ایده ایران برای تضمین
وال‌استریت ژورنال مدعی شد ایران خواستار شرط تأیید سازمان ملل برای خروج از برجام شده است
«تضمین» از چالش‌های مهم بحث‌های برجامی در ایران و تا حدی خارج از ایران بوده است. لااقل از زمانی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، برخلاف توافق امضاشده و قطع‌نامه‌های شورای امنیت از برجام خارج شد، بسیاری از منتقدان برجام و حتی برخی از موافقانش خواستار این بوده‌اند که در صورت احیای این توافق، تضمینی درباره عدم خروج دیگران از توافق به ایران داده شود. در عین حال البته کارشناسان بسیاری هم تأکید داشته‌اند در صحنه قواعد بین‌الملل چیزی به نام تضمین، شدنی نیست و قوانین بین‌المللی «اجبار» به مفهومی که در قوانین داخلی هست، ندارند. اما حال وال‌استریت ژورنال مدعی شده ایران ایده‌ای برای این تضمین مطرح کرده؛ ایده‌ای که البته در نوع خود عجیب است. وال‌استریت ژورنال نوشته ایران در مذاکرات احیای توافق هسته‌ای از آمریکا می‌خواهد به بندی متعهد شود که خروج این کشور از توافق را مشروط به تأیید سازمان ملل می‌کند.
سازمان ملل، پلیس توافق شود
در گزارش این روزنامه آمده در جریان مذاکرات احیای توافق هسته‌ای که برگزاری دور جدید آن نیز فعلا به تأخیر افتاده، آخرین درخواست ایران آن است که آمریکا با بندی موافقت کند که خروج آمریکا از توافق هسته‌ای را مشروط به تأییدیه سازمان ملل می‌کند. طبق ادعای این روزنامه، ایران فکر می‌کند این اقدام ضروری است چون دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، به‌طور یک‌جانبه در سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای خارج شد. در ادامه گزارش وال‌استریت ژورنال آمده است: «ایران به این موضوع توجه ندارد که اجرای چنین بندی مطابق قوانین آمریکا نیست».
رئیس‌جمهور آمریکا نمی‌تواند مانع تغییر سیاست اعضای آینده کنگره و رئیس‌جمهور آینده این کشور شود، به‌ویژه وقتی توافق هسته‌ای هیچ‌گاه برای تصدیق به عنوان یک معاهده به سنای آمریکا ارائه نشده است. علاوه بر این نکته که وال‌استریت ژورنال به آن اشاره کرده، مسئله دیگر این است که هیچ کشوری در صحنه بین‌الملل به این شکل اختیارات خود را به شکل قطعی محدود نمی‌کند؛ چراکه شرایط و تغییرات در صحنه‌های داخلی و بین‌المللی همواره این امکان را دارند که جهت‌گیری منافع ملی را تغییر دهند و در حالت کلی، کشورها همواره راه تجدید نظر را به‌طور کلی برای خود باز می‌گذارند. از همین رو است که بیشتر معاهده‌ها بخش‌هایی دارند که خروج از آن تحت شرایطی معین را مجاز می‌کند و البته پیش‌بینی‌هایی نیز برای خروج یک یا چند طرف
توافق دارند.
وقتی توافق حتی به کنگره هم نمی‌رود
این روزنامه همچنین نوشت: «اما جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا مانند باراک اوباما رئیس‌جمهور پیشین این کشور توافقی را که انجام می‌دهد به رأی سنای آمریکا نمی‌گذارد؛ چون می‌داند کسب رأی موافق اکثریت سنا غیرمحتمل است و کمتر از دوسوم رأی مورد نیاز برای تصدیق یک معاهده خواهد بود. دادن اختیار و تسلطی بیشتر از کنگره به سازمان ملل بر سیاست خارجی آمریکا، رویگردانی فاحشی از سوگند ریاست‌جمهوری یک رئیس‌جمهور آمریکا خواهد بود».
