عسکرخانی: اروپا زندانبان ما شده اند و آمریکا اهرم فشار

خبرگزاری تسنیم: ابومحمد عسکرخانی، استاد دانشگاه تهران در نشست "مذاکره از دید علم" که به همت جامعه اسلامی دانشجویان این دانشگاه برگزار شد، با اشاره به تاریخچه مذاکره در طول تاریخ اظهار داشت: تاریخچه مذاکرات به زمان‌های قدیم بر می‌گردد. قبایل، زمانی که می‌خواستند جنگ یا صلح کنند، ابتدا مذاکرات را شروع می‌کردند. مذاکره اغلب بعد از جنگ‌ها شروع می‌شد. این سیر ادامه پیدا کرد تا اینکه در منشور سازمان ملل متحد گرد هم آمدند و هفت ابزار را در این منشور گنجاندند.

وی افزود: این هفت ابزار به عنوان حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات دولت‌ها تعیین شد. یعنی به جای اینکه جنگ کنند یا حتی بعد از جنگ بیایند از طریق این هفت ابزار با هم تعامل داشته باشند. یکی از این ابزار‌ها تحقیق است و به ترتیب میانجگری، مذاکره، مصالحه، داوری، حل و فصل ترتیبات منطقه‌ای هست.

این استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران یادآور شد: در رابطه با مذاکره کتاب‌ها نوشته شده است. از جمله آن در سال ۱۹۸۴ میلادی، دبیر وقت سازمان ملل، کتابچه‌ای را منتشر کرد و در آن جا درباره مذاکره بحث‌هایی بیان شد. مذاکره دارای شرایطی است، اولین شرط مذاکره بحث، تنظیمات (setting) است؛ که خود دارای دو محور زمان و مکان است؛ ابتدا مکان مذاکره کجا باشد و دیگری زمان مذاکره که اهمیت بسیار دارد.

عسکر خانی افزود: معمولا مکان مذاکره در یک کشور بی طرف در نظر گرفته می‌شود. زمان مذاکره خیلی مهم است. اینکه طرف‌ها در چه زمانی مذاکره کنند. علی الخصوص در مورد ایران، زمانش بسیار مهم است.

وی با بیان اینکه مسئله دیگری که در مذاکره اهمیت دارد این است که باید دید مذاکرات دو جانبه یا چند جانبه است، خاطرنشان کرد: یعنی در این مذاکرات، موازنه قدرت بین مذاکره کنندگان چطور است؟ این بسیار اهمیت دارد. طرف‌های درگیر اصلی در مذاکره چه کسانی هستند؟ هنگامی که مذاکره می‌کنیم، باید ببینیم طرف مقابل ما چه کسی است. مذاکرات ایران، بین ایران، چین انگلستان، فرانسه، آلمان، روسیه، امریکا و بعد نماینده عالی مقام اتحادیه اروپا یعنی نماینده کل کشور‌های اروپایی صورت گرفت.

این استاد دانشگاه در ادامه سخنان خود با اشاره به اینکه مذاکرات ما و اروپا و آمریکا در زمینه مسئله هسته‌ای است و طرف مقابل ما آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است، چرا در طول مذاکرات سه کشور اروپایی و نماینده عالی مقام اتحادیه اروپا وارد مذاکرات شدند و ایران چطور این را پذیرفت، تصریح کرد: مشکل ما، مشکل هسته‌ای و طرف حساب ما به موجب ام پی تی (mpt) آژانس است. چرا این کشور‌ها وارد مذاکرات شدند؟ این یکی از مشکلات است که وقتی چنین مذاکره‌ای صورت می‌گیرد آیا موازنه قدرت در این مذاکرات تامین می‌شود؟ آیا توازن برقرار است. یک طرف مذاکره ایران و طرف دیگر چندین کشور و اتحادیه اروپا به ویژه سه کشور اروپایی و اضافه بر این امریکا، چین و روسیه حضور دارند.

وی تاکید کرد: این امر به لحاظ اصول مذاکره غلط است. فن مذاکره این را بیان نمی‌کند بلکه فن مذاکره این طور است که باید موازنه‌ای برقرار شود. طرف‌های درگیر مخاصمه، مناقشه و منازعه چه کسانی هستند این خود به تنهایی مشکل بزرگی است. دوم، مذاکراتی که تا الان صورت گرفته است یک ساختار، موضوع و یک فرایند دارد. ساختار حقوق بین المللی این گونه تعریف می‌شود که عبارت اند: از اجزای تشکیل دهنده هر پدیده. در پدیده مذاکره این ساختار از ریشه اشتباه است.

عسکرخانی با اشاره به موضوع مذاکرات افزود: یکی از موضوعات مطرح شده مسئله هسته‌ای و ومسئله دیگر تحریم هاست. در نتیجه با ورود تحریم ها، ارگان‌های مختلف نظام جمهوری اسلامی ایران درگیر هستند؛ یعنی در این قضیه از سپاه پاسداران، وزارت دفاع تا شرکت ملی نفت ایران، تانکر‌های نفتی، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، بیمه‌ها و ... درگیر شدند. وقتی به ریز تحریم‌ها مراجعه می‌کنیم، می‌بینیم که بافت اجتماعی نظام جمهوری اسلامی ایران در این مذاکره درگیر هستند، پس این موضوعات باید در نظر گرفته شود.

