ایران چه انتظاری از الکاظمی دارد؟

خبرگزاری تسنیم: مصطفی کاظمی نخست وزیر عراق که قرار بود این هفته سفر منطقه‌ای خود را با عربستان و سپس ایران آغاز کند، با بیمار شدن ملک سلمان و تعویق سفر عربستان، به تهران خواهد آمد.

بدنبال بیمار ملک سلمان، این گمانه مطرح شد که شاید هر دو سفر کاظمی به تعویق افتد اما احمد الصحاف سخنگوی وزارت خارجه عراق اعلام کرد که سفر کاظمی به تهران فردا انجام خواهد شد.

این سفر در حالی انجام می شود که روز گذشته محمد جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان نیز سفری یک روزه به عراق داشت و در دیدار با مقامات سیاسی و حزبی عراقی از آخرین تحولات در این کشور مطلع شده و درباره راههای توسعه همکاریها با آنها رایزنی کرد.

حالا پس از آن سفر که به نوعی مقدمه دیدار کاظمی از تهران است، نخست وزیر عراق آماده می شود تا پرونده های بین ایران و عراق در تهران را مورد بررسی قرار داده و برای توسعه روابط و نیز کمک به ایجاد ثبات در منطقه با طرف ایرانی همکاری های مشترکی را دنبال کند.

در سفر نخست وزیر عراق به ایران بررسی دو نوع پرونده قابل پیش بینی است. اولی پرونده داخلی که عبارتست از روابط دو جانبه ایران و عراق و دومی پرونده منطقه ای که عبارتست از روابط بین کشورهای مختلف و نیز نقشی که عراق می تواند در این بین ایفا کند.

پرونده های داخلی روی میز روحانی و کاظمی چیست؟

روابط ایران و عراق پس از دوره صدام شاهد تحولات عظیمی بوده به طوریکه سطح سیاسی و نیز اقتصادی این روابط در تاریخ دو کشور بی بدیل است.

تهران همواره تلاش کرده که این روابط در سطحی بالا ادامه داشته باشد چراکه اولاً پس از سالهای طولانی دولت هایی مردمی در عراق روی کار آمده اند که به طور طبیعی با جمهوری اسلامی ایران قرابتهایی دارند و همینطور فرصتی پیش آمده که در بستر اشتراکات دینی، فرهنگی و تاریخی دو کشور، توسعه روابط سیاسی و اقتصادی دنبال شود که منجر به انتفاع هر دو طرف خواهد بود.

به همین دلیل تهران برای موفق بودن دولتهای روی کار آمده در عراق همه تلاش خود را به کار برده و حتی در برخی موارد از ظرفیت های خود برای حل مناقشات داخلی در عراق استفاده کرده است تا روند دولت سازی در این کشور طی شده و به کمال و بلوغ برسد.

ایران بر خلاف همسایگان دیگر عراق طی دو دهه گذشته تلاش زیادی به خرج داده تا ثبات و آرامش در این کشور حکم فرما شده و از نظر سیاسی نیز احزاب و گروههای مختلف در کنار یکدیگر با آرامش به پیشبرد امور بپردازند.

پروسه انتخاب نخست وزیر فعلی عراق نیز در همین چارچوب قابل ارزیابی است.

بر همین اساس است که طی سالهای گذشته روابط اقتصادی ایران و عراق رقم قابل توجه 10 تا 12 میلیارد دلار را تجربه کرده هر چند راه زیادی برای پیمودن وجود دارد و رسیدن به چشم انداز 20 میلیارد دلاری نیازمند کار و فعالیت بیشتری است. بخصوص در دوره کنونی که تحریم های یکجانبه و حداکثری آمریکا می‌خواهد راه را بر توسعه روابط اقتصادی ایران محدود کند.

در شرایط فعلی عراق به عنوان یک همسایه با طولانی ترین مرزهای زمینی می تواند نیازهای داخلی خود اعم از محصولات کشاورزی، خدمات فنی -مهندسی و نیز گاز و برق را از ایران تهیه کند و در مقابل جریان اقتصادی ایران در دوره کنونی با تلاطمی کمتر به روند خود ادامه دهد.

انتظارات تهران از کاظمی

اگرچه کاظمی برای دوره ای کوتاه به عنوان نخست وزیر برگزیده شده تا زمینه را برای انتخابات زودهنگام و روی کار آمدن دولت جدید فراهم کند، اما می تواند در سیاست خارجی و بخصوص در روابط با ایران با ادامه مسیر عادل عبدالمهدی نخست وزیر سابق شرایط ایجاد ثبات اجتماعی در عراق را هر چه بیشتر فراهم کند. بدین معنی که با دریافت گاز و برق و توسعه روابط اقتصادی، از میزان نارضایتی مردمی بخصوص در فصول گرم سال کاسته و در محیطی با ثبات برنامه های سیاسی و اقتصادی خود را پیش ببرد.

روندی که به نظر در مسیر اقتصادی در حال طی شدن است

در سایر موارد نیز توافقاتی که نخست وزیر سابق عراق با ایران داشته فعلاً به قوت خود باقیست و از سوی کاظمی در حال دنبال شدن است که نشان می دهد سیاست نخست وزیر فعلی با سلف خود درباره ایران تغییر چندانی نداشته است.

