سخنرانی نماینده ایران در نشست شورای حکام آژانس

ایسنا: محسن بهاروند، معاون حقوقی و بین المللی وزارت امور خارجه، طی سخنرانی مواضع جمهوری اسلامی ایران در مورد برجام را در نشست شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی تشریح نمود.

متن این سخنرانی به شرح زیر است:

سرکار خانم رئیس؛

آقای مدیرکل؛

عالیجنابان، خانم ها و آقایان؛

گزارش مدیرکل بار دیگر نشان داد که سطح همکاری میان ایران و آژانس در همان سطحی که تاکنون بوده، می باشد. حتی در شرایط دشوار ناشی از همه گیری کرونا، فعالیت های راستی آزمایی آژانس بدون هیچ مانعی انجام شده اند و بدون اخلال ادامه دارند. گزارش مدیرکل مجددا حاکی از این است که آژانس به انجام مأموریت خود در رابطه با فعالیت های راستی آزمایی تحت برجام، ادامه می دهد.

جمهوری اسلامی ایران به همکاری با آژانس ادامه می دهد، اما یک سوال مهم در این میان مطرح است: اینکه آیا برجام و فعالیت های راستی آزمایی مطابق با آن می توانند با وجود فشارهای اعمالی آمریکا و موقعیت دشواری که در مورد آن ایجاد کرده است، دوام بیاورند یا خیر؟ پاسخ من به این سوال، بله و خیر خواهد بود. همه چیز بستگی به جامعه بین المللی و طرف های کنونی برجام دارد.

ایالات متحده آمریکا از هیچ تلاشی برای باطل نمودن این توافق دریغ نمی کند. اینکه آمریکا چرا و چه سودی از تخریب یک چنین توافق چندجانبه می برد و اینکه در نبود برجام چه چیزی را می تواند پیشنهاد کند، خودشان باید توضیح دهند. با این حال، برداشت من این است که رویکرد آمریکا نسبت به ایران یک رویکرد ستیزه جویانه ایدئولوژیک می باشد؛ هیچ توجیه دیگری نمی تواند این حجم از دشمنی آمریکا علیه کشور من را توجیه کند. برجام و توافق هسته ای تنها گوشه ای از این نمایش هستند.

به هر حال، ما می توانیم اطمینان داشته باشیم که آمریکا نمی تواند هیچ جایگزینی نه برای برجام و نه دیگر سازوکارهای چندجانبه ای که از آن خارج شده است، معرفی نماید؛ دلیل این ادعا نیز روشن است. دیپلماسی آمریکا صرفا مبتنی بر یکجانبه گرایی و زورگوئی است، نه چندجانبه گرایی و همکاری. آمریکا روحیه و توان خود برای ارائه راه حل های منصفانه برای حل مشکلات بین المللی را از دست داده است. زمانیکه آمریکا فقط یاد گرفته تا خواسته های خود را بر دیگران به دلیل برداشت غلط از قدرت سخت خود دیکته کند، چگونه قادر خواهد بود تا به نگرانی های دیگران احترام بگذارد، یا با دیگران بر مبنای برابر مذاکره کند، و رایزنی های قابل قبول را برای همه طرفین ارائه کند؟ فراموش نکنید که زمانی سازمان ملل و چندجانبه گرایی نتیجه دیپلماسی آمریکا بود. آن روحیه سال ها قبل از بین رفته است.

رویکرد به اصطلاح "فشار حداکثری"، خسارات زیادی را به کشور من و مردم ایران وارد کرده است. ایالات متحده بایستی برای اقدامات اشتباه بین المللی خود پاسخگو باشد و متعهد شود خسارات علیه ایران را جبران نماید.

قبل از اینکه دولت کنونی آمریکا به قدرت برسد و در طول کمپین انتخاباتی، رئیس جمهور کنونی آمریکا وعده خروج از توافق هسته‌ای را داد. جای تاسف است که توافق نامه های بین المللی موضوع رقابت های سیاسی در ایالات متحده می شوند. در چنین مواردی، تنها مسئله مهم انجام اقدامی علیه حزب مخالف است.

آمریکا در ماه می 2018 از برجام خارج شد و از تعهدات خود شانه خالی کرد، در حالیکه مطابق قطعنامه 2231 متعهد به پایبندی به تعهدات خود ذیل برجام بود.

برای توجیه این اقدام، دلایل سیاسی داخلی آورده شد و قوانین داخلی ایالات متحده مورد استناد قرار گرفت. مطابق حقوق بین الملل، قابل قبول نیست که با مطرح کردن موضوعات سیاسی داخلی، از زیر بار تعهدات بین المللی شانه خالی کرد. اما ایالات متحده چنین اقدامی را بدون توجه به تعهداتش انجام داد.

