چه تعداد دانش‌آموز در مناطق مرزی تحصیل می‌کنند؟
مدیرکل امور شوراها و مناطق آزاد تجاری وزارت آموزش و پرورش گفت: «طراحی و استقرار نظام جامع مشارکت در آموزش و پرورش» از رویا‌های فعالان و علاقه‌مندان به مسائل تعلیم و تربیت و مدیران درون سازمانی است و از سال ۸۲ تاکنون معطل مانده بود که ضمن انجام پژوهش‌های مربوطه به طور جد دنبال طراحی این نظام هستیم.
خبرگزاری فارس: سازمان مدارس و مراکز غیردولتی و توسعه مشارکت‌های مردمی وزارت آموزش و پرورش زیر مجموعه وزارت آموزش و پرورش است که رئیس این سازمان، معاون وزیر آموزش و پرورش است؛ یکی از بخش‌های زیر مجموعه این سازمان، امور شوراها و مناطق آزاد تجاری است.
این بخش بر اساس قانون تشکیل شوراهای آموزش و پرورش، وظیفه تحقق مشارکت و نظارت مردم در امر آموزش و پرورش و بهره‌گیری از تمام منابع و امکانات، جهت تأسیس، توسعه و تجهیز فضاهای آموزشی و پرورشی و تسهیل در فعالیت‌های اجرایی آموزش و پرورش در استان‌ها و شهرستان‌ها را بر عهده دارد.
قانون تشکیل شوراهای آموزش و پرورش در استان‌ها، شهرستان‌ها و مناطق مصوب ۲۶ دی 1372 مجلس شورای اسلامی با هدف تفویض اختیار، تمرکززدایی، جلب و جذب مشارکت، نظارت مردم و بهره‌گیری از منابع و امکانات همه دستگاه‌ها، سازمان‌ها، و نهادها در تسهیل فعالیت‌های اجرایی نهاد تعلیم و تربیت تصویب شده است.
«بررسی و مطالعه همه جانبه در جهت شناخت و توسعه منابع اقتصادی غیردولتی»، «بررسی راهکارهای ترویج و توسعه مشارکت‌های عمومی در پیشبرد برنامه‌های آموزش و پرورش از طریق فعالیت‌های تبلیغی و هدایت و راهنمایی واحدهای استانی در این زمینه»، «تدوین ضوابط و آیین‌نامه‌های اجرایی در زمینه توسعه مشارکت‌های مردمی در برنامه‌های آموزش و پرورش از طریق انجام طرح‌های مطالعاتی و تحقیقاتی»، «برقراری ارتباط و جلب همکاری ارگانها، نهادها و دستگاه‌های برون سازمانی آموزش و پرورش مرتبط با قانون به منظور مشارکت آنها در حل مسائل و مشکلات آموزش و پرورش» و «برنامه‌ریزی به منظور توسعه و تقویت نقش اولیای دانش‌آموزان در اداره مدارس» از جمله وظایف کلان اداره‌کل شوراهای آموزش و پرورش است.
به سراغ رسول پاپایی مدیرکل امور شوراها و مناطق آزاد تجاری وزارت آموزش و پرورش رفتیم و با وی در خصوص اقدامات انجام شده در این بخش به گفت‌وگو نشستیم.
* درباره قانون شوراهای آموزش و پرورش بگویید و اینکه چرا هنوز به طور کامل محقق نشده است؟
قانون شوراهای آموزش و پرورش با قدمت بیشتر از ۲۰ سال با هدف بسیج تمام امکانات، سرمایه‌ها، منابع ملی و منطقه‌ای و بهره‌گیری بهینه از آنها برای توسعه آموزش و پرورش به ویژه در حوزه مدرسه‌ای مصوب شده و علی‌رغم این قدمت از بدو ورود به سازمان معتقد بودم نظام تعلیم و تربیت آنگونه که حق این قانون است از ظرفیت آن بهره نبرده است و تحقق مفاد آن با موانع و چالش‌هایی مانند فقدان نگاه ملی به آموزش و پرورش در نزد مدیران سایر دستگاه‌ها، عدم تمکین به اجرای مفاد و تکالیف مصرح در قانون، کمرنگ بودن اهتمام به موضوع مشارکت ملی در آموزش و پرورش و نگاه تک‌بعدی به موضوع مشارکت، برخی از این چالش‌ها و موانع بوده است.
