غنی‌سازی 60 درصد آغاز می‌شود؟

وطن امروز: نشست مجازی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز گذشته با مشارکت ۳۵ کشور در شرایطی آغاز به کار کرد که این نشست تحت تاثیر جو‌سازی و تلاش‌های آمریکا و برخی کشورهای اروپایی برای صدور قطعنامه ضدایرانی برای بی‌اعتبار کردن توافق موقت اخیر آژانس با ایران قرار گرفته است. به گزارش «وطن‌امروز»، ایران بتازگی طبق ماده 6 قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت» مصوب مجلس شورای اسلامی، پس از عدم اجرای تعهدات طرف غربی در برجام، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کرده است و همین امر البته موجب سفر رافائل گروسی به ایران و حصول یک تفاهمنامه موقت فنی دو‌‌جانبه شد.  با این حال آمریکا و 3 کشور اروپایی مشارکت‌کننده در برجام توقف اجرای پروتکل الحاقی از سوی ایران را دستاویزی برای ضدایرانی کردن اجلاس اخیر شورای حکام آژانس کرده‌اند؛ اتفاقی که می‌تواند توافق موقت گروسی و تهران را مخدوش کند. این مساله موجب واکنش‌های شدید دولتمردان شده است. یکشنبه علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی هشدار داد در صورت صدور قطعنامه علیه ایران، تهران واکنش متناسبی نشان خواهد داد. مشابه این هشدار را محمدجواد ظریف هم روز گذشته برای طرف غربی فرستاد. این در شرایطی است که دولت بایدن که هیچ اراده‌ای از بازگشت به برجام نشان نداده با همراهی اروپایی‌ها، در پی تشکیل یک نشست غیررسمی و خارج از موضوع برجام با حضور ایران و 1+5 است تا به توافقی گسترده‌تر از برجام دست پیدا ‌کند. از این رو، در تلاش است با اهرم تحریم‌های اقتصادی از یک سو و به‌کارگیری ظرفیت نهادهایی مثل شورای حکام آژانس، کشورمان را برای امتیازدهی تحت فشار قرار دهد و از آنجا که واشنگتن به حضور خود در برجام خاتمه داده است، موضع رسمی تهران، روشن کرده هرگونه حضور آمریکا پشت میز مذاکرات منوط به «لغو تحریم‌ها» از سوی کاخ سفید است.  در همین زمینه رویترز گزارش داد: انگلیس، فرانسه و آلمان در حال تلاش برای پیش بردن طرح آمریکا برای ارائه قطعنامه از سوی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در انتقاد از ایران به دلیل کاهش همکاری‌ها هستند. طبق این گزارش، ۳ کشور اروپایی عضو برجام در نشست شورای حکام پیش‌نویس یک قطعنامه را در میان اعضا پخش کرده‌اند که در آن نگرانی شدید نسبت به آنچه کاهش شفافیت از سوی ایران خوانده شده، ابراز و همچنین از ایران خواسته شده اقدامات خود را به عقب بازگرداند. رویترز مدعی است در این پیش‌نویس که برای اعضای شورای حکام فرستاده شده و به دست این خبرگزاری رسیده، همچنین درباره «عدم پیشرفت» در دریافت توضیحات از سوی ایران در ارتباط با ادعای یافتن ذرات اورانیوم در ۳ سایت ابراز نگرانی شده است.

