عراقچی: ما در هر صورت می‌توانیم بدون برجام زندگی کنیم
معاون سیاسی وزیر امور خارجه با بیان اینکه اعتماد به آمریکا و اروپا را به طور کامل از دست داده‌ایم، گفت: ما برجام را از بین نبردیم، ما از طریق کاهش تعهدات خود و حفظ موازنه بین طرف‌ها، آن را نجات دادیم.
خبرگزاری فارس: «سید عباس عراقچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با روزنامه ایتالیایی لارپوبلیکا گفت‌وگویی کرد که مشروح آن را در زیر می‌خوانید.
*آنچه در واشنگتن اتفاق افتاد چهره واقعی دموکراسی آمریکایی را به ما نشان می‌دهد سؤال: انتقال قدرت از دولت ترامپ به دولت بایدن را چگونه می‌بینید؟ ارزیابی شما از حمله طرفداران ترامپ به کنگره چه بود؟ عراقچی: ما موضع خاصی در برابر این انتقال قدرت بین دو دولت نداریم. فقط منتظریم ببینیم رئیس جمهور جدید آمریکا چگونه می‌خواهد مواضع اشتباه ترامپ را تصحیح کند. آنچه در تلویزیون در جریان حمله به کنگره دیدیم، باعث طرح این سؤال می شود که آیا واقعا همین آمریکاست که می‌خواهد به دنیا یاد بدهد «حاکمیت قانون» و دموکراسی چیست؟ آنچه در واشنگتن اتفاق افتاد چهره واقعی دموکراسی آمریکایی را به ما نشان می‌دهد. اکنون روشن شده است که آنها هیچ حقی ندارند که به هیچکس در دنیا بگویند که مشکلات سیاسی در خانه خودشان را چگونه حل کنند.
* چهره این روزهای آمریکا سؤال: از دیدگاه شما چهره واقعی دموکراسی آمریکا کدام است؟ عراقچی: آمریکا همواره از دیدگاه ما یک قدرت هژمون بوده که خواسته‌های خود را به دنیا تحمیل کرده است. اکنون مشاهده شد که این رویکرد «هژمونیک» در داخل آمریکا نیز وجود دارد. آنها همواره از زبان زور یا مستقیما از خود زور برای تحمیل اراده خود به دنیا استفاده کرده‌اند.اکنون این نقش زور یا استفاده از زبان خشونت بار، در داخل کشورشان نیز مورد بهره برداری قرار می‌گیرد. تهدید، ارعاب، دعوت به عدم رعایت قانون و قبول نکردن نتیجه انتخابات؛ این چهره آمریکاست که ما در این روزها می‌بینیم.
* آمریکا تحریم‌ها را بردارد و به توافق هسته‌ای بازگردد سؤال: بایدن به زودی باید تصمیم بگیرد با برجام چه بکند. تقاضای شما چیست؟ عراقچی: درخواست ایران واقع گرایانه است و عبارت است از اینکه آمریکا تحریم‌ها را بردارد و به توافق هسته‌ای بازگردد. من آلترناتیو دیگری نمی‌بینم. ما با حسن نیت مذاکره کردیم و با حسن نیت به برجام عمل کردیم. دیگر نوبت دولت جدید آمریکاست که اشتباهات دولت پیشین را جبران کند. آمریکا بود که برجام را رها کرد و خودش باید برگردد. برای بازگشت به توافق هسته‌ای، باید تمام تحریم‌ها را لغوکند. ما آماده انجام تمام تعهدات ذیل برجام هستیم به شرطی که آمریکایی‌ها به تعهدات خود عمل کنند و تحریم‌ها را بردارند.
*هیچ تماسی نداشته‌ایم و هیچ قصدی هم برای آن نداریم/فعلا هیچ علاقه‌ای به هیچ تماس مستقیمی نداریم سؤال: آیا تماس‌های محرمانه‌ای با دولت جدید آمریکا داشته‌اید؟
عراقچی: خیر. هیچ تماسی نداشته‌ایم و هیچ قصدی هم برای آن نداریم. طبیعتا منتظریم که آنها در پست‌های خود قرار بگیرند و دست به کار بشوند. سؤال: آنها باید چگونه گفت‌وگو با شما را از سر بگیرند؟ آیا حاضرید با فرستادگان بایدن وارد مباحثه شوید؟ عراقچی: من فکر می‌کنم که چارچوب نسبتا کارایی هنوز وجود دارد که همان قالب پیش بینی شده در برجام است. آنها بودند که آن قالب را رها کردند و می‌توانند به همان برگردند و گفت‌وگو را از سر بگیرند.