* شما از زمان انتصاب تا کنون برای اجرای قانون شوراهای آموزش و پرورش چه کردید؟
ما در سازمان، سیاست محوری خود را تسهیل و توسعه، جلب و جذب مشارکت و استیفای حقوق قانونی آموزش و پرورش از طریق اجرای مفاد قانون قرار دادیم و تلاش کردیم با تعامل و تقریب نگرش‌ها، دستگاه‌های برون سازمانی را به اجرای تکالیف قانونی خود در قانون شوراها ترغیب کنیم؛ همزمان ظرفیت‌ها و ضرورت بهره‌گیری از قانون را به مدیران برون سازمانی معرفی کردیم و تلاش کردیم در مفاهمه با وزارت کشور، جایگاه، پویایی و اثربخشی شوراهای آموزش و پرورش در استان‌ها را از طریق حضور اعضای اصلی از جمله استانداران در جلسه شورای آموزش و پرورش تقویت کنیم که به حمدالله هم اکنون می‌توانیم ادعا کنیم شورای آموزش و پرورش یکی از جدی‌ترین و اساسی‌ترین شوراها در برنامه کاری استانداران و فرمانداران کشور است.
در استمرار تحقق مفاد قانون شوراها در مقایسه با سال ۹۷ در سال ۹۸ انتظار داریم در سایه تحقق برنامه‌های پیش‌بینی شده شاهد ۹۷ درصد رشد درآمدها ناشی از اجرای قانون شوراها و سایر درآمدها باشیم
به‌گونه‌ای که در ایام کرونا و تعطیلی نشست‌ها و جلسات تقریباً همه استانداران کشور علی‌رغم همه گرفتاری‌ها و اولویت‌های ناشی از بحران کرونا، جلسه شورای آموزش و پرورش استان را با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و یا به صورت مجازی برگزار کردند که نشانه‌ای از جایگاه ویژه و اهتمام به شورای آموزش و پرورش در استان‌ها و مناطق است.
البته گزارش عملکرد شوراها اعلام می‌کنیم اما به ذکر این نکته بسنده می‌کنم که در استمرار تحقق مفاد قانون شوراها در مقایسه با سال ۹۷ در سال ۹۸ انتظار داریم در سایه تحقق برنامه‌های پیش‌بینی شده شاهد ۹۷ درصد رشد درآمدها ناشی از اجرای قانون شوراها و سایر درآمدها باشیم.
* درباره درآمدهای ناشی از اجرای قانون شوراها مثال می‌زنید؟
به عنوان مثال در ماده ۱۸ قانون که اشاره دارد تمام احداث کنندگان شهرهای جدید و شهرک‌های مسکونی در تمام نقاط کشور مکلفند در صورت احداث واحدهای مسکونی نسبت به تأمین فضاهای آموزشی و پرورشی نیز اقدام کنند. علی‌رغم حذف چهار تبصره ماده ۱۸ قانون شوراها که نقش مهمی در ایجاد فضای آموزشی در شهرهای جدیدالاحداث داشت، با پیگیری‌ها شاهد رشد ۵۵ درصدی اجرای قانون در طول سه سال گذشته و 89 درصدی در سال 97 بوده‌ایم.
علی‌رغم حذف چهار تبصره ماده ۱۸ قانون شوراها که نقش مهمی در ایجاد فضای آموزشی در شهرهای جدیدالاحداث داشت، با پیگیری‌ها شاهد رشد ۵۵ درصدی اجرای قانون در طول سه سال گذشته و 89 درصدی در سال 97 بوده‌ایم
یا در ماده ۱۰ قانون که شهرداری‌ها موظف به تدوین آیین‌نامه و اتخاذ روش‌های لازم نسبت به وصول عوارض مصوب در این قانون هستند اما تاکنون سازمان شهرداری‌ها به این مهم تمکین نکرده است. ما در طول سنوات گذشته با جلسات مکرر با معاونت عمرانی وزارت کشور و سازمان شهرداری‌ها به زودی شاهد انعقاد یک تفاهم‌نامه برای اجرایی شدن مواد قانون شوراها مرتبط با سازمان شهرداری‌ها و معاون عمرانی وزارت کشور خواهیم بود.