ایالات متحده اجازه ندارد به هر روشی قوانین و مقررات ملی خود را در سطح بین المللی با نادیده گرفتن مقررات حقوق بین الملل، اعمال کند. در صورت پذیرش استدلال ایالات متحده، هیچ توافق نامه بین المللی از جمله منشور سازمان ملل امکان حفظ شدن نخواهد داشت.

دولت آمریکا در ابتدا امیدوار بود که با خروجش از برجام و اعمال فشار حداکثری، برجام از بین می رود و ایران تسلیم خواهد شد. ولی همه این تلاش های یکجانبه و مذبوحانه، شکست خورد.

دولت ایالات متحده اخیرا وارد فاز دیگری از خرابکاری شده که به نوعی با یک بحث حقوقی منحرف شده است. آنها موضوع به اصطلاح اسنپ بک را بر اساس یک تفسیر عجیب و غیرحرفه ای و قرائتی خودسرانه از قطعنامه 2231 شورای امنیت مطرح کردند. آنها قصد داشتند تا از این قطعنامه استفاده کنند، بطوریکه وانمود نمایند که از مشارکت کنندگان در برجام هستند.

چنین سوء تعبیر از یک سند بین المللی می تواند فقط از سوی کسی مطرح شود که نه کوچکترین فهمی از حقوق بین الملل و نه قواعد تفسیر آن دارد، و یا فردی که دارای نیت شیطانی علیه یک ملت و یا جامعه بین المللی به عنوان یک کل می باشد.

تا آنجا که ما می دانیم، ایالات متحده آمریکا از منابع انسانی بسیار خوبی برخوردار است و بنابراین مورد اول نمی تواند باشد. اما سیاستمدارانی کوته بین و بی ملاحظه از جمله در منطقه ما وجود دارند که از این دیدگاه بی پایه آمریکا حمایت می کنند. آنگونه که ما آنها را می شناسیم، آنها احتمالا از هر دو خصوصیت ذکر شده فوق بهره می برند.

خانم رئیس،

حقیقت ساده است، ایالات متحده عضو برجام نیست که بخواهد از به اصطلاح اسنپ بک استفاده کند و اگر برای تخریب برجام به قطعنامه 2231 استناد می کند، راه را اشتباه رفته است؛ زیرا اولا، هدف اصلی قطعنامه 2231 حفظ توافق و ارتقای اجرای برجام است، نه تبدیل آن به ابزاری برای تخریب برجام؛ و ثانیا، انجام اسنپ بک دارای رویه ای مشخص است که از طریق کمیسیون مشترک اعضای برجام می گذرد و برای این کار، طرف آغازگر باید عضو کمیسیون مشترک باشد تا بتواند آن کار را انجام دهد. حتی اگر آمریکا عضو برجام هم بود، بدون اجرای تعهدات برجامی توأم با حسن نیت خود، نمی توانست به اسنپ بک استناد کند.

خانم رئیس،

ریشه همه این مخاصمات که آژانس نیز در بخش فنی و تخصصی آن به نحوی درگیر شده است، در یکجانبه گرایی و ناکارآمدی مدیریت جهانی فعلی است. این به این دلیل است که یکی از قدرتمندترین اعضای مدیریت جهانی بجای تقویت نظم فعلی، ارزش ها و قواعد آن، بصورت روزمره در حال تخریب مبانی آن است.

ما فقط ایالات متحده را مقصر این وضعیت در جهان نمی دانیم. بلکه اعتقاد داریم کشورهایی که در حرف وانمود می کنند مخالف یکجانبه گرایی هستند اما آنها را در عمل حمایت می کنند، به همان اندازه مسئول چنین بی ثباتی و آشوب در روابط بین المللی هستند. من این پدیده را یکجانبه گرایی منفعل می نامم. اگر یک عضو جامعه بین المللی که در برابر تدابیر یکجانبه غیرقانونی برای منافع کوته بینانه خود تسلیم شده، و منافع، ارزش ها، و حقوق جامعه بین المللی را رها نماید، این یک اقدام یکجانبه گرایی منفعل می باشد. باید مد نظر داشت که نصیحت و توصیه به کشورهای یکجانبه گرا برای کنار گذاشتن چنین اقداماتی فایده ندارد، بلکه اعضای جامعه بین المللی نیاز دارند تا بصورت جمعی در مقابل یکجانبه گرایی مقاومت نموده تا قواعد و نظم بین المللی ارتقاء یابد؛ در غیر اینصورت، باید آماده پریدن به عقب و به دوران پیش از جنگ جهانی دوم باشیم.