* اتهام‌زنی گروسی به ایران

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در آغاز نشست شورای حکام، بخشی از سخنرانی‌اش را به ارائه گزارشی از همکاری ماه‌های اخیر میان ایران و آژانس اختصاص داد. وی در اظهارات خود در نشست شورای حکام به ‌گونه‌ای سخن گفت تا به ‌رغم توافق آژانس و ایران، بستر فشار بر ایران همچنان مهیا باشد. پایگاه اینترنتی آژانس متن سخنرانی رافائل گروسی، مدیرکل این نهاد بین‌المللی را در آغاز نشست منتشر کرد که در بخشی از آن به فعالیت‌های اخیر آژانس در ایران و همکاری‌هایی که بین ایران و این نهاد انجام گرفته، اشاره شده است. گروسی در سخنرانی‌ آغازینش در شورای حکام گفت: گزارش من درباره راستی‌آزمایی و نظارت در جمهوری اسلامی ایران تحت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل دربرگیرنده فعالیت‌های ما در چند ماه اخیر در زمینه راستی‌آزمایی و نظارت بر اجرای تعهدات هسته‌ای ایران در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) است. از زمان گزارش فصلی پیشینم به بعد، ۱۱ گزارش که شامل اطلاعات به‌روزرسانی‌شده درباره این فعالیت‌ها بود، منتشر کرده‌ام. این گزارش‌ها نشان‌دهنده تحولاتی قابل توجه درباره برنامه ایران طی چند ماه گذشته است.  او ادامه داد: ۱۵ فوریه ۲۰۲۱ ایران به آژانس اطلاع داد «اقدامات داوطلبانه شفاف‌سازی را چنان که در برجام مقرر شده است» از جمله مقررات پروتکل الحاقی و دستورالعمل 1/3 اصلاح شده مقررات متمم توافق پادمانی ایران را ۲۳ فوریه ۲۰۲۱ متوقف می‌کند. من پیش‌تر اطلاع داده بودم متوقف کردن یا محدود کردن فعالیت‌های راستی‌آزمایی و بازرسی آژانس در این مرحله، تاثیری جدی بر توان آژانس در زمینه گزارش دادن اجرای تعهدات ایران خواهد گذاشت.  مدیرکل آژانس در ادامه سخنرانی‌اش مطرح کرد: ۲۱ فوریه ۲۰۲۱ در تهران با علی‌اکبر صالحی، معاون رئیس‌جمهور ایران و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه درباره پیدا کردن راهکاری که مورد موافقت ۲ طرف بوده و تداوم فعالیت‌های ضروری راستی‌آزمایی آژانس را ممکن کند، مذاکراتی داشتم. همان‌طور که اعلام شد، توانستیم به یک تفاهم‌ ۲ طرفه موقت در زمینه [فعالیت‌های]  فنی برسیم. مفاد این تفاهمنامه به گزارشم ضمیمه شده است. مایلم تاکید کنم این یک تفاهمنامه فنی موقت و سازگار با قوانین ایران است. این تفاهمنامه همچنین آژانس را قادر می‌سازد به راستی‌آزمایی و بازرسی کامل تعهدات هسته‌ای ایران تحت برجام و اینکه چه زمانی ایران اجرای این تعهدات را از سر خواهد گرفت، ادامه دهد.

* انتقاد تند از ایران!

گروسی همچنین بیان کرد: گزارشی نیز درباره توافق پادمانی «ان‌پی‌تی» با ایران منتشر کرده‌ام. در این گزارش متذکر می‌شوم طبق بند ۳۹ توافق پادمانی، مقررات متمم نمی‌تواند به طور یکجانبه اصلاح شود. بنابراین لازم است ایران به اجرای دستورالعمل اصلاح شده 1/3 مقررات متمم این توافق ادامه دهد. انجام ندادن این کار، با تعهدات ایران در مقررات متمم توافق پادمانی ایران مغایر خواهد بود. مدیرکل آژانس اظهار کرد: وجود ذرات چندگانه اورانیوم طبیعی با منشأ فعالیت انسانی از جمله ذرات تحول یافته ایزوتوپی در مکانی که توسط ایران اعلام نشده بود، آشکارا نشان می‌دهد مواد هسته‌ای یا تجهیزات آلوده به مواد هسته‌ای در این محل وجود داشته است. ایران با گذشت ۱۸ ماه، توضیحات لازم، کامل و معتبر از نظر فنی را درباره وجود این ذرات ارائه نداده است. آژانس به خاطر عدم ارائه شدن توضیحات معتبر فنی از سوی ایران، درباره مواد هسته‌ای اعلام‌نشده‌ای که ممکن بوده است در این محل اعلام‌نشده وجود داشته باشد و اینکه این نوع مواد هسته‌ای هنوز تحت توافق پادمانی ایران گزارش نشده است، عمیقا نگران است. او افزود: ایران درباره ۳ محل دیگر که هیچ کدام‌شان به آژانس اعلام نشده بودند، به هیچ یک از سوال‌های درباره وجود احتمالی مواد هسته‌ای در این محل‌ها پاسخ نداده است. در نتایج نمونه‌گیری‌های محیطی که در سال ۲۰۲۰ از ۲ مورد از این محل‌ها انجام شد، اورانیوم طبیعی با منشأ فعالیت انسانی کشف شد. در ماه گذشته، نتایج و سوال‌های‌مان را به ایران منتقل کردیم. در طول سفرم به تهران در تاریخ ۲۰ تا ۲۱ فوریه ۲۰۲۱، نگرانی‌ام به خاطر عدم پیشرفت در شفاف‌سازی مسائل پادمانی مربوط به ۴ محل اعلام شده را به دولت ایران ابراز کرده و مورد تاکید قرار دادم و آمادگی‌ام را برای همکاری با ایران در زمینه تلاشی متمرکز و متحول‌کننده در راستای عبور از این بن‌بست و شفاف‌سازی و حل‌وفصل مسائل بدون تأخیر بیشتر اعلام کردم.

