مزایای جایگزینی LPG با گازوئیل در اتوبوسها
یک کارشناس انرژی گفت: جایگزینی LPG گاز مایع فشرده به جای گازوئیل در اتوبوسها صرفه اقتصادی و مزایای محیط زیستی به همراه دارد و حتی شخص وزیر نفت نیز اذعان کرده است که استفاده از این گاز در اتوبوسها هزینه را نصف می‌کند.
خبرگزاری فارس: پس از احیای مجدد سهمیه‌بندی بنزین در آبان‌ماه سال گذشته، یکی از اقدامات سنجیده وزارت نفت، پیگیری مجدد برای جایگزینی گاز طبیعی فشرده CNG به جای بنزین در سوخت خودروها بود. در این راستا وزارت نفت تصمیم گرفت که با اعطای وام بلاعوض، یک میلیون و ۴۶۴ هزار خودروی عمومی را CNG سوز کند تا بدین صورت هم از ظرفیت تولید گاز میادین پارس جنوبی استفاده شود و هم بنزین معادل آزاد شده با قیمت بیشتری صادر شده و درآمد ارزی دولت افزایش یابد.
در نتیجه اعمال این سیاست‌ها از آبان ۹۸ تا کنون میزان مصرف گاز CNG از روزانه ۲۰ میلیون متر مکعب به حدود ۲۴ میلیون متر مکعب رسیده است که نشان از عزم دولت و وزارت نفت در استفاده از سوخت پاک CNG است.
در این بین، اما CNG تنها سوخت پاک موجود در کشور نیست که قابلیت جایگزینی بنزین در خودروها را داشته باشد. در حال حاضر آمار و ارقام نشان می‌دهد که میزان تولید گاز مایع فشرده LPG در کشور به رقم سالانه ۱۷ میلیون تن در سال رسیده است که از این مقدار حدود ۶ میلیون تن آن صادر می‌شود، ۲ میلیون تن در بخش خانگی مصرف شده و مابقی ۹ میلیون تن در خطوط لوله گاز طبیعی و فلر‌ها (مشعل‌ها) سوزانده شده و به هدر می‌رود.
هدر رفت سالانه ۹ میلیون تن LPG در حالی است که با توجه به تجربه کشور‌های دنیا می‌توان از این سوخت در خودروها استفاده کرد. با این وجود وزارت نفت در سند چشم‌انداز ۲۰ ساله سبد سوخت بخش حمل و نقل کشور تصمیم به حذف LPG از سبد سوخت خودروها کرده است، اقدامی که به اعتقاد کارشناسان باعث عدم‌النفع‌های زیادی به کشور خواهد شد.
در این راستا برای بررسی دقیق‌تر موضوع استفاده از LPG به عنوان سوخت خودرو با جواد نوفرستی کارشناس نفت و انرژی به گفتگو نشستیم.
مشروح این مصاحبه به شرح زیر است:
* مزایای جایگزینی LPG با گازوئیل در اتوبوسها
فارس: آیا افزودن LPG به سبد انرژی حمل و نقل کشور صرفه اقتصادی دارد؟
نوفرستی: من با مدیران توزیع گاز مایع جلساتی داشتم و طرحهایی هم برای روستا‌هایی دورافتادهای که هیچ وقت قرار نیست گازرسانی شوند و یا مکان‌هایی مانند گلخانه‌های واحد‌های صنعتی در مناطقی که گازرسانی نخواهند شد، وجود دارد که براساس آن LPG جایگزین گازوئیل و نفت سفید در این مکان‌ها شود. این کار هم از نظر اقتصادی به نفع دولت و بیت‌المال است و هم در کاهش آلودگی هوا موثر خواهد بود.