یا ماده ۱۶ قانون شوراها که در خصوص احراز مالکیت زمین‌های پیش‌بینی شده جهت توسعه فضاهای آموزشی و پرورشی است که به دو دلیل عدم معرفی یا عدم توانایی آموزش و پرورش در تأمین منابع مالی، این ماده قانونی به خوبی اجرا نمی‌شود. این قبیل مفاد قانونی به خوبی نشان می‌دهد که علی‌رغم تاثیرگذاری خوب قانون شوراها لازم است نهاد مرکزی جهت هماهنگی بین ۱۳ دستگاه که بر اساس قانون تکالیفی بر عهده دارند و همچنین تعیین سیاست‌ها و خط مشی‌های کلی، ضمانت اجرایی مصوبات و همچنین نظارت بر میزان حقوق مصوب و تشکیل شود.
* برای تحقق این موضوع چه کردید؟
به منظور هم‌افزایی بیشتر بین دستگاه‌ها و تمکین بخش‌های مختلف برون ستادی به اجرای تکالیف خود در برابر آموزش و پرورش، پیشنهاد تشکیل شورای راهبری آموزش و پرورش در سطح ملی با حضور معاون اول رئیس جمهور و اعضای دستگاه‌هایی را که در قانون شوراها تکالیفی را بر عهده دارند، ارائه دادیم و امیدواریم تا قبل از پایان دولت، کلیات آن مورد تصویب قرار گیرد.
* عملکرد شوراهای آموزش و پرورش در این مدت چه بوده است؟
در راستای تسهیل و توسعه مشارکت در آموزش و پرورش به ویژه بهره‌برداری از ظرفیت‌های شرکای برون سازمانی برای اولین بار نسبت به تدوین «آیین‌نامه جلب، جذب و نظارت بر عملکرد سمن‌های همیار آموزش و پرورش» اقدام کردیم که در صورت تصویب و تأیید توسط شورای عالی، گامی ماندگار در حوزه مشارکت در آموزش و پرورش خواهد بود.
«طراحی و استقرار نظام جامع مشارکت در آموزش و پرورش» از رویا‌های فعالان و علاقه‌مندان به مسائل تعلیم و تربیت و مدیران درون سازمانی است که از سال ۸۲ تاکنون معطل مانده بود؛ این کار مهم از دیگر مأموریت‌های این سازمان است که ما ضمن انجام پژوهش‌های مربوطه به طور جد دنبال طراحی نظام جامع مشارکت در آموزش و پرورش هستیم و امیدواریم قبل از پایان دولت به عنوان یکی از یادگارهای ارزشمند در نظام آموزشی نهایی شود.
تفاهم‌نامه همکاری بین شورای عالی استان‌ها و وزارت آموزش و پرورش به مدت ۴ سال و تفاهم‌نامه همکاری با وزارت کشور به مدت ۳ سال منعقد شد
یکی از راه‌های توسعه مشارکت با سایر دستگاه‌ها و سازمان‌ها، «انعقاد تفاهم‌نامه‌های همکاری» است که در نظر است این سازمان به صورت پایلوت، امور تفاهم‌نامه‌ها معرفی شود و «دستورالعمل انعقاد تفاهم‌نامه‌های وزارت آموزش و پرورش با سایر وزارتخانه‌ها، نهادها و سازمان‌ها» به منظور جلب مشارکت حوزه‌های درون بخشی و برون سازمانی با هدف جلوگیری از موازی‌کاری تدوین و در فرآیند تصویب در وزارت قرار دارد.
همچنین تفاهم‌نامه همکاری بین شورای عالی استان‌ها و وزارت آموزش و پرورش به مدت ۴ سال و تفاهم‌نامه همکاری با وزارت کشور به مدت ۳ سال منعقد شد که نقش مهمی در همراهی و همکاری رؤسای شوراهای آموزش و پرورش سراسر کشور و اعضای شوراهای شهر و شهرداری‌ها در استیفای حقوق آموزش و پرورش از محل قانون شوراها خواهد داشت که امیدواریم اثرات این تفاهم‌نامه‌ها و عملکرد سال ۹۸ شوراها مشهود باشد.
* چه تعداد شورای آموزش و پرورش داریم؟
برای اولین بار ریل‌گذاری اصولی در حوزه‌های مشارکت برون سازمانی از طریق تدوین بسترهای قانونی از قبیل آیین‌نامه و دستورالعمل در حال انجام است.
