بمب صوتی «ظریف» را چه کسانی منفجر کردند؟
بررسی عملکرد رئیس مرکز مطالعات استراتژیک ریاست‌جمهوری در اجرای پروژه تاریخ شفاهی دولت و حفظ امنیت فایل‌های مصاحبه‌های این پروژه، فرضیه‌هایی خلاف آنچه دولتمردان می‌گویند را تقویت می‌کند.
خبرگزاری مهر: انتشار فایل صوتی مصاحبه محمدجواد ظریف که در قالب پروژه‌ای با نام «آن‌سوی دولت» و توسط مرکز مطالعات استراتژیک ریاست‌جمهوری تهیه شده بود، همانند بمبی در فضای سیاسی کشور منفجر شد، بمبی که علاوه بر محافل سیاسی داخلی، مناسبات بین‌المللی ایران با برخی کشورها همچون روسیه و مذاکرات وین را هم تحت تأثیر خود قرار داد.
اما این روزها در باب چرایی و چگونگی درز این مصاحبه، ادعاها و تحلیل‌های متعددی از جمله سرقت فایل مذکور توسط صهیونیست‌ها برای برهم زدن مذاکرات هسته‌ای و در دیگر سو اتهام‌زنی به منتقدین دولت تا عمدی بودن انتشار آن، مطرح شده است.
آنچه بیش از همه توسط رسانه‌ها، بخصوص رسانه‌های منتسب به دولت، گفته می‌شود اینکه اتفاق مزبور ناشی از بی‌دقتی عوامل پروژه در حفظ امنیت فایل‌ها بوده است، ادعایی که با نگاه به رویکرد مدیر این پروژه یعنی «حسام‌الدین آشنا» در بکارگیری افراد، کمی رنگ می‌بازد.
برداشت اول؛
۷ ماه قبل از حوادث دی ماه ۹۶ و غائله‌ای که ضدانقلاب به سرکردگی رسانه روح‌الله زم در کشور به پا کرد و در روزهایی که آمدنیوز با استفاده از برخی منابع داخلی، آرام آرام با جعل اخبار و انعکاس شایعات، پروژه اغتشاشات ذهنی و رسانه‌ای را در کشور کلید می‌زد، اخباری مبنی بر دستگیری فرد یا افرادی در دفتر «حسام‌الدین آشنا» مشاور فرهنگی رئیس‌جمهور به اتهام جاسوسی و ارتباط با آمدنیوز منتشر شد.
در همین راستا، ۱۰ خرداد ۱۳۹۶ غلامحسین محسنی‌اژه‌ای سخنگوی وقت قوه قضائیه این خبر را تائید کرد و در پاسخ به سوال خبرنگار مهر گفت: «فردی توسط وزارت اطلاعات پیرامون اتهام مذکور دستگیر شده و در خصوص ارتباط با محل کار این فرد اطلاعاتی مشخص وجود دارد. اما ممکن است فردی در محل کار خود دستگیر شود اما ارتباطی با فرد کناری خود نداشته باشد. با این حال فردی با این اتهامات و جزئیات دستگیر شده و اطلاعات بیشتر در حال جمع‌آوری است.»
پس از بازداشت روح‌الله زم در مهرماه ۹۸ نیز، جواد کریمی قدوسی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در توئیتی به ماجرای دستگیری برخی افراد در دولت از جمله دفتر حسام‌الدین آشنا اشاره کرد و نوشت: «سال ۹۶ در موج اول دستگیری ادمین‌های تلگرامی آمدنیوز چهار رابط روح‌الله زم یکی در دفتر حسام‌الدین آشنا مشاور ویژه رئیس‌جمهور دومین رابط در مجموعه ارتباطات دفتر ریاست‌جمهوری سومین رابط در دفتر آقای بانک و چهارمین رابط در قوه قضائیه که با این کانال در ارتباط بودند تحت تعقیب قرار گرفتند»
برداشت دوم؛
محمدجواد ظریف در فایل سه ساعته‌ای که از او منتشر شده است، دو مرتبه، یک بار در دقیقه ۸۱ که به بحث‌های مربوط به شهید حاج‌قاسم سلیمانی و مساله میدان و دیپلماسی اشاره می‌کند با لحنی سوالی از «سعید لیلاز» می‌پرسد: «هیچ وقت این‌ها را که منتشر نمی‌کنید؟» که لیلاز در پاسخ می‌گوید: «این به تصمیم جنابعالی، آقای دکتر آشنا و مسئولین محترم برمی‌گردد».
ظریف بار دیگر در دقیقه ۱۰۰ این مصاحبه که به مساله نقش روسیه در برجام می‌پردازد، در واکنش به این جمله لیلاز که می‌گوید: «با این سخنان ۱۰ میلیون به آراءتان [در انتخابات ریاست‌جمهوری] اضافه می‌شود» موکدا تاکید می‌کند: «این را من نخواهم گذاشت که شما پخش کنید تا من رأی بگیرم»
اما افراد دخیل در پروژه تاریخ شفاهی دولت موسوم به «آن‌سوی دولت» چه کسانی بودند؟ به گفته آنچه در برخی رسانه‌ها منتشر شده، پس از دستور رئیس‌جمهور به وزارت اطلاعات برای پیگیری و شناسایی عوامل انتشار این فایل صوتی، حدود ۲۰ نفرِ مرتبط با این پروژه از جمله «سعید لیلاز، محمد فاضلی، علیرضا معزی و تمنایی» ممنوع الخروج شدند.
