آشتی مصلحتی عربستان با قطر، بی خبر از امارات

خبرگزاری تسنیم: عربستان سعودی و امارات متحده عربی به عنوان دو هم‌پیمان بزرگ در منطقه از گذشته رابطه متعادلی با یکدیگر داشته و به شکل مشترک و البته با رعایت سلسله مراتب در پرونده‌های مختلف منطقه ورود می‌کردند. مهم‌ترین پرونده مشترک دو طرف در این میان، جنگ یمن بود که به سرکردگی ابوظبی و ریاض تحت هدایت مستقیم آمریکا آغاز و به دنبال آن منشاء بروز و تشدید اختلافات میان عربستان و امارات شد. این روزها اختلافات دو طرف با بروز مسائلی مانند روند آشتی ریاض با قطر بدون اطلاع امارات، مشکلات دو کشور در توافق درباره کاهش تولید نفت اوپک و خروج امارات از چتر عربستان در اوپک در کنار وخامت روابط امارات با ترکیه همزمان با تلاش ریاض برای بهبود رابطه با آنکارا، وارد فاز جدیدی شده است.

جرقه اختلافات میان ناکامان جبهه یمن

اختلاف عربستان و امارات در سه زمینه قدرت در جنوب یمن، حمایت از دولت مستعفی و همچنین در موضوع حمایت از حزب اصلاح است. عربستان و امارات برای نفوذ بیشتر در جنوب یمن رقابت زیادی با هم دارند. در حالی که عربستان سعودی سعی دارد بندر الحدیده را اشغال کند، امارات تلاش دارد کنترل جزیره «سقطری» را در اختیار داشته باشد. از سوی دیگر، عربستان سعودی از دولت مستعفی یمن به ریاست «عبدربه منصورهادی» حمایت می‏‌کند، اما امارات از ابتدا با منصور هادی مخالف بود. بر همین اساس، امارات ضمن ایجاد شورای انتقالی جنوب، «عیدروس الزبیدی»، استاندار عدن که توسط منصور هادی برکنار شد، را به سمت ریاست این شورا منصوب کرد. در همین حال، در حالی که عربستان سعودی با حزب اخوانی الاصلاح مذاکره و همکاری می‏‌کند، امارات با این حزب مخالف است.

عربستان سعودی و امارات متحده عربی در جنگ یمن نقش‌های مختلفی دارند و گاه این نقش ها میان دو طرف رد و بدل می شود. دو کشوری که ابتدا برای تحقق هدف واحدی می‌جنگیدند، دو مسیر غالبا جدای از هم را ترسیم کردند.

اختلاف میان عربستان و امارات در جنوب یمن در قالب درگیری‌ میان نیروهای نیابتی دو طرف ( نیروهای دولت مستعفی تحت هدایت سعودی‌ها و شورای انتقالی جنوب تحت حمایت امارات) بروز پیدا کرده است. این اختلافات که طی دوره‌های اخیر به شکل درگیری نظامی نمود یافته اکنون به اوج خود رسیده و تبدیل به یک جنگ گسترده شده است. درحال حاضر عربستان و امارات در یمن و به صورت مشخص در استان «ابین» در جنوب این کشور همچنان با یکدیگر درگیر هستند. در جریان این درگیری‌ها شمار زیادی از فرماندهان نظامی شورای انتقالی جنوب کشته شدند که این شورا در پی آن ورود تجهیزات جنگی به جبهه ابین را تشدید کرده و عملیات‌های سنگینی ضد حزب اصلاح ترتیب می‌دهد.

عربستان سعودی برای پایان دادن به این درگیری‌ها پیشنهاد تشکیل سریع دولتی برآمده از «توافق ریاض» (توافقی که نوامبر 2019 به منظور پایان دادن به اختلافات دولت مستعفی و شورای انتقالی به امضا رسید) بدون اجرای بند نظامی آن را مطرح کرد که نتیجه‌ای نداشت.