تعداد کل شوراهای آموزش و پرورش ۶۸۴ شورا با عضویت ۹۴۰۶ صاحب نظر، مدیر اجرایی، نمایندگان اولیا و صاحبان حِرف و صنایع است. 438 شورای شهرستان، 214 شورای آموزش و پرورش مناطق و 32 شورای استان داریم.
* جوانترین و باتجربه‌ترین اعضای شورا متولد چه سالی هستند؟
جوانترین عضو دبیرخانه شورا متولد ۶۱ در تهران و با تجربه ترین عضو دبیرخانه هم در آذربایجان غربی متولد ۱۳۳۹ است.
* درباره آموزش و پرورش مناطق آزاد تجاری و مناطق مرزی بگویید، در این حوزه چه کردید؟
حوزه دفتر شعبه‌های آموزش و پرورش و مناطق آزاد تجاری، حوزه‌ای اندیشه‌ای با گستردگی فعالیت از ۱۷ استان مرزی تا آموزش و پرورش مناطق آزاد تجاری، مدارس مشارکتی، جلب و جذب سمن‌ها، نهادهای مختلف را شامل می‌شود. این گستردگی و تنوع وظایف طبیعتاً نیازمند اندیشه‌ورزی، طراحی و تدوین آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های مختلف است. در این راستا اقداماتی انجام شده است.
«آیین‌نامه آموزش و پرورش مناطق مرزی و عشایری و کمتر توسعه یافته» تهیه و به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش رسیده است
با توجه به گستردگی مرزهای مشترک کشور با سایر کشورهای همسایه به صورت ویژه در خصوص «آموزش و پرورش مناطق مرزی» و ساماندهی حضور نهادهای مشترک مشارکت‌جو در امر تعلیم و تربیت، موضوع چگونگی توسعه آموزش و پرورش مناطق مرزی در دستور کار حوزه شوراهای سازمان قرار گرفت و «آیین‌نامه آموزش و پرورش مناطق مرزی و عشایری و کمتر توسعه یافته» تهیه و به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش رسیده و منتظر ابلاغ رسمی آن هستیم.
* چه تعداد دانش‌آموز و مدرسه در مناطق مرزی وجود دارد؟
برابر با آخرین تقسیمات کشوری سال ۹۸، تعداد ۱۶ استان مرزی دارای ۱۳۰ منطقه مرزی موجود هستند که تعداد مدارس مناطق مرزی ۲۳ هزار و 550 مدرسه، تعداد دانش‌آموزان مناطق مرزی ۲ میلیون و 520 هزار و ۲۴ نفر و تعداد کارکنان شاغل در مناطق مرزی ۱۵۶ هزار و ۳۱۱ نفر است.
* در مناطق آزاد و تجاری چه اقداماتی انجام دادید؟
مناطق آزاد و تجاری کشور به عنوان ویترین اقتصادی کشور واجد ظرفیت‌ها و امکانات ویژه‌ای هستند. توجه به آموزش و پرورش این مناطق و ایجاد یک آموزش و پرورش الگو با بهره‌گیری از ظرفیت‌های مختلف این مناطق و کمک به آموزش و پرورش مناطق جوار موجب شده تا آموزش و پرورش و مدیریت اجرایی در طول سال‌های گذشته، همکاری های خوبی داشته باشند.
آیین‌نامه مدیریت آموزش و پرورش در مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی و ویژه اقتصادی در شورای عالی آموزش و پرورش بررسی شده است
به منظور ساختارمند شدن این همکاری‌ها، «آیین‌نامه مدیریت آموزش و پرورش در مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی و ویژه اقتصادی» تهیه و در شورای عالی بررسی شده و منتظر ابلاغ نهایی آن هستیم.
۵ استان گیلان، خوزستان، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و هرمزگان دارای منطقه آزاد هستند. 7 منطقه آزاد تجاری و صنعتی شامل قشم، کیش، چابهار، ارس، انزلی، ماکو و اروند هستند که جمعاً ۱۵ منطقه آموزش و پرورش را پوشش می‌دهند.
* چه تعداد دانش‌آموز و مدرسه در مناطق آزاد و تجاری کشور وجود دارد؟
تعداد مدارس منطقه آزاد ۷۵۸ مدرسه، تعداد دانش‌آموزان منطقه آزاد ۱۴۳ هزار و ۳۲۴ نفر و تعداد کارکنان مناطق آزاد ۷۳۱۸ نفر است.