فعلا هیچ علاقه‌ای به هیچ تماس مستقیمی نداریم و فکر می‌کنیم که برجام چارچوب صحیحی است و مذاکرات باید در قالب آن انجام شود. آمریکا حتی پیش از بازگشت به توافق هسته‌ای، می‌تواند برای از سرگیری مذاکرات به قالب گفت‌وگوهای برجام برگردد. البته این نیز بعد از شنیدن نظر دیگر اعضای برجام خواهد بود تا به درخواست احتمالی آمریکا، پاسخ هماهنگ شده‌ای داده شود.
*ما برجام را از بین نبردیم، آن را نجات دادیم سؤال: شما در پاسخ به تحریم‌های آمریکا، نقض برجام را آغاز کرده‌اید. غنی سازی ۲۰ درصدی اورانیوم چه معنایی دارد؟ عراقچی: ما بر اساس حقوقی که در خود برجام پیش بینی شده، عمل کرده‌ایم. هنگامی که آمریکا از توافق خارج شد، ایران تصمیم گرفت که در برجام بماند و برای بیش از یک سال آن را رعایت کرد. چرا که سه کشور اروپایی عضو برجام از ما خواسته بودند که صبر کنیم تا آنها راه‌حل‌هایی عملی برای جلوگیری از سقوط توافق پیدا کنند.
از ماه می ۲۰۱۸ تا ماه می ۲۰۱۹ ما به تعهداتمان کاملا عمل کردیم. اما اروپا هیچ راه‌حلی ارائه نداد و به آنچه وعده داده بود عمل نکرد. بنابراین ایران تصمیم گرفت که بر اساس حقوق پیش بینی شده خود در پاراگراف ۳۶ برجام، به صورت تدریجی عمل کند. برجام مانند هر توافق دیگر، بر اساس تعادل بین «داده‌ها» و «ستانده‌ها» بنا شده است. تصمیم آمریکا مبنی بر ترک برجام و اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ما، این موازنه را از بین برد. ما برجام را از بین نبردیم، ما از طریق کاهش تعهدات خود و حفظ موازنه بین طرف‌ها، آن را نجات دادیم.
* تسلیحات هسته‌ای هیچ جایی در راهبرد دفاعی ما ندارد سؤال: ایران اکنون گام‌هایی به سوی هسته‌ای نظامی برداشته است. چگونه می توان از چنین وضعیتی به عقب برگشت؟ عراقچی: زمانی که به توافق جدیدی برسیم، برای ایران کاملا امکان دارد که به عقب برگردد. اما می‌خواهم بار دیگر روشن کنم که تسلیحات هسته‌ای هیچ جایی در راهبرد دفاعی ما ندارد و در ایدئولوژی ما هم جا ندارد. یک فتوای بسیار مهم که استفاده از هر نوع سلاح کشتار جمعی را کاملا ممنوع می‌کند کماکان به قوت خود باقی است. ما برای همیشه به این تصمیم پایبند خواهیم ماند. اگر ایران سلاح هسته‌ای می‌خواست، بلافاصله پس از خروج آمریکا از برجام سراغ آن می‌رفت. آن موقع تمام دلایل را برای چنین اقدامی داشتیم.
*همه چیز برگشت پذیر است سؤال: بر اساس محاسبات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، شما ۲.۴ تن اورانیوم غنی شده دارید. این اورانیوم چه خواهد شد و آینده حضور بازرسان آژانس در ایران چگونه خواهد بود؟ عراقچی: از ابتدای برجام و حتی یک سال بعد از خروج آمریکا، ۱۵ گزارش آژانس گواهی کرد که ایران کاملا به تعهدات خود عمل کرده است. بازرسان آژانس در کار خود بسیار ورزیده و دقیق هستند و حتی یک میکروگرم از مواد را در سایت‌ها اندازه گیری می‌کنند. با مواد هسته‌ای چه خواهیم کرد؟ همه چیز برگشت پذیر است. هنگامی که توافق برجام را امضا کردیم، ۱۰ تن مواد داشتیم و برای آن راه‌حل پیدا شد. این بار نیز می‌شود.
*ما در هر صورت می‌توانیم بدون برجام زندگی کنیم سؤال: به دولت بایدن برگردیم. آیا فرصت‌های جدیدی بین دو کشور وجود خواهد داشت؟ عراقچی: فرصت همیشه هست، این طرف‌ها هستند که باید بتوانند از آنها بهره برداری کنند. برای ایران فرصت هست و همینطور برای آمریکا. امیدواریم که دولت جدید آن کشور تصمیمات درستی بگیرد. اگر چه ما در هر صورت می‌توانیم بدون برجام زندگی کنیم و باید بگویم که به لطف تحریم‌های ترامپ، دولت ایران برای دومین سال متوالی بودجه را بدون درآمد نفت تنظیم کرده است.