فردی دیگری که می‌توان در این پروژه از او نام برد، همانی است که محمدجواد ظریف در میانه مصاحبه با نام «آقای حسینی» او را خطاب قرار می‌دهد که همان «دیاکو حسینی» مدیر برنامه مطالعات جهانی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری است.
اما آنچه در این میان شائبه‌ها نسبت به حسام‌الدین آشنا را بیشتر می‌کند، بکارگیری سعید لیلاز در این پروژه است، فردی که در جریان فتنه ۸۸ بازداشت، دادگاهی و به جرم «فعالیت تبلیغی علیه نظام، نگهداری اسناد طبقه‌بندی شده و ارتباط با بیگانگان» به ۶ سال حبس محکوم و یک هفته بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری ۹۲ نیز آزاد شد. شاید عنوان مجرمانه لیلاز کافی باشد تا هر ناظر بی‌طرفی را به این نتیجه برساند که نباید از وی در این پروژه استفاده می‌شده است.
فرد مسئله‌دار دیگری که برخی اخبار تائید نشده، از حضورش در تیم پروژه «آن سوی دولت» خبر می‌دهند «هاشم یکه‌زارع» است. یکه زارع مدیرعامل ایران خودرو بود که طبق ادعای سخنگوی دولت در مرداد ماه ۹۸ به دلیل آنچه افزایش عمدی قیمت‌های محصولات ایران‌خودرو گفته می‌شود، از کار برکنار و چند روز بعد یعنی در ۲۸ مرداد ماه نیز با حکم قضائی بازداشت شد.
برداشت سوم؛
برخی سیاسیون همچون حسین مرعشی سخنگوی حزب کارگزاران سیستم ضعیف امنیتی در قبال حفظ فایل‌های مصاحبه را علت افشای گفتگوی ظریف می‌دانند و معتقدند: «متأسفانه سیستمی که آقای حسام‌الدین آشنا برای جمع‌آوری این گفت‌وگوها پیاده کرده و به‌کار گرفته بودند سیستم امنی نبود. بردن وزرا به یک استودیو در باغ کتاب تهران و گرفتن ناگفته‌های عملکردی از اعضای هیأت دولت کار پرریسکی است و دسترسی خیلی‌ها را به این فایل تسهیل کرده است»
*پروتکل‌های سختگیرانه آشنا برای حفظ امنیت فایل‌ها
این در حالی است که به گفته برخی اطرافیان وزرایی که در چارچوب این برنامه با آنها مصاحبه شده است، پروتکل‌های سختگیرانه‌ای از سوی عوامل پروژه «آن سوی دولت» اتخاذ می‌شده است.
«حامد شمس» مسئول روابط عمومی وزارت کار که در جریان مصاحبه محمد شریعتمداری در محل ضبط برنامه حضور داشته است می‌گوید: «در فرایند مصاحبه مهم‌ترین چیزی که از ما خواسته شد، مقررات سفت و سختی بود در حدی که حتی تیم حفاظتی وزیر هم نتوانست بیاید و فقط یک نفر که من بودم با وزیر به جریان مصاحبه رفتم.»
او می‌افزاید: «پروتکلی به ما دادند که شخص وزیر امضا کرد و در آن ذکر شده بود که هیچ‌چیزی از این مصاحبه پخش نخواهد شد. حتی خود ما نیز بدون هماهنگی با مرکز استراتژیک و آقای آشنا نمی‌توانیم چیزی از این مصاحبه را منتشر کنیم، حتی امکان داشتن بخشی از این مصاحبه را هم نداریم، در حدی که حتی تصاویر خالی و بدون ماسک را هم به ما ندادند.»
*توئیتی که باید برای آشنا یادآوری کرد
برآیند بررسی‌های موجود، این فرضیه را تقویت می‌کند که آنچه باعث لو رفتن مصاحبه محمدجواد ظریف با «درجه طبقه‌بندی شده» گردیده، نه جاسوسان و تیم‌های امنیتی خارج از عوامل پروژه تاریخ شفاهی دولت و نه به تعبیر سخنگوی دولت «شبیخون سیاسی» بلکه افرادی در داخل این مجموعه بوده است.
در این میان، با وجود بازداشت‌های صورت گرفته از دفتر مشاور رئیس‌جمهور در سال ۹۶ و همچنین رخداد اردیبهشت ۱۴۰۰، باید به «حسام‌الدین آشنا» توئیتش خطاب به مدیران صداوسیما را متذکر شد که «جوجه نفوذی‌ها را آخر بازی می‌شمارند»