در همین راستا سال گذشته من از مسئولان شرکت پالایش و پخش این سوال را پرسیدم که آیا از این طرح که بخش خصوصی مسئولیت توزیع خانه به خانه LPG را تضمین کند، استقبال می‌کند؟ زیرا واقعیت امر این است که این نوع جایگزینی در سوخت درآمد دولت را افزایش می‌دهد و ما هم امکان صادرات انبوه LPG را هم نداریم. موضوع تحریم هم که در جای خود اثر منفی بر این مساله گذاشته است؛ بنابراین ما هرچه بتوانیم گاز (طبیعی، فشرده، مایع) را با سوخت مایع (نفت سفید، گازوئیل، مازوت) در هر جایی از کشور جایگزین کنیم، مزیت اقتصادی و زیست‌محیطی بیشتری دارد. در نتیجه بنده با جایگزینی LPG به جای گازوئیل در اتوبوسها موافق هستم. در بحث جایگزینی LPG با بنزین نکته بنده این است که به دلیل مزیت‌های LPG اگر ما این سوخت را برای خودروهای شخصی نیز استفاده کنیم، رقیب CNG می‌شود و طبیعتا همه مردم به سمت استفاده از LPG می‌روند تا CNG. شما همین الان از هر راننده تاکسی بپرسید LPG را ترجیح می‌دهید یا CNG را، قطعا می‌گوید LPG.
در دهه هفتاد نیز که دولت LPG را وارد سبد سوخت کرد، آنقدر از این سوخت استقبال شد که وزارت نفت نتوانست پاسخگوی نیاز‌ها باشد در نتیجه جایگزینی LPG با گازوئیل به نظر گزینه منطقی‌تری نسبت به جایگزینی با بنزین به نظر می‌آید و چالش‌های اجرایی کمتری نیز دارد.
در نتیجه با توجه به نکاتی که گفتم پیشنهاد بنده جایگزینی LPG به جای گازوئیل در اتوبوسها است، زیرا صرفه اقتصادی و مزایای محیط زیستی این طرح تثیبت شده است و حتی شخص وزیر نفت نیز در مراسم امضای قرارداد برای دوگانه‌سوز کردن یک میلیون و ۴۶۴ هزار خودرو عمومی به این موضوع اشاره کرده است که استفاده از LPG در اتوبوسها هزینه‌ها را نصف می‌کند. پس در اینجا اولویت با استفاده از LPG اتوبوسها است البته باید از متخصصین فنی نظرخواهی شود که آیا LPG در کامیونها و خودروهای سنگین هم قابل استفاده یا خیر.
در جلسه‌ای که مدیران صنعت LPG داشتم، بحث بر سر این بود که بخش عمده رقم ۲.۱ میلیون تن مصرف داخلی LPG در خودروها استفاده می‌شود؛ بنابراین این نقد وارد است که اگر وزارت نفت می‌داند حداقل دو سوم از ۲.۱ میلیون تنی که به شرکت‌های پخش گاز مایع می‌دهد در خودروها مصرف می‌شود و در عین حال برخی هم‌وطنان از جمله در سیستان و بلوچستان در صف گاز مایع هستند، چرا اقدامی برای پاسخگویی به نیاز مردم و خودروها انجام نمی‌دهد؟
یعنی بالاخره تکلیف LPG را مشخص کند و سیاستی را در پیش بگیرد که بیشترین صرفه اقتصادی را برای کشور دارد، نه اینکه صورت مسئله را پاک کند. این نوع گاز در خودروهای قم و اطراف تهران بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند که بعضا در همین خصوص ما حوادثی را شاهد هستیم. با این حال شرکت ملی استاندارد و وزارت کشور که از این مسائل خبر دارند، اقدامی در جهت ضابطه‌مند کردن استفاده از LPG در خودروها نمی‌کنند.
*LPG سوخت ایمنی است به شرطی که مانند CNG طبق استاندارد استفاده شود
فارس: برخی منتقدان LPG معتقدند استفاده از این سوخت در خودروها ایمن نیست. نظر شما در این باره چیست؟
نوفرستی: استفاده از LPG در خودروها ناایمن نیست و هر کسی چنین مطلبی عنوان می‌کند یا اطلاعات دقیقی ندارد و یا به خاطر دلایل دیگری می‌خواهد از ورود LPG به سبد سوخت کشور جلوگیری کند. حوادثی که در بحث مصرف LPG رخ می‌دهد عمدتا در مکان‌هایی است که به صورت غیرمجاز سوختگیری می‌کنند و مردم هم فکر می‌کنند این تبدیل سوخت خودرو کار ساده‌ای است و می‌توانند حتی در پارکینگ خانه‌شان هم انجام دهند.