** تشریح فرایند و ساختار مذاکرات ایران با غرب و آمریکا

وی با اشاره به اینکه مسئله بعدی فرایند مذاکرات است، خاطرنشان کرد: بنده معتقد هستم برجام و مذاکرات فعلی، پیامد یا دستاورد یک سلسله تعاملات و میانجگری‌هایی هست که بین ایران، ایالات متحده امریکا و اروپا صورت گرفته و تاریخچه مخصوص به خود را داراست.

این استاد دانشگاه گفت: ام پی تی زمانی که در سال ۱۹۷۰ تصویب شد و دولت شاهنشاهی ایران به مدت ۲۵ سال آن را قبول کرد در سال ۱۹۹۵ باید به اتمام می‌رسید، اما دیپلماسی ایران متاسفانه بدون اطلاع به مجلس شورای اسلامی و بعد با نادیده گرفتن قانون اساسی و منافع ایران، وارد ام پی تی به صورت نامحدود شد. بعد از کنفرانس‌های بازنگری ۵ ساله، این موضوع ادامه پیدا کرد و ایران در آن مشارکت داشته است. در سال ۱۹۹۶ ایران، دامنه مذاکرات را وسیع‌تر کرد و به CTBT وارد شد.

عسکرخانی تصریح کرد: در طول زمان، ایالات متحده امریکا بعد از انقلاب تحریم‌هایی را علیه ایران اعمال کرده است. به ویژه بعد از دستور اجرایی کارتر تا تحریم داماتو در سال ۱۹۹۶. تحریم داماتو بسیار مهم است، زیرا در این تحریم‌ها که معروف به «آی سا» یا «ISA» است روی سه موضوع تاکید دارد. یک، اینکه رئیس جمهور آمریکا زمانی می‌تواند این تحریم‌ها را فسخ یا لغو کند که به ادعای آن‌ها جمهوری اسلامی ایران دست از نقض حقوق بشر در ایران دست بر دارد.

وی ادامه داد: در محور دوم ادعا می‌کنند، زمانی این تحریم‌ها فسخ می‌شود که جمهوری اسلامی ایران از دستیابی، پژوهش، و توسعه سلاح‌های کشتار جمعی دست بردارد که موضوع هسته‌ای فعلا در برجام گنجانده شده است، اما سلاح‌های میکروبی و شیمیایی بُعد دیگر آن است.

عسکرخانی افزود: سومین محوری که در تحریم‌ها گنجانده شده این است که مدعی هستند ایران به حمایت از تروریسم همت گماشته و مرتکب تروریست دولتی است. اروپایی‌ها در پیروی از سیاست‌های امریکا همین سه موضوع را مطرح می‌کنند و چیز دیگری را درخواست نکرده اند. اروپا هم همین موضوع را می‌گوید که ایران به دنبال سلاح‌های کشتار جمعی است، از تروریست حمایت می‌کند و ایران ناقض حقوق بشر است.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در دوران ترامپ که امریکایی‌ها از برجام خارج شدند و اروپایی‌ها در برجام ماندند نه اینکه اروپایی‌ها، امریکا را رها کردند، اضافه کرد: اروپا زندان بان ما شده است و ما را در قفسی محبوس کرده و امریکا هم کار خودش را انجام می‌دهد. این دو به ادامه برجام (برجام‌های دو وسه) می‌پردازند.

**اروپا زندانبان و آمریکا اهرم فشار است

عسکرخانی در ادامه با اشاره به مذاکرات صورت گرفته حول محور برجام تاکید کرد: همان طور که گفته شد ساختار مذاکره با طرف‌هایی که وجود داشت، اشتباه بود. یک طرف ما هستیم و یک طرف چندین طرف از آن ها، برای مثال در برجام اشاره می‌شود که یک کمیسیون مشترک وجود دارد، خب در کمیسیون مشترک هر کسی یک رای دارد. این به هیچ وجه موازنه قدرت و موازنه‌ای در داوری برای حل و فصل اختلافات نیست. یعنی مسئله یکی است و بعد طرفین به دو گروه تقسیم می‌شوند، اما وقتی در کمیسیون مشترک مطرح و رای گیری می‌شود چندین رای باید داده شود؛ لذا به طور کلی ساختار اشتباه است.

وی در ادامه گفت: نه تنها در مقدمه بلکه در بند‌های مختلف برجام، به صورت صریح اشاره می‌کنند که اگر ایران خطا کند، می‌توانند بعد‌ها به استناد بندی که در مقدمه برجام گذاشته شده بگویند، ایران نقض ماهویی منشور سازمان ملل را انجام داده است. یعنی ایران محکوم به این است که منشور سازمان ملل را نقض کرده است؛ زیرا در همان مقدمه برجام ایران به منشور سازمان ملل وصل و متصل می‌شود. این جا این سول مطرح است که ایا واقعا مذاکره کنندگان این را دیده اند؟ خوانده اند؟ و بعد امضا کردند یا نه؟

وی ادامه داد: در همان مقدمه و در ماده سوم اشاره می‌شود به اینکه جمهوری ایران (نمی‌گویند جمهوری اسلامی ایران) متعهد می‌شود به اینکه الی الابد از داشتن هر گونه ادوات هسته‌ای محروم بشود. نمی‌گویند بمب اتم، می‌گویند از هر گونه ادوات هسته‌ای محروم بشود.

عسکرخانی تاکید کرد: هیچ کس با نفس مذاکره مخالفتی ندارد، هیچ کس به دستش تابلوی ضد مذاکره را نگرفته است، همه متخصصان، مذاکره را قبول دارند، اما مذاکره بر سر چه چیزی؟ بنده پیش از برجام گفتم اگر برجام با این ویژگی‌ها امضا شود، فردا موشک‌های ما تبدیل به تیر کمان می‌شوند.