خط و نشان امارات برای عربستان در اوپک

درست چند روز پیش از نشست رسمی مهم اوپک برای حمایت از بازار نفت آسیب دیده از شیوع اپیدمی ویروس کرونا، شرکت نفتی دولتی امارات متحده عربی (ادنوک) به دنیا اعلام کرد قصد دارد 122 میلیارد دلار برای افزایش ظرفیت تولید نفت هزینه کند.

در همین زمینه رویترز گزارش داد که امارات از زیر چتر عربستان در اوپک خارج شده و با پیشنهاد این کشور مبنی بر کاهش عرضه نفت در بازارهای جهانی مخالفت کرده است. این امر موجب نارضایتی سعودی‌ها شده و «عبدالعزیز بن سلمان» وزیر انرژی سعودی از پست خود به عنوان معاون رئیس کمیته نظارت مشترک وزیران نفت در اوپک کناره گیری کرد و این پست به امارات پیشنهاد شد اما این کشور تمایلی نسبت به آن از خود نشان نداد.

در این شرایط ناظران معتقدند که طرحهای بلندپروازانه امارات برای حداکثر کردن ثروت انرژی ممکن است باعث بروز تنشهایی به خصوص با همسایه بزرگتر خود عربستان سعودی شود. دنبال کردن افزایش درآمد نفتی از سوی امارات متحده عربی در راستای تغییر رفتار میان «محمد بن زاید» ولیعهد ابوظبی و «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان سعودی بر سر این است که کدام کشور منطقه تاثیرگذاری بیشتری در عرصه بین‌المللی دارد. البته تنشهای اخیر بر سر نفت در تابستان علنی شد که وزیر انرژی عربستان سعودی «سهیل المزروعی» همتای اماراتی خود را به ریاض احضار کرد تا وی را برای نقض توافق کاهش تولید و افزایش بالاتر از سهمیه تعیین شده توسط امارات متحده عربی، علنا سرزنش کند.

آشتی مصلحتی عربستان با قطر، بی خبر از امارات

کمتر از چند روز از اعلام غیررسمی امارات در استقلال از عربستان در اوپک، خبر تحرکات عربستان برای آشتی با قطر منتشر شد. صرف نظر از اینکه آشتی عربستان با قطر تا چه اندازه قابل تحقق و نزدیک به واقعیت باشد، نکته قابل توجه آنجاست که سعودی‌ها بدون مشورت با امارات اقدام به این امر کرده‌اند. این درحالی است که امارات متحده عربی با تبعیت از عربستان در سال 2017 به کشورهای محاصره کننده قطر پیوسته و نام خود را در لیست به وجودآوردندگان بحران خلیج فارس ثبت کرد.

درحالی که «فیصل بن فرحان» وزیر خارجه سعودی از پیشرفت در روند حل بحران خلیج فارس خبر داده و اعلام کرد که متحدان عربستان برای تحقق این امر در کنار ریاض هستند، امروز «عبدالخالق عبدالله» مشاور سابق ولیعهد ابوظبی در حساب توئیتری خود نوشت: «آنچه در 48 ساعت گذشته رخ داد: نخست یک آتش‌بس سرد و شکننده بود نه یک آشتی میان اعضای شورای همکاری (خلیج فارس)، دوم یک اقدام پیشگیرانه برای تنفس و رهایی از خفقان در شورای همکاری و آماده‌ شدن برای مرحله پس از ترامپ، سوم دستورات سختگیرانه به شبکه الجزیره درباره خط خبری آن صادر شده و چهارم همگی اذعان دارند که هیچ کس در تحریم پیروز نیست و پیروزی در آشتی است گرچه برخی‌ها عکس آن را ادعا می‌کنند. قطار آشتی در شورای همکاری هرگز حتی یک میلی‌متر بدون اطلاع و موافقت قبلی امارات به حرکت درنخواهد آمد».

افزایش تنش میان ابوظبی و آنکارا و اقدام عربستان به بهبود روابط با ترکیه

در سال‌های اخیر٬ ترکیه و امارات متحده عربی در مورد مسائل منطقه‌ای٬ همواره اختلاف نظر داشته‌اند. به ویژه در پرونده سوریه٬ شاهد این بوده‌ایم که قطر و ترکیه در یک جبهه قرار گرفته و عربستان سعودی و امارات متحده عربی به طور کامل در جبهه‌ای متضاد و علیه ترکیه و قطر حضور داشته‌اند.

