شرایط کار نوجوانان در قانون کار چیست؟
اشتغال در سنین کودکی و نوجوانی به جسم و جان آنها آسیب‌های جدی می‌زند. در ابتدای انقلاب صنعتی، از زنان و کودکان و نوجوانان سوءاستفاده زیادی شد اما با مبارزات کارگری و حمایت‌های جنبش‌های اجتماعی، در شرایط کار کودکان و نوجوانان و زنان تجدیدنظر شد و به نوعی در قوانین کشورها هم منعکس گردید. در قانون کار ایران نیز از این گروه سنی و جنس زنان حمایت شده است. در این مطلب، شرایط کار نوجوانان را در آخرین قانون کار (مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام در سال ۱۳۶۹) بررسی می‌کنیم اما همه مشکلات حقوقی مرتبط با کار و کارگری و مربوط به هر سن یا جنسیت را می‌توانید با سرعت و دقت و از طریق بنیاد وکلا حل‌وفصل کنید.
شرایط کار نوجوانان و قانون کار
فصل سوم قانون کار به شرایط کار اختصاص دارد و در فصل پنجم آن در شش ماده شرایط کار نوجوانان بیان شده است. در ادامه با این مواد قانونی بیشتر آشنا می‌شویم.
۱. ممنوعیت کار کودکان
قانون کار در ماده ۷۹ به کار گرفتن افراد زیر ۱۵سال تمام یعنی کودکان را ممنوع کرده است. البته به نظر حقوقدانان، ممنوعیت اشتغال کودکان به معنای نادیده گرفتن حقوق کودکان کارگر نیست؛ بنابراین اگر کارفرمایی کودکی را به کار گمارده است باید از ادامه کار کودک جلوگیری کرد اما آن کارفرما باید دستمزد گذشته او را بدهد.
گفتنی است در قانون کار ایران مصوب ۱۳۳۷ حداقل سن کار ۱۲سال بوده که در قانون جدید کار سه سال بیشتر شده است.
گفتنی است که در قانون کار برای کارفرما شرط سنی خاصی معین نشده است اما بر اساس موادی از قانون مدنی (۲۱۹ و ۹۵۸ و ۱۲۱) مبنی بر اهلیت قانونی معامله، مانند سن بلوغ یا سن رشد، حداقل سن کارفرما، سن بلوغ یا سن رشد است.
برای انتخاب وکیل خوب و حرفه‌ای و حل مشکلات حقوقی خود بهتر است از سامانه جستجو و بررسی و انتخاب وکیل بنیاد وکلا استفاده کنید. در این سامانه، وکیل یا کارشناس حقوقی را می‌توانید بر اساس گزینه‌ای مختلفی مانند موضوع حقوقی، محل سکونت آنها، رتبه و پایه رسمی در دادگستری و… جستجو و بررسی کنید تا به وکیل یا متخصص حقوقی دلخواه خود برسید.
۲. تعریف کارگر نوجوان
ماده ۸۰ قانون کار، سن کارگر نوجوان را بین ۱۵ تا ۱۸سال تمام تعیبن می‌کند. همچنین این ماده برای به کار گماردن نوجوان کار یک شرط گذاشته است و آن اینکه در بدو استخدام نوجوان، باید از وی آزمایش‌های پزشکی توسط سازمان تأمین اجتماعی صورت بگیرد. بنابراین اگر کارفرما بدون در نظر گرفتن این شرط نوجوانی را استخدام کند کاری غیرقانونی انجام داده است و طبق مواد دیگر قانون کار مجازات می‌گردد؛ برای مثال، کارفرما کارگر نوجوان خود را برای آزمایش پزشکی نفرستد یا مانع آن شود.
همچنین طبق ماده ۸۱ قانون کار این آزمایش‌ها باید سالی یک بار تجدید شود و در پرونده استخدامی وی نگهداری شود.
