغانستان نسبت به تعیین سرنوشتشان در این کشور دیده شود و در این مقطع آن‌چه مهم است این است که دولت فراگیر با مشارکت همه اقوام افغان، راهکار سیاسی منحصر به فرد برای برون رفت از مشکلات افغانستان است.

امیرعبداللهیان ادامه داد: در موضوع افغانستان، اگر بیگانگان دست از سر افغانستان بردارند رهبران افغانستان و رهبران همه اقوام و احزاب و گروه‌های افغانستانی از چنان قابلیتی برخوردارند که خودشان درباره آینده کشورشان تصمیم بگیرند. ما از یک افغانستان امن و پایدار و افغانستانی که با همسایگانش در صلح و ثبات زندگی کند و افغانستانی که مردمش در تعیین سرنوشت خود نقش داشته باشند حمایت می‌کنیم.

در تماس تلفنی وزیر خارجه پاکستان با امیرعبداللهیان و در پی رایزنی‌های چند روز اخیر با وزرای خارجه روسیه و چین توافق شد اجلاس همسایگان افغانستان در سطح نماینده‌های ویژه و همچنین وزرای خارجه طی چند روز آینده به صورت مجازی برگزار شود. در همین راستا نشست نماینده‌های ویژه روز یکشنبه ۱۴ شهریور ماه به صورت مجازی برگزار و مقرر شد نشست مجازی وزرای خارجه نیز چهارشنبه ۱۷ شهریور ماه برگزار شود.

* امنیت افغانستان امنیت ماست

آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور نیز ۱۳ شهریور ماه (+) در گفت‌وگویی تلویزیونی در مورد موضوع افغانستان اظهار داشت: افغانستان با ظلم آمریکایی‌ها جراحت بزرگی برداشته است. امروز مجامع بین‌المللی اعلام می‌کنند بیش از ۳۰ هزار کودک افغانستانی دچار مجروحیت شده‌اند. امروز ۳ میلیون افغانستانی در ایران مهمان هستند که دچار آسیب شده‌اند. حضور آمریکایی‌ها موجب تضییع حقوق بسیاری از افغانستانی‌ها شده است. راهکار افغانستان این است که دولتی در افغانستان حاکم شود که با رای و اراده مردم افغانستان باشد ما از دولتی که برخاسته از مردم افغانستان باشد حمایت می‌کنیم. امنیت افغانستان امنیت ماست و اولویت ما ارتباط با همسایگان است. با بیش از ۵۰ مسئول کشورهای مختلف ارتباط و گفتگو داشته‌ام و این تعامل ادامه خواهد داشت. دولت های دیگر اجازه دهند مردم افغانستان برای خودشان تصمیم بگیرند.

یکشنبه شب ۱۴ شهریور ماه نیز «عبدالله عبدالله» رئیس شورای عالی مصالحه افغانستان (+) با امیرعبداللهیان تلفنی گفت‌وگو و خواستار ارسال کمک‌های انساندوستانه ایران به افغانستان شد. همچنین دو طرف تأکید کردند که این‌ مردم افغانستان هستند که باید درباره آینده کشورشان تصمیم بگیرند.علاوه بر این،  «محمد حنیف اتمر» وزیر خارجه افغانستان نیز پیامی به همتای ایرانی خود فرستاد.

* حملات به پنجشیر به اشد وجه محکوم است

خطیب‌زاده سخنگوی دستگاه دیپلماسی دوشنبه ۱۵ شهریور ماه نیز در نشست هفتگی با خبرنگاران در پاسخ به سؤالی درباره دخالت نظامی پاکستان در تحولات افغانستان و حملات یکشنبه شب در پنجشیر نیز اظهار داشت: اخباری که از پنجشیر می‌رسد، اخبار نگران کننده‌ای است. حملات دیشب به اشد وجه محکوم است. شهادت رهبران افغانستانی مایه تاسف و تأثر عمیق است.

وی با بیان این‌که دخالت خارجی را در دست بررسی داریم و باید حتما بررسی شود، اظهار داشت: تاریخ افغانستان نشان داده مداخله خارجی اعم از مستقیم و غیرمستقیم نتیجه‌ای جز شکست برای نیروی متجاوز نداشته و مردم افغانستان استقلال طلب و غیوری هستند و قطعا هرگونه مداخله خارجی محکوم است.

به گفته خطیب‌زاده موضوع پنجشیر باید از طریق گفت‌وگو و با وساطت و حضور تمامی بزرگان افغانستان حل شود.

این دیپلمات ارشد کشورمان تصریح کرد: هیچ طرفی نباید اجازه دهد این مسیر به برادرکشی ختم شود. طالبان هم به تعهدات خودش ذیل حقوق بین‌الملل و به تعهدات خودش هر آنچه گفته، پایبند باشد. گرسنگی دادن به مردم پنجشیر و محاصره منطقه پنجشیر و قطع آب و برق این منطقه آنچنان که به ما گزارش داده شده، مایه نگرانی است.حقوق بشردوستانه ذیل حقوق بین‌الملل باید رعایت شود. جمهوری اسلامی ایران تمامی مساعی و همت خودش را به کار می‌گیرد که به پایان آلام مردم افغانستان و تشکیل دولت فراگیر در افغانستان که بازتاب دهنده ترکیب قومیتی و جمعیتی این کشور باشد، کمک کند.

سخنگوی دستگاه دیپلماسی خاطرنشان کرد: طرح ایران برای گفت‌وگوهای فراگیر در افغانستان یک دور آن برگزار شده و آمادگی داشتیم یک دور دیگر هم برگزار کنیم. پنجشیر تنها راه‌حل سیاسی دارد و محاصره پنجشیر به هیچ وجه از نظر حقوق بین‌الملل و حقوق بشردوستانه قابل پذیرش نیست. می‌خواهیم جلوی برادرکشی گرفته شود و هر نوع دخالت خارجی را محکوم و از تمام توان خود استفاده می‌کنیم. دوستانی که خطای راهبردی می‌کنند متوجه شوند جغرافیای افغانستان جغرافیای مردمی است که برای بیرون راندن نیروهای خارجی جنگیده‌اند.

آخرین اظهارنظر درباره افغانستان از سوی حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه در نشست روز دوشنبه ۱۵ شهریور ماه در جمع سفرا و روسای نمایندگی‌های سیاسی خارجی و همچنین روسای سازمان‌های بین‌المللی مقیم ایران عنوان شد.

وی ضمن اشاره به ارتباط با همه طرف‌ها در این کشور، بر تشکیل دولتی فراگیر با مشارکت همه اقوام در افغانستان تأکید کرد.

امیرعبداللهیان ضمن ابراز نگرانی از تحولات این کشور و نیز رشد تروریسم و قاچاق مواد مخدر تصریح کرد:ارسال کمک‌های بشر دوستانه از اولویت‌های مورد توجه ما بوده و علی رغم شرایط سخت موجود، تلاش کرده‌ایم گذرگاه های مرزی ما برای ارسال کمک‌ها و مبادلات تجاری باز بماند.