چرا سه کشور اروپایی از صدور قطعنامه ضد ایرانی عقب نشستند؟
شورای حکام آژانس شاهد عقب نشینی سه کشور اروپایی از صدور قطعنامه ضدایرانی بود و این قضیه حاصل نشد مگر با مقاومت، دیپلماسی با دست پر و پیشرفت‌های فنی حاصل از تلاش متخصصان صنعت هسته‌ای که میزان اورانیوم غنی شده حدود چهار درصد را به چهار و نیم تن و ۲۰ درصد را به حدود ۳۰ کیلوگرم رسانده‌اند.
پس از اجرایی شدن ماده ششم قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران در پنجم اسفند ماه سال جاری و توقف نظارت‌های فراپادمانی و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی، اخباری شنیده شد مبنی بر اینکه سه کشور اروپایی عضو برجام (آلمان، انگلیس و فرانسه) با حمایت آمریکا در حال پخت و پز یک قطعنامه علیه ایران در واکنش به این اقدام هستند.
بلومبرگ هم در این خصوص گزارش داد که دولت آمریکا از کشورهای دیگر خواسته از قطعنامه‌ای که از ایران بابت تشدید فعالیت‌های هسته‌ای این کشور انتقاد می‌کند، حمایت کنند.
روز دوشنبه ۱۱ اسفند ماه نشست شورای حکام آژانس به صورت مجازی آغاز شد و خبرگزاری رویترز در این خصوص اعلام کرد که علیرغم هشدارهای ایران و روسیه، تروئیکای اروپایی به دنبال تصویب قطعنامه علیه ایران هستند و خبرگزاری فرانسه هم نوشت که این قطعنامه که مورد حمایت آمریکا نیز هست، احتمالا روز جمعه ۱۵ اسفند ماه به رأی گذاشته شود.
خبرگزاری فرانسه در این خصوص عنوان کرد که قطعنامه مزبور ممکن است تفاهم اخیر حاصل شده بین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و سازمان انرژی اتمی برای حفظ برخی از بازرسی‌های این نهاد بین‌المللی در ایران را از ریل خارج کند.
ابراز نگرانی از تصمیم تهران برای توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و اجرای سریع تعهدات از جمله موارد مندرج در این قطعنامه عنوان شد و رویترز هم نوشت که سه کشور اروپایی عضو برجام در نشست روز دوشنبه شورای حکام پیش‌نویس این قطعنامه را در بین اعضا پخش کرده‌اند.
البته این اقدام غیرسازنده سه کشور اروپایی در حالی صورت گرفت که ایران و آژانس پس از سفر «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس به تفاهمی موقت دست یافتند که بر مبنای آن مقرر شد ایران به مدت ۳ ماه اطلاعات برخی فعالیت‌ها و تجهیزات نظارتی را که در پیوست مشخص شده ضبط کرده و نزد خود نگهدارد. براساس این توافق، در این مدت، آژانس به این اطلاعات هیچ دسترسی نخواهد داشت و اطلاعات منحصرا نزد ایران باقی می‌ماند و چنانچه ظرف ۳ ماه تحریم‌ها به طور کامل لغو شد، ایران این اطلاعات را در اختیار آژانس می‌گذارد، در غیر این صورت اطلاعات برای همیشه پاک خواهد شد.
* هشدارهای ایران
البته پیش از این، «علی‌اکبر صالحی» رئیس سازمان انرژی اتمی در اظهاراتی از ارسال نامه‌ای در این خصوص خبر داد و گفت: در صورتی که شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی نسبت به اقدام ایران مبنی بر توقف پروتکل الحاقی قطعنامه‌ای را علیه کشورمان صادر کند، ایران واکنش مناسبی را خواهد داشت و در این راستا نامه‌ای هم ارسال شده است.
«محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه نیز در این زمینه عنوان کرد: حرکت غلطی را اروپایی‌ها با حمایت از آمریکا در شورای حکام شروع کرده‌اند، فکر می‌کنیم این حرکت باعث به هم ریخته شدن شرایط خواهد شد. به هم ریختگی شرایط کنونی را از طریق سفیر ایران در وین به همه اعضای شورای حکام شرایط توضیح داده‌ایم، امیدواریم عقل غلبه کند و اگر چنین نشود، راهکارهایی داریم.