این رویایی ۴۰ ساله بود، یعنی داشتن اقتصادی غیروابسته به نفت. تحریم‌های ترامپ ما را به این کار واداشته است. کار آسانی نیست، سخت است و مردم در فشار هستند. اما این واکنش ما در برابر وضعیتی بود که آمریکا ایجاد کرد.
*موشک‌های ایران تنها ابزار دفاعی مطمئن برای ایران هستند و در مورد این مسئله هیچ مذاکره‌ای وجود ندارد سؤال: بسیاری، مانند وزیران امور خارجه فرانسه و آلمان، فکر می‌کنند که موضوعات جدید مانند موشک‌های قدرتمند ایران نیز باید در مذاکرات جدید برجام گنجانده شود. پاسخ شما چیست؟ عراقچی: توافق برجام باید کاملا اجرا شود. هیچ برجام پلاس، هیچ توافق دیگر، هیچ مذاکرات جدید در مورد برجام وجود نخواهد داشت. موشک‌های ایران تنها ابزار دفاعی مطمئن برای ایران هستند و در مورد این مسئله هیچ مذاکره‌ای وجود ندارد. در مورد دیگر موضوعات، همه چیز بستگی به این دارد که برجام چگونه اجرا خواهد شد. در مورد امنیت خلیج (فارس) این موضوعی است که می‌تواند بدون مداخلات خارجی، موضوع گفت‌وگو بین کشورهای منطقه باشد.
*ایران کاملا اعتماد به آمریکا و کشورهای اروپایی را از دست داده است
امنیت منطقه می‌تواند به صورت جمعی مورد بحث قرار بگیرد. اما شما با من موافق هستید که ایران کاملا اعتماد به آمریکا و کشورهای اروپایی را از دست داده است. ما با حسن نیت مذاکره و عمل کردیم، ولی آمریکا و اروپایی‌ها به تعهدات خود عمل نکردند. اروپایی‌ها یا نتوانستند یا نخواستند به تعهدات خود عمل کنند که البته در عمل نتیجه‌اش یکی است.
* عربستان و امارات در جایگاهی نیستند که بگویند ایران در حال افزایش توانایی‌های نظامی خود است سؤال: همه می‌دانند که ایران در دوره جنگ هدف موشک‌های صدام حسین قرار گرفت و به همین دلیل نیاز کشور به داشتن یک عامل بازدارنده موشکی تشدید شد. در عین حال گویا شما هراس ملت‌های عرب خلیج فارس را که به همسایه بسیار بزرگ و قدرتمند و مسلح خود نگاه می‌کنند، در نظر نمی‌گیرید. عراقچی: می‌توانم درک کنم در رابطه با ایران چه احساسی دارند. اما باید در عین حال ایران و دیدگاهش در مورد این کشورها را نیز درک کرد. ما به آنها به چشم کشورهایی نگاه می‌کنیم که به صدام حسین در حمله به ایران کمک کردند، از او حمایت سیاسی و مالی به عمل آوردند. اینها کشورهایی هستند که هر سال بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار سلاح خریداری می‌کنند.
عربستان و امارات مشغول انبار کردن همه نوع تسلیحات هستند. آنها در جایگاهی نیستند که بگویند ایران در حال افزایش توانایی‌های نظامی خود است. موشک‌های ما دفاعی هستند و عامل بازدارندگی به شمار می‌آیند. ما از حملات موشکی صدام حسین در طول جنگ آسیب خوردیم. سیاست ما اکنون «دوباره هرگز» است. دیگر با این کشورهاست که شرایط جلب اعتماد ایران را ایجاد کنند.
*ایتالیا همواره یکی از شرکای تجاری اول ایران بوده سؤال: ایتالیا همواره مناسبات خوبی با ایران داشته است. چگونه می‌توان این مناسبات را تقویت کرد؟ عراقچی: ایران و ایتالیا همواره روابط خوبی داشته‌اند و بین آنها احترام متقابل وجود داشته است. ایتالیا همواره یکی از شرکای تجاری اول ایران بوده است. اگر تحریم‌ها برداشته شود، مناسبات اقتصادی فیمابین می‌تواند از سر گرفته شود.