متأسفانه، یک جانبه گرایی منفعل در وضعیت فعلی روابط بین الملل فراگیر شده است. ما روزانه شاهد این امر هستیم، از جمله در برخی اظهارات ارائه شده در این نشست درخصوص این موضوع.

برخی در این نشست به عمد یا ناخواسته در تلاشند تا مکان قربانی و جانی را تغییر دهند. حتی برخی تمایلی ندارند که از ایالات متحده به عنوان کسی که از توافق خارج شده و وضعیت فعلی نتیجه اقدامات آن است، نام ببرند. با چنین روشی در سازمان های بین المللی، باور اینکه چند جانبه گرایی می تواند زنده بماند، دشوار است.

همکاران محترم،

اگر به واقعیت های موجود اهمیت ندهید، اظهار نظر در مجامع بین المللی آسان است. شما با تحریم ها و فشار حداکثر ایالات متحده روبرو نیستید. بیماران سرطانی شما بدون دارو نمی مانند. فرزندان شما با بیماری EB با درد کشنده ای که ماه ها و ماه ها برای دارو انتظار می کشند، زندگی نمی کنند. میلیاردها دلار از دارایی های شما بطور غیرقانونی توقیف نمی شود. اما شما وظیفه اخلاقی دارید که این لیست و لیست طولانی را تا حد زیادی بخاطر بسپارید تا بتوانید نظرات واقع بینانه بدهید.

خانم رئیس،

ایران بارها تمایل خود را برای اجرای کامل و موثر توافق نشان داده است و ما باید کمی واقع بین باشیم. ایالات متحده از توافق هسته ای خارج شده و تحریم های حداکثری علیه کشور من اعمال کرده است. ما به تعهدات خود در توافق پایبند هستیم، اما در عین حال برخورداری از حقوق مندرج در آن تقریباً غیرممکن است. بنابراین، ایران در چارچوب توافق از حقوق جبران کننده خود استفاده می کند. با این حال، ما آماده هستیم تا اقدامات جبرانی را به محض اینکه بتوانیم از حقوق مندرج در توافق بطور آزادانه برخوردار شویم، برگردانیم.

با این همه، ما نبایستی امید خود را از دست بدهیم و باید همکاری ها را با شرکایمان در برجام تقویت کنیم. ایستادگی اخیر نشان داده شده توسط اعضای شورای امنیت در مقابل اقدامات یکجانبه آمریکا علیه برجام، نمونه خوب تقویت چندجانبه گرایی است. چنین اقدامی، قابل تقدیر است و می تواند تجربه ای برای سایر عرصه های بین المللی باشد.

خانم رئیس؛

در پایان، اجازه می خواهم به سوالی که در ابتدا مطرح کردم، دوباره مطرح کنم. آیا برجام و بازرسی های مرتبط با آن که توسط آژانس انجام می شود، می تواند کماکان باقی بماند؟ تا زمانی که اعضای جامعه بین المللی به طور محکم در مقابل سیاست های یکجانبه گرائی آمریکا ایستادگی کنند و ارزش ها، هنجارها و حقوق جامعه را ارتقاء دهند، جواب بله خواهد بود. اگر ما بتوانیم تعادل بین حقوق و تعهدات ایران را که توسط برجام مقرر شده است، برقرار کنیم، دوباره پاسخ مثبت خواهد بود. نمی توان از کشور من انتظار داشت که همه تکالیف برجام را رعایت نماید، بدون آنکه از حقوق تعیین شده آن برخوردار نباشد. هیچ توافق بین المللی بدون تناسب بین اجرای حق و تکلیف، نمی تواند برای مدت خیلی طولانی پایدار باشد. برجام نیز از این قاعده مستثنی نیست.

در همین رابطه، نباید فراموش کرد تا تعهدات اتحادیه اروپا و سه عضو اروپایی برجام را یادآوری کنم. آن ها باید تعهدات خود را به طور کامل و موثر ذیل برجام اجرا نمایند. و البته پاسخ سوال مطرح شده منفی خواهد بود اگر ایران نتواند از حقوق خود طبق برجام و قوانین بین المللی به طور کلی بهره مند شود. در صورت عدم توازن بین حقوق و تعهدات ایران بر اساس توافق نامه و تضعیف چند جانبه گرایی و تداوم حاکمیت یکجانبه گرایی به صورت فعال یا منفعل، باز هم پاسخ منفی است.