آیا جهیزیه را قبل از طلاق می‌توان پس گرفت؟
جهیزیه و فرستادن همه یا بخشی از لوازم خانه و زندگی از سوی زن یا خانواده او، یک سنت عرفی در جامعه ایرانی است ولی برای آنها الزام قانونی یا شرعی ندارد؛ یعنی طبق قانون مدنی که برگرفته از شرع اسلام است، تهیه مسکن و لوازم خانه برای زندگی مشترک، وظیفه مرد و جزو حق نفقه زن است که مرد باید در برابر تمکین او به رابطه زناشویی، به قدر توان و استطاعت مالی خودش و شأن اجتماعی همسرش اقدام کند.
دعوای جهیزیه و اقلام آن یکی از مسائل مهم هنگام اختلاف میان زن و شوهر یا جدایی و طلاق است.
در این یادداشت با تعریف جهیزیه و حق استرداد آن حتی پیش از طلاق آشنا می‌شوید اما گرفتن وکیل استرداد جهیزیه از بنیاد وکلا راهی آسان و سریع و با تعرفه مناسب است.
جهیزیه چیست؟
جهیزیه از نظر مباحث حقوقی، آن کالاهایی است که از طرف زن یا خانواده او برای زندگی و استفاده مشترک آنها به خانه همسر آورده می‌شود؛ بنابراین هدایای شخصی زن به شوهرش که استفاده مشترک ندارد، جزو جهیزیه محسوب نمی‌شود.
گاهی برای شروع زندگی، خانواده‌های هر کدام از طرفین ازدواج، تهیه بخشی از وسایل زندگی را قبول می‌کنند که عرفاً به هر دو آن گاهی جهیزیه می‌گویند اما آنچه از نظر حقوقی برای پس گرفتن جهیزیه از سوی خانواده عروس مطرح است فقط همان چیزهایی است که از طرف زن آورده می‌شود.
سیاهه جهیزیه
در سبک زندگی بعضی خانواده‌ها و مناطق ایران، جهیزیه همراه با فهرست دقیق و با ذکر جزئیات مثل برند و رنگ، تحویل شوهر می‌گردد و از او امضا هم گرفته می‌شود.
قصد خانواده‌ها از این کار معمولاً این است که در صورت بروز اختلاف و مشکل، از این سیاهه به نفع دخترشان استفاده و علیه طرف دیگر ازدواج اقامه دعوا کنند.
این سیاه به این دلیل برای بعضی از خانواده مهم است که برای تهیه جهیزیه زیر فشارهای مالی و روانی زیادی قرار می‌گیرند و از سوی دیگر در اطراف خود جدایی و طلاق همسران را در دوران عقد یا در سال‌های نخست ازدواج می‌بینند.
اگر خدای نکرده کسی از اطرافیان را می‌شناسید که گرفتار موضوع استرداد جهیزیه است بنیاد وکلا را به او معرفی کنید تا تنظیم اوراق قضایی و محاسبه استرداد جهیزیه به صورت کامل و به درستی انجام شود.
استرداد جهیزیه قبل از طلاق
مالک جهیزیه طبق تعریفی که در بالا گفته شد با زن است و مرد فقط حق استفاده دارد. بنابراین زوجه می‌تواند در آنها تصرف مالکانه مثل فروختن یا هدیه دادن داشته باشد.
غالباً هزینه تهیه جهیزیه را خود زن پرداخت نمی‌کند، بلکه پدرش یا دیگران قدام می‌کنند. در هر صورت، اقلام جهیزیه به آن زن هدیه می‌شود و او مالک است.
درخواست استرداد جهیزیه به همین رابطه مالکانه زن نسبت به جهیزیه برمی‌گردد و زن می‌تواند آن را حتی قبل از طلاق مطالبه کند.
البته آنچه گفته شد در چارچوب مباحث قانونی و حقوقی است و الا زندگی مشترک بر اساس اخلاق کریمانه دوام و نتیجه دارد.
در پایان، چند نکته مهم حقوقی درباره استرداد جهیزیه را با دقت بخوانید:
- اگر وسایل جهیزیه خراب یا مستهلک شوند هزینه تعمیر و… با مرد نیست و هنگام استرداد نیز مرد مکلف به تهیه لوازم نو نیست و زن فقط می‌تواند همان لوازم خودش را بپس بگیرد.
- استرداد جهیزیه با وجود سیاهه جهیزیه آسان‌تر است و اگر فهرست و سیاهه‌ای نباشد با فاکتورهای خرید و شهادت شهود امکان چ‌پذیر است. در این موارد بهتر است با وکلای متخصص بنیاد وکلا مشورت گردد.
- طلاهای خریداری شده توسط مرد برای همسرش جزو جهیزیه نیست اما طبق قانون هدیه حق زن محسوب می‌شود.
- استرداد جهیزیه بدون اجازه شوهر قانونا در شرایطی امکان‌پذیر است و به حق مالکیت زن برمی‌گردد اما باید دقت شود فقط اقلام جهیزیه از منزل خارج شود و اگر وسایلی را که مرد مالک آنهاست خارج کنند او می‌تواند از زوجه شکایت کند. در بعضی موارد مرد می‌تواند به دلیل سرقت یا خیانت در امانت علیه زن افته دعوا کند.
- اگر مرد مانع بردن جهیزیه شود زن باید برای دادخواست استرداد جهیزیه اقدام کند.
- اگر ارزش مادی جهیزیه تا ۲۰ میلیون تومان باشد مرجع رسیدگی این دادخواست شورای حل اختلاف است و مبالغ بالاتر در دادگاه صالح مطرح می‌گردد.
- با دادخواست قانونی استرداد جهیزیه، ید مرد درباره جهیزیه ید امانی است؛ یعنی این وسایل به صورت امانت نزد اوست و نمی‌تواند به آنها آسیب بزند. در صورت آسیب زدن به جهیزیه از سوی مرد و اثبات آن در دادگاه، او مکلف به جبران خواهد بود و حتی از این جهت، امکان تعقیب قانونی مرد نیز وجود دارد.
- برای اجرای حکم دادخواست استرداد جهیزیه، به دادخواست تأمین خواسته نیاز است. پس بهتر است از ابتدا این دو دادخواست همزمان ارائه شود.
- با استرداد جهیزیه قبل از طلاق، مرد هنوز حق تمکین دارد و اگر زن منزل را بدون دلیل قانونی ترک کند شوهرش می‌تواند علیه او الزام به تمکین را از دادگاه درخواست کند.
- اگر زن قبل از طلاق فوت کند، جهیزیه جزو ارثیه زن خواهد بود و طبق قانون ارث تقسیم می‌شود و همسرش نیز سهم ارث دارد. بنابراین در این صورت، پدر زن یا دیگری نمی‌تواند برای استرداد اقدام کند.