«سید عباس عراقچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه نیز هرگونه تلاش برای تصویب قطعنامه در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را غیرسازنده و تهدید کننده فضای ایجاد شده برای دیپلماسی، به ویژه بعد از توافق اخیر ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارزیابی کرد.
«علی ربیعی» سخنگوی دولت نیز روز سه‌شنبه ۱۲ اسفند ماه در نشست خبری اظهار داشت: امروز انتظار داریم که اعضای شرکت کننده در برجام با دریافت این پیام، گام متقابلی را برای اثبات حسن نیت بردارند و در اینجا نمی‌توانم از این هشدار صرفنظر کنم که اقدامی خلاف انتظار ما آثاری مخرب بر فرآیندهای دیپلماتیک خواهد داشت و می‌تواند پنجره‌های فرصت را به سرعت ببندد.
* روحانی: در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی جای کار سیاسی نیست
حسن روحانی رئیس جمهور نیز روز پنجشنبه در اظهاراتی گفت: ما از اول علاقمند بودیم که با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کنیم و آژانس هم به خوبی می‌داند که جمهوری اسلامی همکاری خوبی را با آنها در این مدت انجام داده و گزارشات آژانس هم چنین موضوعی را نشان می‌دهد. عده‌ای که فکرشان درست کار نکرده و حرکت درست را تشخیص نمی‌دهند و متأسفانه از اروپا هستند و ادعای دوستی هم با ما دارند، به دنبال طرحی برای امروز و فردا در آژانس هستند که من آنها را نصیحت می‌کنم که این کار را نکنند. به اروپایی‌ها نصیحت می‌کنم که روابط خوب و دوستانه‌ای که ما با شما داریم نبایستی که اجازه دهند تخریب شود؛ حرف اصلی من آن است که در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی جای کار سیاسی نیست و سه کشور اروپایی هم بایستی این را بفهمند که در این آژانس جای بازی سیاسی نیست و بایستی بازی سیاسی را کنار گذاشته و بدانند که در آژانس کار فنی را دنبال می‌کنند.
* عقب نشینی سه کشور
روز پنجشنبه ۱۴ اسفند ماه خبرگزاری انگلیسی رویترز به نقل از منابع دیپلماتیک گزارش داد انگلیس، فرانسه و آلمان از طرح خود تحت حمایت آمریکا برای تصویب قطعنامه در انتقاد از ایران در شورای حکام آژانس عقب نشسته‌اند.
پس از آن بود که «کاظم غریب‌آبادی» سفیر و نماینده دائم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد: در اثر تلاش‌های گسترده دیپلماتیک، فرآیند صدور قطعنامه ضد ایرانی در شورای حکام متوقف شد.
وی همچنین در اظهاراتی به تشریح اقدامات انجام شده در راستای توقف این قطعنامه پرداخت و گفت: در همه رایزنی‌ها، پیام ها و مکاتبات، به صراحت گفته شد که تصویب قطعنامه را اقدامی مخرب بر سر راه روابط و همکاری‌های ایران و آژانس می‌دانیم و موجب توقف تفاهم مشترک اخیر ایران و آژانس نیز خواهد شد. (اینجا بخوانید)
«سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه در این باره عنوان کرد: با تلاش‌های فشرده دیپلماتیک در تهران، وین و پایتخت‌های همه اعضای شورای حکام و به ویژه سه کشور اروپایی و همچنین همراهی چین و روسیه، طرح قطعنامه منتفی شد. تحول امروز می‌تواند مسیر دیپلماسی را که ایران و آژانس باز کرده‌اند، حفظ کرده و زمینه را برای اجرای کامل تعهدات از سوی تمامی طرف‌های برجامی فراهم آورد. ایران امیدوار است، طرف های مشارکت کننده در برجام بتوانند با استفاده از این فرصت و با همکاری جدی، اجرای کامل برجام از سوی همه را تضمین کنند.
