مذاکره مقتدرانه-توافق خوب

گروه سیاسی فردا: با روی کار آمدن بایدن در آمریکا، این امید در دولت حسن روحانی زنده شد که با احیای برجام میراثی گران‌بها برای دولت بعد به جای بگذارد؛ از همان روزهای نخست ریاست جمهوری بایدن، پالس ها و پیام‌ها یکی پس از دیگری از پاستور روانه کاخ سفید می شد تا بالاخره واشنگتن پس از رایزنی با طرف های اروپایی، چین و روسیه برای مذاکره درباره احیای برجام اعلام آمادگی کرد. در حالیکه سیر گفتگوها مطلوب از سوی تمامی طرف ها مطلوب ارزیابی می شد، به یکباره در گام نهایی کار متوقف ماند و از روز متوقف ماندن مذاکرات نیز قریب به دو ماه می گذرد.

درباره چرایی توقف نظرات متنوع و بعضا متفاوتی ارائه شد. دولت روحانی آن را به مصوبه مجلس ربط داد، در حالیکه نگاه غالب سیاسی بر مجلس معتقد بود که  علت اصلی مسئله را باید در اختلاف نظرهای دولت جستجو کرد. حتی این موضوع نیز مطرح شد که عباس عراقچی به دلیل بلاتکلیفی قهر کرد و حاضر نبود مذاکرات وین را ادامه دهد.

از طرفی طرف آمریکایی نیز نمی خواست همه تخم مرغ هایش را درون سبد دولتی بگذارد که چند هفته دیگر دوره مسئولیتش تمام می شود و مشخص نیست دولت آینده ایران چه رویکردی در قابل برجام احیاشده داشته باشد. بویژه آنکه زمان انتخابات رقبای اصلاح طلب سیدابراهیم رئیسی تمام تلاش خود را به کار گرفتند تا او را چهره ای ضد مذاکره نشان دهند. از این رو آمریکایی‌ها نیز ترجیح دادند، اگر قرار به گرفتن تصمیم سخت باشد اتخاذ آن را به پس از دریافت رویکردهای دولت جدید ایران موکول کنند.

از سرگیری مذاکرات وین در شرایط متفاوت

تا چند هفته دیگر دستگاه دیپلماسی سکاندار جدید خود را می شناسد و مذاکرات وین از سر گرفته خواهد شد. البته در دور جدید مذاکرات شرایطی حاکم خواهد بود که متفاوت از گذشته است. نخست آنکه در مقطع کنونی شرایط در عرصه بین‌المللی متفاوت از گذشته است و کشورهای اروپایی و آمریکا بیش از گذشته تمایل دارند که مذاکرات به نتیجه برسد. حشمت الله فلاحت پیشه در این باره گفت «تحولات منطقه خیلی نگران کننده است. اتفاقاتی در افغانستان دارد شکل می گیرد. در چنین شرایطی حتما کشورهای مختلف در دنیا برای آنکه آشوب های تازه ای شکل نگیرد و امواج تازه ای از بحران و آوارگی و تروریست رخ ندهد، حتما سعی می کنند رویکرد واقع گرایانه تری درباره توافق با ایران در پیش بگیرند.»

تفاوت دیگر آن است که همگرایی خوبی میان قوای مجریه، مقننه و قضائیه به وجود آمده است و همه قوا هم تأکید بر اجرای منویات مقام معظم رهبری دارند و حتما در این بین شورای عالی امنیت ملی هم بر این همگرایی و وحدت می‌افزاید. این شرایط مقدمه خوبی برای انجام مذاکره‌ای مقتدرانه است که امید می‌رود در کوتاه‌ترین زمان، بهترین نتیجه به دست آید.

مسئله دیگری که باید به آن توجه داشت این است که رئیس‌جمهور جدید برخلاف حسن روحانی مذاکره را با هدف برقراری رابطه ویژه با آمریکا دنبال نمی کند و هدف اصلی و اساسی اش رفع تحریم هاست. سید حسین نقوی حسینی معتقد است «آقای رئیسی می‌گوید "برای رفع تحریم‌ها از هر طرح دیپلماتیکی استفاده می‌کنیم" از رویکرد دولت سیزدهم نسبت به مذاکرات حکایت می کند». با درنظر گرفتن سه موضوع یادشده برخی کارشناسان و سیاسیون بر این باور هستند که همه‌چیز آماده یک توافق خوب است.

نقطه استارت دوباره مذاکرات

هر چند شاید دولت رئیسی تاکتیک مذاکراتی‌اش نسبت به دولت روحانی متفاوت باشد اما در از سرگیری مذاکرات بازگشت به نقطقه صفر را مشاهده نخواهیم کرد. تیم جدید مذاکره کننده ایران طبق متن نگارش شده توسط عراقچی و طرف های برجامی، مذاکرات را پیش خواهد برد. ضمن آنکه ملاحظاتی هم که دولت سیزدهم برای احیای برجام در نظر می گیرد ملاحظات شخص رئیس جمهور نیست بلکه تجربیاتی است که از دور اول اجرای برجام کسب شد. به عنوان نمونه ایران برای احیای برجام ضمانت اجرایی می خواهد، همچنین لغو عملی تحریم ها را خواستار است. هم اکنون از 1248 تحریم با اجرای برجام 915 تحریم برداشته شد ولی بخش عمده ای از این گشایش ها عملا برای ایران تبدیل به منافع اقتصادی نشد. به عبارت دیگر ایران نتوانست بر اثر لغو 915 تحریم، اقتصاد خود را بهبود بخشد، علت این مسئله به خاطر تحریم های ثانویه یا فراتر از برجام بود که در حوزه مالی و بانکی وجود داشت. در واقع انتقاد ایران به آثار بازدارندگی این نوع تحریم ها خاص دوره آقای رئیسی نیست و در همان دوره اجرای برجام نیز مطرح بودند.

محمد جواد جمالی نوبندگانی، عضو کمیسیون امنیت ملی در مجلس دهم در گفت‌وگو با «فردا» گفت « در دولت آقای رئیسی مذاکره ادامه خواهد یافت زیرا بحث برجام یک بحث حاکمیتی است و حتی دیدیم که بعد از خروج آقای ترامپ از برجام هم بر خلاف تصور خیلی‌ها ما ا برجام خارج نشدیم و همین عدم خروج سبب شد که امریکایی‌ها در شورای امنیت منزوی شوند و نتوانند قطعنامه‌های دیگری علیه ما صادر کنند».

نیاز دولت سیزدهم به احیای برجام

امروز به طور طبیعی یک واقعیتی در کشور وجود دارد که اعضای دولت کنونی تا پیش از این در موضع و جایگاه نقد بودند اما الان در موضع و جایگاه عمل هستند. در موقعیت عملیاتی به هر حال احیای برجام و پایان دادن به تحریم ها ارتباط مستقیم با سیاست توسعه ای دولت در حوزه اقتصادی دارد که برای رفع تنگناهای اقتصادی پیگیری این سیاست در دستور کار دولت قرار گرفته است بنابراین هر چه زمان بگذرد ضمن آنکه دولت ایران واقع گرایانه تر تحولات را می بیند، ضمن آنکه ذهنیت طرف های خارجی نیز نسبت به دولت سیزدهم بهبود پیدا می کند. نتیجه این اتفاق چه از طرف دولت ایران و چه از طرف غرب نزدیک شدن به دیپلمات ها به توافق جدید برای احیای برجام خواهد بود که دو طرف امید دارند در کوتاه مدت حاصل شود.