حجم مبادلات تجاری بین ترکیه و امارات در سال 2015 میلادی نزدیک به 7 میلیارد دلار بود، اما در سال 2016 میلادی با رشد قابل توجه از عدد 9 میلیارد دلار فراتر رفت و در سال 2017 میلادی به نقطه اوج نزدیک به 15 میلیارد دلار رسید اما در سال 2018 میلادی٬ شاهد سقوط مبادلات تجاری این دو کشور بودیم و میزان آن به یک باره به عددی کمتر از 7 میلیارد دلار رسید.

بیشتر بخوانید

عربستان|توصیه مشاوران ملک سلمان برای بهبود روابط با ترکیه در قبال سیاست‌های جدید آمریکا

گفت‌وگوی تلفنی ملک سلمان و اردوغان در رابطه با اجلاس سران «جی 20»

درحالی که تنش‌ها میان امارات و ترکیه بالا گرفته و حتی به شورای امنیت هم رسید که در خلال آن ابوظبی با نامه‌ای به شورای امنیت، ترکیه را مسئول ناامنی و بی‌ثباتی در منطقه عربی دانست، ریاض درحال انجام تحرکاتی برای بهبود روابط با آنکارا است. در همین زمینه ملک سلمان قبل از برگزاری اجلاس گروه 20 در ریاض، شخصا با «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهوری ترکیه تماس گرفت که تنها تماس او با یکی از سران دعوت شده به اجلاس مذکور بود.

خروج از مدار ائتلاف عربی تحت حمایت آمریکا

کارشناسان معتقدند علت تغییر یکباره رویکردهای عربستان در قبال پرونده‌های منطقه به دلیل نگرانی این کشور از سیاست‌های دولت جدید آمریکا به ریاست «جو بایدن» در قبال ریاض است. این درحالی است که امارات دغدغه‌های عربستان را ندارد و مجبور نیست از امتیازات خود در پروژه‌هایی که از 4 سال گذشته در ائتلاف عربی به رهبری عربستان و نظارت دولت «دونالد ترامپ» رئیس جمهور کنونی آمریکا برنامه ریزی کرده بود، دست بکشد. بنابراین پیش‌بینی می‌شود شاهد ادامه رفتارهای عجیب ریاض برای فرار از پیامدهای سیاست دولت بایدن باشیم که زمینه اختلافات بیشتر با ابوظبی را فراهم می‌کند.

درواقع عربستان و امارات دو قطب ائتلافی هستند که 4 سال قبل برای اجرای پروژه‌های آمریکایی در منطقه همچون جنگ ویرانگر یمن و پیشبرد طرح‌های ضد فلسطینی مانند معامله قرن و عادی‌سازی اعراب با رژیم صهیونیستی تشکیل شد. اما در مرحله کنونی و با تضاد منافع عربستان و امارات، دو طرف مجبورند در مسیرهای جداگانه گام بردارند که لازمه آن پایان دادن به ائتلاف خودخوانده تحت حمایت آمریکاست. جدایی ریاض و ابوظبی که شاخص‌های آن پیداست به معنای فروپاشی کامل ائتلاف متجاوز عربی است که پیامدهای آن بیشتر از امارات متوجه سعودی‌هاست. عربستان که برخلاف میل باطنی خود وادار به پایان دادن محاصره قطر بدون تحقق هیچ یک از اهداف خود شده، از طرفی مجبور است این سناریو را در جنگ یمن هم تکرار کند و از طرف درگیر در آستانه از دست دادن مهم‌ترین هم‌پیمان عربی خود است.

در صورتی که اقدامات عربستان در پرونده‌های منطقه بر خلاف میل امارات ادامه یابد، ممکن است ابوظبی این فرصت را غنیمت شمرده و همانند قطر به دنبال استقلال از عربستان در زمینه‌های مختلف باشد که می‌تواند منجر به یک کودتای گروهی علیه رهبری عربستان در منطقه عربی شود