«بهروز کمالوندی» معاون و سخنگوی سازمان انرژی اتمی نیز در اظهاراتی عنوان کرد: همواره گفته ایم که ایران فشار و تهدید را نمی‌پذیرد آن هم در شرایطی که بیشترین همکاری‌ها را تاکنون با آژانس داشته‌ایم. مشخص است که طرح و بحث قطعنامه از اول مسیر بی‌راه و غلط بود. آمریکا و کشورهای اروپایی می‌بایست قبل از هرگونه صحبت در خصوص تعهدات و عملکرد ایران پاسخگوی نقض آشکار تعهدات خود و عدم تلاش جدی اروپا در لغو تحریم‌ها باشند. معلوم است که در شرایطی که تعهدات خود را به جا نیاورده‌اند، توسل به شیوه‌های فشار مانند قطعنامه هیچ نتیجه‌ای جز ویران کردن باقیمانده برجام نخواهد داشت.
معاون سازمان انرژی اتمی همچنین یادآور شد: همکاری‌های ایران با آژانس در چارچوب تفاهم اخیر با تمرکز بر موضوعات پادمانی ادامه خواهد یافت و در این خصوص به رایزنی‌های خود با آژانس ادامه می‌دهیم.
«رافائل گروسی» مدیرکل آژانس در اظهاراتی از برگزاری نشستی در اوایل ماه آوریل (اواسط فروردین) در ایران به منظور بررسی مسائل فنی خبر داد و کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس این نشست را در راستای تعاملات فنی دو طرف و در چارچوب موضوعات پادمانی برشمرد و گفت که این نشست در سطح معاون مدیرکل برگزار خواهد شد.
علاوه بر این، «میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در واکنش به تصمیم سه کشور اروپایی، اظهار داشت: عقل سلیم غالب شد و اکنون فضا برای دیپلماسی وجود دارد.
از سوی دیگر، سه کشور اروپایی عضو برجام بعد از عقب‌نشینی از صدور قطعنامه انتقادی از ایران در شورای حکام آژانس اتمی بیانیه‌ای (+) صادر کرده و ایران را به «نقض» برجام متهم کرده و گفتند که از این بابت نگران هستند. آنها نوشتند: «همچنان از نقض ادامه‌دار تعهدات هسته‌ای ایران در ماه‌های اخیر به خصوص گام‌های تنش‌آمیز برداشته‌شده از سوی این کشور از تاریخ نوامبر ۲۰۲۰ نگران هستیم.»
آنها درباره دلیل عقب‌نشینی از تصمیم خود برای صدور این قطعنامه نیز خاطرنشان کردند: «با وجود حمایت آشکار از این قطعنامه در شورای حکام آژانس اتمی ما فعلاً تصمیم گرفته‌ایم این اقدام را متوقف کنیم تا به مدیرکل آژانس برای اجرای تلاش‌های جدید ایشان با هدف شکستن این بن‌بست و حل و فصل بدون تأخیر اختلافات مذکور -اقداماتی که مدیر کل در هفته جاری آنها را به شورا اعلام کرد- فرصت بدهیم.»
سه کشور در بیانیه مذکور عنوان کردند: «ما تحولات را از نزدیک رصد خواهیم کرد و چنانچه پیشرفتی در خصوص هر یک از تحولات مطرح‌شده در این جلسه حاصل نشود حق فراخوان برای برگزاری نشست فوق‌العاده شورا را برای خود محفوظ می‌دانیم.»