اتفاقا منشا حوادثی که برای مخازن LPG اتفاق می‌افتد به دلیل این نیست که LPG ناایمن است. نه اتفاقا LPG ایمنی کافی را دارد، به شرطی اینکه در مراکز استاندارد عملیات نصب و سوخت‌رسانی به این خودروها انجام شود. من یکبار شبانه برای بازدید از این محل‌ها به خیابانی در قم رفتم و شاهد بودم که این سوختگیری غیرمجاز با چه استقبالی هم همراه است.
به طور کلی واضح است که مردم از سوخت LPG برای استفاده در خودرو استقبال می‌کنند و حتی سال گذشته که هنوز سهمیه‌بندی بنزین مطرح نبود، بسیاری از مالکان خودرو کپسول LPG را با کپسول CNG در خودروهایشان جایگزین می‌کردند؛ بنابراین با وجود استقبال از LPG وقتی قرار این سوخت را در خودروهای گازوئیل‌سوز با اولویت اتوبوسها به کار بگیریم، باید روند‌ها را مشخص کنیم.
*چرا مردم از LPG به عنوان سوخت خودرو بیشتر از CNG استقبال می‌کنند؟
فارس: شما در بخشی از صحبت‌های خود اشاره کردید که استقبال مردم از LPG بیشتر از CNG است. چرا این گونه است؟
نوفرستی: دلیل استقبال مردم از LPG نسبت به CNG هم بحث مزیت قیمتی، میزان پیمایش و تاثیر این سوخت بر شتاب خودرو است، اما شاید مهمترین دلیل تجربه منفی استفاده از CNG در خودروهای با پایه بنزین مربوط به هزینه سنگین ناشی از استهلاک موتور و سرسیلندر در خودروهای CNG سوز باشد.
برای مثال بررسیها نشان می‌دهد دارندگان محصولات ایرانخودرو باید بابت استفاده از CNG به ازای هر چهل هزار کیلومتر هزینه سنگینی بابت استهلاک سرسیلندر پرداخت کنند؛ بنابراین مالک خودرو با خود می‌گوید که درست است، قیمت CNG از بنزین کمتر است، اما من هر چند مدت یکبار باید هزینه زیادی برای تعمیرات پرداخت کنم که این هزینه شاید بیشتر از کل صرفه ناشی از استفاده از CNG تمام شود.
در همین راستا در پارک علم و فناوری قم با حمایت مهندس ستاری طرحی به نام «بهسوز گاز» ارائه شد که مشکل فرسایش موتور و سرسیلندر خودروهای CNG سوز را حل می‌کند، اما تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است؛ لذا من باور دارم بهینه‌سازی جایگاهی در کشور ما ندارد و صرفا شعار است، زیرا فعلا بنزین هست و تا زمانی که دچار بحران نشویم به فکر استفاده از طرح‌های بهینه‌سازی نمی‌افتیم.
در همین زمینه ما طرحی به شهرداری تهران در رابطه با تاکسی‌ها دادیم که با استفاده از طرحی که در پارک علم و فناوری قم انجام شده، اشکال فنی خودروها در بحث مصرف CNG رفع شود. همین کار را راننده مدیرعامل سابق CNG شرکت پالایش و پخش انجام داد و الان بدون نگرانی از آسیب به موتور و سرسیلندر، فقط از CNG استفاده می‌کند.
در حال حاضر چهار هزار راننده روی خودروهای پرکار جاده‌ای مانند نیسان و وانت این طرح را اجرا کردند و دیگر مشکلی بابت استهلاک موتور و سرسیلندر ناشی مصرف CNG ندارند. در صورتی که دولت از این طرح حمایت کند، می‌تواند سهمیه‌بندی بنزین را نیز تعدیل کند. حالا علت که مردم به LPG بیشتر از CNG تمایل دارند این است که LPG اثر خورندگی موتور و سرسیلندر را ندارد و هزینه زیادی بر دوش صاحب خودرو نمی‌گذارد. به بیان دیگر دغدغه اصلی مالکین خودروهای پایه بنزینی CNG سوز شده هزینه سنگینی است که با مصرف CNG در موتور خودرو بر آن‌ها تحمیل می‌شود.