اگر تحریم‌ها برداشته نشود، دو کشور می‌توانند در هر صورت مکانیسم‌هایی را برای تقویت همکاری سیاسی خود ایجاد کنند. در ارتباط با همکاری‌های سیاسی به عنوان مثال به حضور ایتالیا در بحث یمن اشاره می‌کنم که حضور کشور شما در آن (در قالب گروه E4) به دلیل اصرار ایران بوده است.
* تامین ثبات خلیج فارس تنها به کشورهای منطقه مربوط می‌شود سؤال: شما اشاره کردید به ایجاد نوعی مکانیسم برای برطرف کردن تنش‌های سیاسی در خلیج فارس و رئیس جمهور روحانی نیز بارها به این موضوع اشاره کرده است.عملا چه پیشنهادی دارید؟ عراقچی: رئیس جمهور روحانی در ارتباط با امنیت خلیج فارس طرح تعامل کشورهای منطقه را در درجه اول مطرح کرده است که البته کشورهای مسؤول جامعه جهانی، که ایتالیا نیز می‌تواند یکی از آنها باشد، می‌توانند با آن همکاری داشته باشند. به اعتقاد ما حضور نیروهای نظامی بیگانه در خلیج فارس کمکی به حل موضوعات سیاسی و امنیتی نمی‌کند و تامین ثبات خلیج فارس تنها به کشورهای منطقه مربوط می‌شود.
* برای ورود به گفت‌وگو با دیگر کشورهای خلیج فارس آمادگی داریم/ بزرگترین اشتباه، سوق دادن دیگران به سوی برخورد با ایران خواهد بود سؤال: آیا در مناسبات با عربستان و امارات و دیگر کشورهای عربی خلیج فارس قرار است برای همیشه رقابت وجود داشته باشد؟ عراقچی: عربستان، امارات، ایران واقعیت‌های منطقه هستند، باید در این منطقه در کنار هم زندگی کنیم و هیچکس نمی‌تواند دیگری را از منطقه حذف کند. باید رقابت‌ها را که شاید غیرقابل اجتناب هستند، مدیریت کنیم و برخورد، قابل قبول نیست.
باید چارچوبی به وجود بیاوریم که در قالب آن با یکدیگر صحبت کنیم و برای امنیت و ثبات منطقه تلاش کنیم.
امنیت یک مفهوم به هم پیوسته است. در هر منطقه‌ای از جهان، نمی‌توان فقط برای بعضی از کشورها وجود داشته باشد در حالی که دیگران از آن بی بهره هستند. امنیت باید بعد اقتصادی نیز داشته باشد. نمی‌شود که کشوری تحت تحریم زندگی کند، تحت «فشار حداکثری» باشد و دیگران گویی که هیچ اتفاقی نیفتاده به زندگی شان ادامه دهند. اصلا قابل قبول نیست.
ما برای ورود به گفت‌وگو با دیگر کشورهای خلیج فارس آمادگی داریم. ما همه تولید کننده نفت هستیم و یکدیگر را درک می‌کنیم و می‌توانیم برای ثبات بازار با هم همکاری داشته باشیم. پیشنهادات ما بر روی میز است. امیدوارم که کشورهایی که شما به آنها اشاره کردید، از محاسبات اشتباه بپرهیزند.
واقعیت این است که بسیاری از کشورها، به ویژه عربستان، مرتکب اشتباهات بسیاری شده‌اند. به سیاست آنها در عراق، لبنان، سوریه نگاه کنید. آنها از صدام حسین حمایت کردند، داعش را ایجاد کردند، نخست وزیر لبنان را حبس کردند و غیره. اکنون بزرگترین اشتباه، سوق دادن دیگران به سوی برخورد با ایران خواهد بود.
* هیچ امکانی برای هیچ تغییری در موضع ما در قبال رژیم اسرائیل وجود ندارد سؤال: در مورد توافقنامه‌های ابراهیم بین اسرائیل و برخی کشورهای عرب چه نظری دارید؟ آیا تنش زدایی بین ایران و اسرائیل امکان پذیر است؟ عراقچی: این یک اشتباه از سوی هر دو طرف بوده است. به صلح بین آنهایی که شما اشاره کردید منجر نمی‌شود، یک اشتباه راهبردی است، وضعیت را بیش از پیش پیچیده خواهد کرد. رژیم اسرائیل یک اشغالگر غیرقانونی در منطقه و دلیل عمده تنش‌های زیاد منطقه در سال‌های گذشته است. هیچ امکانی برای هیچ تغییری در موضع ما در قبال رژیم اسرائیل وجود ندارد.