در همین زمینه نیز «ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم شامگاه پنجشنبه اعلام کرد که عقب‌نشینی کشورهای اروپایی از صدور قطعنامه ضد ایرانی در شورای حکام آژانس با حمایت واشنگتن صورت گرفته است و گفت: «مدیرکل آژانس، گروسی، طرحی را برای پرداختن ایران به مسائل پاسخ داده نشده در خصوص برنامه هسته‌ای خود ارائه کرد. سه کشور اروپایی با حمایت کامل ایالات متحده آمریکا به این تصمیم رسیدند که بهترین روش برای حمایت از ابتکار مدیر کل، پیش نبردن پیش‌نویس قطعنامه در نشست شورای حکام است.» (اینجا بخوانید)
* ایران چه کرد؟
به گزارش فارس، عقب نشینی روز گذشته سه کشور اروپایی حاصل مقاومت ایران و رایزنی‌هایی بود که در این مدت صورت گرفت که به گفته غریب آبادی رایزنی‌های گسترده با اعضای شورای حکام در وین و پایتخت‌ها، ارسال نامه وزیر امور خارجه به همتایان خود در کشورهای عضو شورای حکام، تشریح مواضع ایران برای اعضای شورا و آژانس در قالب یک متن توجیهی، فعال کردن ظرفیت دبیرخانه آژانس و مدیرکل برای تلاش در جهت حفظ همکاری‌ها و تعاملات، هماهنگی ویژه با روسیه و چین و اعلام مخالفت قطعی آنها با قطعنامه و ارسال پیام‌های اصولی از سوی رئیس جمهور، وزیر امور خارجه، رئیس سازمان انرژی اتمی و معاون سیاسی وزیر امور خارجه از جمله این موارد بوده است.
در این مدت ایران اعلام کرد که مسئول از بین رفتن فرصت پیش آمده بعد از توافق ایران و آژانس، این سه کشور اروپایی هستند. نباید فراموش کرد که پشتوانه این تهدیدهای ایران علاوه بر حقانیت کشور، حاصل توانایی‌ها و پیشرفت‌های روزافزون در حوزه هسته‌ای است که توسط دانشمندان و متخصصان انقلابی این صنعت رقم زده شده است. پیشرفت‌های قابل توجه در حوزه غنی سازی، تولید و تکامل ماشین‌های سانتریفیوژ پیشرفته و ...توانمندی و پیشرفتی که مورد اذعان بسیاری از کارشناسان قرار گرفته و برخی رسانه‌ها نیز ایران را ابرقدرتی در حوزه غنی سازی برشمرده‌اند.
* تولید اورانیوم ۲۰ درصد به حدود ۳۰ کیلوگرم رسید/ چهار و نیم تن اورانیوم حدود چهار درصد
بر همین اساس نیز خبرنگار فارس در گفت‌وگو با منابع آگاه دریافت که در حال حاضر میزان اورانیوم غنی شده حدود چهار درصد به چهار و نیم تن رسیده و از سوی دیگر از زمان اجرای قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و آغاز غنی سازی ۲۰ درصد در ۱۵ دی ماه سال جاری در تأسیسات غنی سازی فردو، میزان اورانیوم ۲۰ درصد تولید شده به حدود ۳۰ کیلوگرم رسیده است.
به گزارش فارس، افزایش حجم مواد در حالی است که آژانس پنجم اسفند ماه در گزارشی اعلام کرد که ایران اقدام به تولید ۱۷.۶ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۲۰ درصد کرده است. آژانس همچنین گفته بود که میزان کل ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران ۲۹۶۷.۸ کیلوگرم است که ۵۲۴.۹ کیلوگرم نسبت به سه ماه گذشته افزایش یافته است.
گفتنی است کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی هم پیش از این هم اعلام کرده بود که مصوبه مجلس برای تولید ۱۲۰ کیلوگرم اورانیوم ۲۰ درصد برای ما به راحتی قابل تحقق است و شاید زودتر از هشت ماه بتوانیم به این میزان برسیم.
براساس این گزارش، جمهوری اسلامی ایران همانطور که بارها نیز اعلام کرده قادر به غنی سازی با درصدهای بالاتر از جمله ۴۰، ۶۰ و حتی تا ۹۰ درصد نیز هست. در این خصوص نیز «بهروز کمالوندی» سخنگوی سازمان انرژی عنوان کرد که به راحتی قادر به غنی سازی بالای ۲۰ درصد از جمله ۹۰ درصد نیز هستیم و اگر تصمیم بگیریم بالای ۲۰ درصد غنی سازی کنیم، به راحتی قابل انجام است.