پیام پیشروی طالبان به بازار فردوسی
طالبان حالا به ۵۰ کیلومتری کابل رسیده و مهم‌ترین ایالت‌های افغانستان را هم اشغال کرده است. حالا سوال اقتصادی مهم این است که اتفاقات افغانستان، چه تاثیری بر بازار ارز ایران می‌گذارد و آیا باید منتظر تغییر قیمت دلار بود؟
بسیاری معتقدند پیشروی طالبان در افغانستان سیگنال افزایشی برای قیمت دلار در تهران دارد. اما چرا اتفاقات افغانستان برای بازار ارز ایران مهم است؟
پویا فیروزی، تحلیلگر اقتصادی در توییتی نوشت: «از فردا دلار هرات با صرافی‌های تحت کنترل طالبان معامله خواهد شد. تسلط طالبان بر یکی از درگاه‌های مبادلات فیزیکی و برات‌های ارزی منطقه خبر خوبی نیست.»
ابهام درباره عملکرد طالبان در حوزه اقتصاد و نگاه آنها به بازار ارز در کشور افغانستان چیزی است که باعث نگرانی فعالان بازار ارز ایران شده است. به گفته کامبیز افسری، کارشناس و فعال بازار ارز «نمی‌دانیم طالبان قرار است با سیستم دلار در افغانستان و بانکداری در این کشور چه کند.»
تاثیر دلار هرات بر دلار تهران
جدای از این ابهام، پیشروی طالبان در افغانستان احتمالا باعث افزایش تقاضا و قیمت دلار می‌شود. روز گذشته طالبان هرات را هم تصرف کرد. حضور طالبان در این ایالت می‌تواند منجر به تعطیلی موقتی بازار ارز هرات شود و همین مساله می‌تواند قیمت دلار در تهران را هم تحت تاثیر قرار دهد.
از طرف دیگر قیمت دلار هرات بر قیمت دلار بازار تهران هم اثر می‌گذارد و برخی معتقدند یکی از دلایل افزایش قیمت دلار در روزهای گذشته پیشروی طالبان در افغانستان بوده است. چراکه پیشروی طالبان در افغانستان سبب شده برخی از مردم این کشور دارایی خود را به دلار تبدیل کنند. چه افرادی که می‌خواهند از مرز افغانستان خارج شوند و به ایران بیایند چه آنهایی که در شرایط ناامن اقتصادی و سیاسی افغانستان در تلاشند ارزش دارایی خود را حفظ کنند.
این عامل هم تقاضا و در نتیجه قیمت دلار را در افغانستان بالا می‌برد و می‌تواند بر نرخ بازار ایران هم اثر بگذارد. چون قیمت دلار هرات و تهران به هم وابسته هستند.
البته برخی از فعالان بازار ارز می‌گویند چون قیمت دلار هرات معمولا پایین‌تر از بازار مشهد است، ارز از افغانستان به سمت ایران می‌آید. اگر چنین باشد، افزایش تقاضا و افزایش قیمت دلار در هرات می‌تواند قیمت ارز در مشهد و تهران را افزایش دهد.
اما برخی از کارشناسان مانند کامبیز افسری معتقدند «دلار از هرات به تهران نمی‌آید؛ بلکه از ایران به افغانستان می‌رود». اما اگر چنین هم باشد، با توجه به افزایش تقاضای دلار در افغانستان، روند خروج ارز از ایران شدت می‌گیرد و همین مساله هم قیمت دلار را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
چراکه در داخل افغانستان هم از حدود یک ماه پیش با آغاز خروج آمریکا از این کشور و احتمال سقوط دولت، تمایل به نگهداری دلار و ارز خارجی افزایش پیدا کرده است و اصولا یکی از علل صعودی شدن قیمت دلار و یورو در ایران طی یک ماه اخیر بی‌ثباتی و افزایش حضور طالبان است.
کاهش صادرات و افت درآمد ارزی
این موارد تاثیر کوتاه‌مدت و میان مدت حضور طالبان برای بازار ارز ایران است. اما این حضور می‌تواند تاثیر بلندمدت دیگری هم داشته باشد. پیشروی طالبان در افغانستان می‌تواند روند مبادلات تجاری ایران و افغانستان را کاهش دهد.
ماه گذشته با سقوط دو گمرک مرزی ایران و افغانستان به دست طالبان، تجارت ایران با این کشور در مرزهای دوغارون و ماهیرود متوقف شد. اتفاقی که تدوام آن می‌تواند مبادلات تجاری و درآمد صادراتی ایران را کاهش دهد.
افغانستان در سال‌های اخیر معمولا یکی از پنج کشور اصلی مقصد کالاهای صادراتی ایران بوده است. در سال گذشته از کل ۳۴ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی ایران بیش از سه میلیارد دلار سهم افغانستان بوده است.
کاهش صادرات ایران به افغانستان به خصوص در شرایط کنونی که اخبار امیدبخشی از مذاکرات برجام هم شنیده نمی‌شود، می‌تواند ورود ارز به ایران را محدودتر از گذشته کند و این مساله هم بر قیمت دلار اثر بگذارد.
با این همه برخی می‌گویند این تاثیرات کوتاه‌مدت است. اما همزمانی قدرت گرفتن طالبان در افغانستان با رویدادهای دیگر از جمله به نتیجه نرسیدن برجام در ایران، می‌تواند به افزایش قیمت دلار در تهران دامن بزند./ تجارت نیوز