در حوزه سیاسی، طرفین از سطح روابط بالایی برخوردار هستند بطوریکه هر ساله شاهد رفت و آمد مقامات عالیرتبه بغداد و تهران هستیم.

توسعه روابط اقتصادی به سطح در نظر گرفته شده یعنی 20 میلیارد دلار از مهمترین محورهای سفر کاظمی به تهران در حوزه روابط دو جانبه خواهد بود.

الف) تسهیل در توسعه روابط اقتصادی و مراودات مالی تهران -بغداد

در این بخش از طرف عراقی انتظار می رود که اقدامات لازم را برای سهولت در مبادلات مرزی به عمل آورد زیرا در این بخش به دلایل مختلف اعم از تحریم های آمریکا و نیز شیوع کرونا، مبادلات تجاری 2 کشور با اختلالاتی روبرو شده است.

ایجاد سهولت و سازوکار پرداخت بدهی عراق به ایران نیز که طی ماههای گذشته روندی رو به افزایش داشته است یکی دیگر از انتظارات تهران از بغداد است. اگرچه مصطفی کاظمی تلاش زیادی در این خصوص به عمل آورده و در سفر وزیر انرژی ایران به عراق نیمی از طلب ایران در حوزه انرژی پرداخت شد اما تسهیل در پرداخت و ایجاد سازوکاری برای آن می تواند طرف ایرانی را تشویق به گسترش این روابط کند. بخصوص در حوزه های مانند برق و گاز که عراق نیاز مبرمی به آنها دارد.

ب) عمل به مصوبه پارلمان عراق مبنی بر اخراج نیروهای آمریکایی

حضور نیروهای آمریکایی در عراق یکی از دغدغه های اساسی ایران در ارتباط با همسایه غربی است. اگرچه روابط بغداد با کشورهای مختلف جزو سیاستهای داخلی عراق به شمار می رود اما زمانیکه این روابط می تواند ایران را به عنوان یک همسایه تحت تاثیر قرار داده و نگرانی های امنیتی برای کشورمان به وجود آورد، بغداد باید به این نگرانی توجه جدی داشته باشد.

از سوی دیگر، اخراج نیروهای نظامی آمریکایی از عراق نه تنها خواسته ایران بلکه خواسته ملت عراق نیز بوده که در مصوبه پارلمان این کشور تبلور یافت و خواسته ایران عملیاتی شدن این مصوبه از سوی دولت عراق است.

فراموش نکنیم که طرف آمریکایی با زیر پا گذاشتن تعهدات خود در توافقنامه امنیتی با عراق، به هر شکلی که خواسته در این کشور عمل کرده و در موارد متعددی نیروهای نظامی رسمی عراق را مورد هدف قرار داده است.

شهادت سردار قاسم سلیمانی که به دعوت رسمی نخست وزیر وقت به عراق سفر کرده بود، به همراه ابومهدی المهندس که فرمانده الحشد العشبی محسوب می شد تنها یکی از اقدامات خودسرانه آمریکا در عراق است که این کشور را هر چه بیشتر وارد بی ثباتی و نا امنی کرده است.

پرونده خارجی ایران و عراق چیست؟

در حوزه منطقه ای، با شهادت سردار سلیمانی روشن شد که بغداد بدنبال ایفای نقش میانجیگری بین عربستان و ایران است و سردار سلیمانی به عنوان رابط این پرونده از سوی ایران فعالیت خود را دنبال می‌کرد که با کارشکنی طرف آمریکایی و نیز ناآرامی‌ها و اعتراضات اجتماعی رخ داده در عراق این روند مسکوت ماند.

در برنامه نخست وزیر عراق، سفر به عربستان و پس از آن به ایران قرار داشت تا ضمن بررسی روابط بغداد- ریاض، احتمالاً این پرونده نیز مورد بررسی قرار گیرد اما با بیماری ملک سلمان فعلاً متوقف شده است.

اگرچه طرف ایرانی بارها عنوان کرده که آماده مذاکره با عربستان و کشورهای همسایه است اما این اعلام آمادگی باید از طرف مقابل نیز شنیده شود چراکه در غیر اینصورت بی نتیجه خواهد ماند.

نخست وزیر عراق می تواند در این بین نقش آفرین باشد و مواضع تهران را که بارها به صورت رسمی و شفاف اعلام شده یکبار دیگر به ریاض یادآور شود از جمله اینکه سیاست منطقه ای پیش گرفته شده در ریاض طی سالهای گذشته منجر به ایجاد هرج و مرج در منطقه شده و تنها راه بازگشت ثبات به کشورهای منطقه اعم از سوریه، یمن و قطر مذاکره و گفتگوهای توام با احترام به حاکمیت کشورهاست.

در مجموع می توان گفت که نخستین سفر خارجی نخست وزیر جدید عراق که به تهران انجام می گیرد می تواند ضمن بالا بردن سطح روابط اقتصادی تهران- بغداد، در بعد منطقه ای ادامه روندی باشد که عادل عبدالمهدی در حال دنبال کردن آن بود که نتیجه منطقه ای آن، ایجاد ثبات بیشتر خواهد بود.