تبدیل رابطه با آمریکا به موضوع اصلی انتخابات ایران
برخی نشانه‌ها حاکی از آن است که کشورهای غربی سعی دارند از مسئله برجام و بازگشت آمریکا به آن به عنوان ابزاری برای اثرگذاری بر انتخابات ریاست‌جمهوری ایران استفاده کنند.
خبرگزاری تسنیم: تصمیم تیم «جو بایدن»، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا برای بازگشت به برجام و یا چگونگی این بازگشت مسئله‌ای است که خصوصاً این روزها درباره آن گمانه‌زنی‌ها و احتمالات فراوانی مطرح می‌شود.
یکی از دلایل گمانه‌زنی‌های فراوان درباره این موضوع اظهارات بسیار مبهم و غیرشفافی است که خود بایدن و اعضای تیم او درباره سیاست‌های احتمالی در این حوزه مطرح کرده‌اند.
در تازه‌ترین موضع‌گیری، «جیک سالیوان»، مشاور امنیت ملی جو بایدن باز هم در اظهاراتی تفسیرپذیر و غیرشفاف در مصاحبه‌ای با سی‌ان‌ان گفته که دولت بایدن در صورت بازگشت ایران به تعهدات برجام به این توافق هسته‌ای بازخواهد گشت، اما این مسئله را به عنوان مبنایی برای مذاکرات بعدی در خصوص برنامه موشکی ایران قرار خواهد داد.
سالیوان به «فرید زکریا» تحلیلگر سی‌ان‌ان گفت: «رئیس‌جمهور بایدن گفته که اگر ایران به پایبندی به مفاد توافق برگردد، به نحوی که برنامه هسته‌ای ایران مجدداً مهار شود ما هم برمی‌گردیم اما این مسئله مبنایی برای مذاکرات بعدی خواهد بود.» او در ادامه تأکید کرد که مسئله برنامه موشکی ایران باید یکی از موضوعاتی باشد که بر روی میز مذاکره قرار می‌گیرد. بایدن هم پیش از این در یادداشتی تصریح کرده که قصد دارد از «بازگشت به برجام» به عنوان «سکویی برای همکاری با متحدان آمریکا» جهت تقویت و بهتر کردن برجام استفاده کند.
با آنکه سالیوان در این مصاحبه دست‌کم این را روشن کرده که دولت بایدن بازگشت به برجام را به محقق شدن مذاکرات موشکی در ابتدای کار منوط و مشروط نمی‌کند از اظهارات او و در کل تیم بایدن هنوز نمی‌توان به نتیجه روشنی رسید که آیا آنها این موضوع را به «چشم‌انداز محقق شدن مذاکرات موشکی» هم مشروط نمی‌بینند؟ طرح این سئوال به شکل دیگر اینطور خواهد بود که اگر تیم بایدن حاضر باشد بدون هیچ توافق در زمینه موشکی و منطقه‌ای به برجام برگردد آیا با علم به اینکه چنین مذاکراتی در آینده اتفاق نخواهد افتاد باز هم به برجام برخواهد گشت یا خیر؟
مسئله دوم همان مسئله‌ای است که تیم بایدن درباره آن به زبان صریح و شفاف صحبت نمی‌کند؛ در اینجا اتفاقاً لحن مقام‌های تیم بایدن به گونه‌ای است که این برداشت را ایجاد می‌کند آنها حاضرند به برجام برگردند، اما به شرطی که این بازگشت درب ورود به پرونده‌های اختلافات دیگر را به روی آنها بگشاید.
بازگشت به برجام سکوی طرح مطالبات جدید
اگر به این اظهارات سالیوان که چند ماه قبل مطرح شده توجه کنیم مسئله روشن‌تر خواهد شد: «ایرانی‌ها باید واقع‌بین‌تر باشند. تصور کاهش عمده تحریم‌ها از سوی ایالات متحده بدون دریافت ضمانت‌هایی از ایران مبنی بر آغاز مذاکره فوری بر سر توافقی متعاقب که در آن دست‌کم چارچوب‌های زمانی توافق بسط داده شده و مسائل مربوط به راستی‌آزمایی و موشک‌های بالیستیک قاره‌پیما حل شده باشند، غیرعملی است.»