* تأکید بر نظارت آژانس بر روند غنی‌سازی اورانیوم در ایران

رافائل گروسی بعد از جلسه شورای حکام هم مقابل دوربین رسانه‌ها حاضر شد و به سوال خبرنگاران پاسخ داد.

مدیرکل آژانس در این نشست خبری با بیان اینکه نظارت آژانس اتمی بر غنی‌سازی اورانیوم در ایران باید ادامه یابد، گفت: بازرسی هسته‌ای از ایران نباید به عنوان برگ چانه‌زنی روی میز مذاکرات دیپلماتیک قرار بگیرد. وی ضمن اشاره به اینکه بدون فعالیت‌های نظارتی هیچ اقدامی، مبنایی ایمن و مطمئن ندارد، توضیح داد: هر گامی که درباره برنامه هسته‌ای ایران برداشته می‌شود، باید بر مبنای تداوم نظارت بر تأسیسات اتمی ایران باشد.

مدیرکل آژانس اتمی درباره احتمال صدور قطعنامه‌ای از سوی شورای حکام علیه ایران نیز گفت: «به‌ نظرم صدور قطعنامه در حوزه اختیارات کشورهای عضو [شورای حکام] است ولی اعضا تمایل دارند مکالمه‌های سازنده‌ای داشته باشند و اقدامات آژانس را حفظ کنند». گروسی درباره تفاهم فنی موقت با ایران نیز گفت: ذیل این توافق، آژانس می‌تواند همچنان نظارت بر تولید اورانیوم غنی‌شده در ایران را حفظ کند، البته شاید تهدیدهایی درباره لغو این توافق وجود داشته باشد اما فقط به اطلاعیه رسمی از سوی ایران اعتنا خواهد شد. وی در پاسخ به سوالی درباره توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی از سوی ایران نیز تصریح کرد: «پروتکل الحاقی به ما توانایی عمیقی برای دیدن آنچه در ایران رخ می‌دهد، داده بود اما اکنون آن را از دست دادیم».

* در صورت تصویب قطعنامه، ایران باید چه اقدامی انجام دهد؟

تلاش آمریکا و اروپا برای تصویب قطعنامه شورای حکام علیه ایران در حالی است که صدور قطعنامه توسط شورای حکام به معنای اقدام عملی آژانس در نادیده گرفتن توافق شکل گرفته و به منزله پاره کردن آن است، بنابراین دلیلی وجود ندارد ایران به توافقی پایبند بماند که طرف مقابل، خود از آن خارج شده است. از آنجا که دولتمردان و اعضای دخیل در توافق دوجانبه ایران و آژانس نظیر ظریف، صالحی و عراقچی، هشدارهای لازم را  درباره واکنش متقابل ایران به قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام داده‌اند، آیا واکنش دولت و سازمان انرژی اتمی خاموش کردن دوربین‌های نظارتی آژانس -که طبق تفاهم گروسی با تهران، آژانس تا 3 ماه حق دسترسی به آنها را ندارد- خواهد بود؟

نکته دوم آنکه ایران باید در واکنش به صدور قطعنامه شورای حکام، علاوه بر نادیده گرفتن توافق با آژانس، گزینه‌های دیگر برنامه هسته‌ای از جمله حرکت به سمت غنی‌سازی 60 درصد را که در فرمایشات اخیر رهبر معظم انقلاب نیز به آن اشاره شد، در دستور کار قرار دهد. علاوه بر این فرآیند غنی‌سازی اورانیوم فلزی که با دستور رئیس‌جمهور فعلا به صورت موقت متوقف شده است، با تمام توان بار دیگر آغاز شود.