این مسئله دیگری است که کار را پیچیده می‌کند. در شرایط سیاست داخلی آمریکا، کم‌وبیش مثل ایران و شاید بتوان گفت شدیدتر از ایران، بر سر مسئله توافق هسته‌ای با ایران اختلاف وجود دارد. به عبارتی این تصمیمی در نتیجه اتحاد گروه‌های سیاسی نیست که امکانات و ابزارهای ملی با اجماع در خدمت آن قرار گیرند. نه‌تنها حزب جمهوری‌خواه مخالف تمام و کمال تعامل دموکرات‌ها با ایران است، بلکه چند چهره برجسته حزب دموکرات، شامل چاک شومر، رهبر دموکرات‌های سنا از همان زمان اوباما از منتقدان توافق هسته‌ای بوده‌اند. در حالت عادی توافقی که در سنا به تصویب برسد برای نقض مسیر پیچیده‌ای خواهد داشت که از همان کنگره خواهد گذشت و از این‌رو چنین تصویبی جای پای محکم‌تری برای توافق فراهم می‌کند؛ اما از زمان اوباما تا امروز، دموکرات‌هایی که مذاکرات با ایران را دنبال می‌کرده‌اند، تعداد رأی کافی را برای بردن برجام به کنگره نیز نداشته‌اند. به عبارتی، طرف آمریکایی حتی کنگره را نیز نمی‌تواند وارد بازی برجام کند، چه رسد به اینکه بخواهد با واردکردن نهادی خارجی مثل سازمان ملل متحد به بقیه طرف‌ها اطمینان بدهد. در واقع اگر گزارش وال‌استریت ژورنال صحت داشته باشد و واقعا ایران چنین ایده‌ای را مطرح کرده باشد، باید گفت تلاش برای پیداکردن راهی شدنی برای تضمین توافق همچنان ناکام بوده است؛ چراکه موانع تضمین در مسیر این ایده نیز برقرار هستند.
تأکید دوباره مالی: برگردید برگردیم
هم‌زمان با این اخبار و ابهام برقرار در وضعیت توافق، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران بار دیگر به ترجیح آمریکا در‌این‌باره تأکید کرد. رابرت مالی دوباره به شکست سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران پرداخت و گفت آمریکا از ابتدای مذاکرات احیای توافق هسته‌ای به وضوح گفته است اگر ایران به پایبندی به تعهداتش بازگردد، آن هم به توافق هسته‌ای باز‌می‌گردد و تحریم‌های دوران ترامپ را لغو می‌کند.
رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران گفت‌وگویی با شبکه ام‌اس‌ان‌بی‌سی داشت که در آن از او پرسیده شد آیا این آمریکا نیست که باید اول به پایبندی به توافق هسته‌ای بازگردد چون در ابتدا این آمریکا بوده است که از آن خارج شده؟ او در پاسخ گفت: «ببینید ما در وضعیتی از سوی دولت قبلی قرار گرفته بودیم که رئیس‌جمهور بایدن تصمیم گرفت باید به آن پایان دهیم، یعنی کارزار فشار حداکثری ترامپ علیه ایران که به طرز بدی شکست خورد و به منافع آمریکا هم آسیب زد. ما شاهد سرعت‌یافتن برنامه هسته‌ای ایران و تشدید فعالیت‌های ثبات‌زدای منطقه‌ای آنها بوده‌ایم که تمامشان بعد از کارزار فشار حداکثری ترامپ اتفاق افتادند». این دیپلمات آمریکایی ادامه داد: «بنابراین رئیس‌جمهور بایدن به ما دستور داد برویم و با آنها دیدار کنیم یا طبق آنچه خودشان خواستند غیرمستقیم باشد. ما به وضوح گفتیم که اگر آنها آماده عمل به تعهدات خودشان باشند ما نیز آماده بازگشت به توافق هستیم. به بیان دیگر، اگر به تعهدات تحت توافق هسته‌ای بازگردند، تحریم‌ها را لغو کنیم. این توافق همیشه روی میز بوده است. توافق نبوده اما ایده‌هایی بوده‌اند که آمریکا مطرح کرده است». او همچنین مدعی شد که آمریکا از ماه مارس، اواخر زمستان گذشته، پیشنهاد لغو تمام تحریم‌های اعمال‌شده در دوران ترامپ را که تخطی از توافق هسته‌ای بوده‌اند، در ازای بازگشت ایران به تعهدات هسته‌ای‌اش مطرح کرده است.
به عبارت دیگر مالی به‌عنوان کسی که مستقیما مسئول پرونده ایران است، کم‌وبیش بر همان موضعی تأکید کرده که تیم بایدن از ابتدا و بلکه از پیش از انتخابات مطرح کرده بودند. حرف‌های مالی نشان می‌دهد احیای برجام هنوز در واشنگتن حامی و هواخواه دارد و هنوز کاخ سفید آماده امضای توافق و بازگشت به اجرای میراث اوباماست. ایده‌های نشدنی و خواسته‌های غیرواقعی مثل ارائه تضمین از یک سو و پروژه‌هایی مثل توقف نظارت آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای از سوی دیگر، بلندپروازی‌هایی هستند که چیزی فراتر از آنچه را در برجام ممکن بوده، دنبال می‌کنند. این پیشنهادات ممکن است خود به ضد خود تبدیل شوند و در نهایت، توافق موجود و رفع تحریم‌ها را نیز از دسترس خارج کنند./ شرق