یا مثلا «آنتونی بلینکن»، وزیر خارجه پیشنهادی بایدن روز 29 خرداد گفته است: «دولت آمریکا تلاش خواهد کرد از بازگشت آمریکا به برجام به عنوان «سکویی» برای رسیدن به «توافقی طولانی‌مدت‌تر و قوی‌تر» استفاده کند.
از مجموع این اظهارات در واقع اینطور برمی‌آید که ظاهراً آمریکایی‌ها بازگشت به برجام را -نه آنطور که باید- به عنوان فصلی برای جبران عدم اجرای تعهدات خود بلکه «سکویی» برای مطالبه تعهدات بیشتر و تحمیل محدودیت‌های بیشتر به ایران می‌بینند و این یعنی اینکه دولت بایدن با همه انتقاداتی که لفظاً از دولت ترامپ به زبان می‌آورد، احتمالاً به دنبال همان توافق اصطلاحاً بهتر و قوی‌تری است که ترامپ بود.
اکتفا به مشوق اقتصادی محدود
در این میان، به نظر می‌رسد اعضای تیم بایدن و کشورهای اروپایی متحد آمریکا برای رسیدن به این هدف راهبردی نگاهی هم به انتخابات ریاست‌جمهوری ایران دارند و بازگشت به برجام را کارتی می‌بینند که می‌توانند از آن برای تقویت جریان‌های فکری همسو با خود در انتخابات استفاده کنند.
مثلاً روزنامه وال‌استریت‌ژورنال چند وقت پیش گزارش داده بود دولت‌های اروپایی قصد ندارند دولت بایدن را برای بازگشت فوری به برجام تحت فشار قرار دهند و رویکرد آنها این است که قبل از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری ایران با دادن چند مشوق اقتصادی محدود به دولت ایران، دولت آینده را به پیگیری دیپلماسی و گسترده‌تر کردن توافق هسته‌ای ترغیب کنند.
تبدیل رابطه با آمریکا به موضوع اصلی انتخابات ایران
با آنکه از فحوای گزارش وال‌استریت‌ژورنال و همینطور سابقه رفتارهای کشورهای غربی می‌توان به این استنباط رسید که کشورهای غربی سعی دارند از بازی بازگشت به برجام برای اثرگذاری بر مسائل انتخاباتی ایران و تقویت جریانی که آن را همسوتر با خود می‌بینند استفاده کنند، این مسئله به صورت صریح‌تر در گزارشی که نیویورکر ساعاتی قبل‌تر منتشر کرده به صورت صریح‌تر به این موضوع اشاره کرده است.
نیویورکر به نقل از کارشناسان خود نوشته مسئله رابطه با آمریکا می‌تواند به اصلی‌ترین موضوع انتخابات ریاست جمهوری ایران تبدیل شود. یک تحلیلگر سیاسی به این نشری گفته بازگشت سریعتر بایدن به برجام می‌تواند شانس «اصلاح‌طلبان» را برای پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری بالا ببرد.
و البته مشخص است که دولت‌های پیاپی آمریکا جریان‌های همسو با خود در ایران را از آن جهت که امکان همکاری بر مبنای برد-برد با آنها وجود دارد ترجیح نمی‌دهند. سابقه آمریکا به خصوص دولت باراک اوباما اکنون به روشنی نشان می‌دهد که واشنگتن حضور نیروهای همسو با خود در صحنه سیاست ایران را فرصتی برای استحاله نظام جمهوری اسلامی از درون می‌بینند.
معماران اصلی برجام یعنی «باراک اوباما»، رئیس‌جمهور آمریکا و «وندی شرمن»، سرپرست تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای این کشور نه تنها تلاشی برای پنهان کردن این نکرده‌اند که «برجام» را دریچه‌ای برای تغییر نرم معادلات قدرت در سیاست داخلی ایران و استحاله شخصیت نظام جمهوری اسلامی می‌بینند، همواره اعلام مفتخرانه این راهبرد را یکی از محورهای دفاع از برجام در برابر حملات مخالفان قرار داده‌اند.