۳. تناسب کار با شرایط نوجوان
یکی از دلایل آزمایش‌های پزشکی نوجوانان قبل از استخدام که در دو ماده ۸۰ و ۸۱ قانون تأکید شده است، احراز توانایی جسمی و روانی آنهاست تا کاری متناسب با آن شرایط به آنها سپرده شود و به سلامتی آنها آسیب زده نشود. طبق قسمت دوم ماده ۸۱ قانون کار، پزشک درباره توانایی کارگر نوجوان اطهار نظر می‌کند و اگر کار فعلی او مناسب نباشد کارفرما مکلف است در حدود امکانات خود شغل آن کارگر نوجوان را تغییر دهد.
یکی از فصول قانون کار، حفاظت فنی و بهداشت کار است که هدفش حمایت از همه کارگران از نوجوان تا بزرگ‌سال است. در صورتی که در موضوع بهداشت کار یا هر یک از مقررات کار و کارگری مشکل حقوقی دارید با مشاوره حقوقی تلفنی بنیاد وکلا و با کمک متخصصان حقوقی پیگیری کنید تا به بهترین راهکار قانونی برسید.
۴. مقدار ساعت کاری کارگر نوجوان
ساعات کار روزانه کارگران نوجوان طبق ماده ۸۲ قانون کار نیم‌ساعت کمتر از ساعات کار معمولی کارگران بزرگ‌سال است. مدت کار در ماده ۵۱ قانون کار مشخص شده است که مجموع آن در هفته و شش روز کار نباید از ۴۴ ساعت بیشتر شود. بنابراین ساعات کار هفتگی کارگران نوجوان ۴۱ ساعت است که ۳ ساعت کمتر از ساعات قانونی کار است. البته طبق همین ماده قانونی، روش استفاده از این امتیاز نیم‌ساعت کار کمتر روزانه، به توافق میان کارگر و کارفرما موکول شده است.
۵. اضافه کار و نوبت شب کارگر نوجوان
اضافه‌کاری، شب‌کاری و کارهای سخت و زیان‌آور و خطرناک و نیز حمل بار توسط کارگر نوجوان و با دست یا بار بیش از حد مجاز و بدون استفاده از وسایل مکانیکی ممنوع است و این نوع کارها نباید از طرف کارفرما به او ارجاع داده شود. به نظر می‌رسد یکی از دلایل ممنوعیت کار شبانه برای نوجوانان، آثار بد اخلاقی آن است. همچنین ممنوعیت کارهای سخت و خطرناک و حمل بار برای جلوگیری از سوءاستفاده از این گروه سنی است. البته در این ماده تعریفی یا مصادیقی از کارهای خطرناک ذکر نشده است و از این جهت ابهام دارد.
در ماده ۷۵ قانون کار، شبیه همین شرایط و ممنوعیت به جز اضافه‌کاری و شب‌کاری برای زنان کارگر در نظر گرفته شده است.
۶. حداقل سن برای کارهای سخت و خطرناک
در آخرین ماده فصل شرایط کار نوجوان، قانون‌گذار برای انجام مشاغلی که به سلامتی جسمی یا اخلاقی نوجوانان و نیز کارآموزان آسیب می‌رساند، حداقل شرط سنی ۱۸سال تمام را تعیین کرده است. ماده ۸۴ قانون کار، این مشاغل را بدون ذکر مصادیق به دو دسته تقسیم کرده است. یکی آن دسته از کارهایی است که ماهیت و ذات آنها باعث آسیب به سلامتی یا اخلاقی آنها می‌شود. برای مثال، بعضی از کارهای بهداشتی و درمانی را جزو این دسته معرفی کرده‌اند که نوجوانان را در معرض بیماری‌ها قرار می‌دهد. دسته دوم مواردی که ماهیت کار مشکلی ندارد اما شرایط محیطی و مانند آن طوری است که به سلامتی اخلاقی یا بدنی آنها خسارت وارد می‌کنند. پذیرایی در قهوه‌خانه‌ها و کار در بعضی محیط‌ها را برای این دسته مثال زده‌اند.
گفتنی است که به غیر از قانون کار، در قوانین دیگری مانند حمایت خانواده (مصوب ۱۳۹۱) یا حمایت از اطفال و نوجوانان (مصوب ۱۳۹۹) از نوجوانان و کار آنها حمایت‌های دیگری شده است.