*LPG و CNG می‌توانند در کنار هم در سبد سوخت حمل و نقل استفاده شوند
فارس: به نظر شما در سبد سوخت کشور LPG و CNG چه جایگاهی باید داشته باشند؟
نوفرستی: ما چند برابر تولید LPG، تولید گاز داریم که متاسفانه این گاز را به دلیل ضعف در دیپلماسی انرژی نمی‌توانیم صادر کنیم؛ بنابراین نباید طرحی بدهیم که مصرف CNG را در خودروها کم کند. چون گازی که دولت به بخش خودرو می‌فروشد نسبت به گازی که به بخش خانگی می‌فروشد، چند برابر درآمد بیشتری دارد. گاز خودروها متر مکعبی حدود ۵۰۰ تومان و گاز بخش خانگی ۱۵۰ تومان فروخته می‌شود.
اما توجه کنید که تمرکز به توسعه فراگیر CNG نباید ما نسبت به سوخت باارزش LPG نیز غافل کند. یعنی اتفاقا هنر سیاستگذار این است که از هر دو سوخت LPG و CNG در جایگاه خود در سبد سوخت حمل‌ونقل استفاده کند و بدین صورت سبد سوخت کشور را تنوع بخشد و درآمد ارزی دولت را افزایش دهد و آلودگی‌های زیست محیطی را نیز کاهش دهد.
از سوی دیگر، از خرداد سال گذشته طبق مصوبه‌ای، قیمت CNG را ۱۰ درصد افزایش دادند و گفتند این مبلغ قرار است صرف ایمن‌سازی جایگاه‌ها، بازرسی‌های فنی و ایمن‌سازی خودروها شود. اما بعد از یک سال و سه ماه که مردم این پول را پرداخت می‌کنند، هنوز هیچ اتفاقی در این زمینه رخ نداده است. این در حالی است که عمر مفید برخی از این مخازن در جایگاه‌ها گذشته است.
در حال حاضر در دنیا مخازن کامپوزیتی برای CNG سوز کردن خودروها تولید می‌شود که به هیچ عنوان امکان انفجار ندارند، اما مخازن فعلی فولادی هستند و امکان انفجار دارند. از این رو می‌توان برای ایمن‌سازی تانکر‌های حمل سوخت و مخازن خودروهای بنزینی، LPG و CNG و مخازن جایگاه‌ها از پوشش کامپوزیت استفاده کرد. با این کار جلو برخی نشتی‌ها مخازن فولادی هم گرفته می‌شود. در حال حاضر از پوشش کامپوزیت برای خطوط انتقال نفت و گاز استفاده می‌شود و مورد تایید وزارت نفت هم است.
*وزارت نفت به سیاست تنوع‌سازی سبد سوخت خودروها توجه کند
فارس: در پایان اگر نکته یا جمع‌بندی دارید بفرمایید.
نوفرستی: جمع‌بندی بحث بنده این است که باید به سیاست تنوع‌سازی سبد سوخت کشور در بخش حمل‌ونقل توجه شود. در این راستا می‌توان هم از CNG و هم LPG در سبد سوخت استفاده کرد، بدون اینکه تعارضی با هم داشته باشند. CNG باید به عنوان یک سوخت فراگیر استفاده شود درحالیکه از LPG باید به عنوان جایگزین گازوئیل در اتوبوسها استفاده کرد. اتفاقا برخلاف برخی ادعا‌هایی که می‌شود جایگزینی LPG با گازوئیل هم صرفه اقتصادی بالایی دارد و هم به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کند. این موضوع را خود آقای زنگنه نیز تصدیق کرده‌اند.
دلایل عدم استقبال مردم از CNG نیز به خاطر هزینه‌های سنگینی است که بابت استهلاک موتور و سرسیلندر باید بپردازند و تا وقتی این مشکل حل نشود، همچنان مردم نگاه مثبتی به استفاده از CNG ندارند. از طرفی هم سوخت CNG و هم LPG استاندارد‌های تعریف شده‌ای برای ایمنی دارند که در صورت رعایت آن‌ها ما شاهد حوادث غیرمترقبه در این حوزه نخواهیم بود.
بنده امیدوارم با توجه به اینکه هم‌اکنون جای LPG در سبد سوخت کشور خالی است وزارت نفت برنامه‌ای تدوین کند تا بتوان LPG را جایگزین گازوئیل کرد. البته جایگزینی برای بنزین هم ممکن است، اما چالش‌های بیشتری دارد، زیرا بدین صورت همه مردم استفاده از LPG نسبت به CNG را ترجیح می‌دهند.