حاشیه‌نگاری یک کنکور عجیب زمستانی

حتی خبری از اختلال در سازمان میوه‌وتره‌بار به دلیل قطعی اینترنت منتشر شد. با تمام این سخت‌گیری‌ها و هشدار‌های سازمان سنجش، اما تصاویری از سؤالات فیزیک و شیمی کنکور تجربی که دیروز برگزار شد، در کانال‌های تلگرامی تقلب منتشر شد و ادمین یکی از این کانال‌ها با انتشار پیامی در کانالش نوشت که تقلب ربطی به اینترنت ندارد و آن‌ها در هر صورت کار خودشان را که تقلب است، انجام می‌دهند.

وقتی سوالات سه روز پیش لو رفت

روز قبل از برگزاری نوبت اول کنکور سراسری ۱۴۰۲ وزیر ارتباطات اعلام کرد که فردا از ساعت ۷:۳۰ تا ۱۱:۳۰ در محدوده‌های حوزه‌های برگزاری کنکور، با اطلاع قبلی اینترنت قطع می‌شود. اینترنت ثابت به هیچ وجه قطع نمی‌شود. اما این اولین بار نیست که اینترنت در حوزه‌های کنکور قطع می‌شود.

سال گذشته نیز وزیر ارتباطات در روز‌های نزدیک به کنکور ۱۴۰۱، گفته بود که برای جلوگیری از فروش سؤالات کنکور و امنیت روانی داوطلبان درخواست شد که در حوزه‌های امتحانی اینترنت ۳G و ۴G فعال نباشد. وزیر علوم نیز در آخرین اظهار نظر خود قطع‌شدن اینترنت در زمان برگزاری کنکور را در راستای تحقق عدالت آموزشی خوانده بود.

‌ذکر این نکته مهم است که بیش از سه روز پیش سؤالات به دست خبرنگار «شرق» رسید و مسئله را با روابط عمومی سازمان سنجش در میان گذاشت که البته آن‌ها تکذیب و صحت سؤالات را نپذیرفتند. اما با برگزاری امتحانات مشخص شد که انکار آن‌ها بی‌پایه بود و سؤالات خیلی زودتر از همیشه منتشر شده بود. با وجود تمام سخت‌گیری‌ها و هشدار‌ها به متقلبان مبنی بر محروم‌شدن از تحصیل باز هم دیروز در‌حالی‌که هنوز دو ساعت از برگزاری کنکور تجربی نگذشته بود، سؤالات شیمی و فیزیک روی چند کانال تلگرامی قرار گرفت.

بررسی این سؤالات با سؤالات کنکور که چند ساعت بعد از اتمام جلسه روی سایت سنجش قرار گرفته بود، نشان می‌دهد بعضی سؤالات کانال‌های تلگرامی با بعضی سؤالات کنکور یکسان بودند البته شماره سؤالات فرق داشت. مثلا سؤال شماره ۸۰ درس شیمی سؤالات کانال‌های تقلب با سؤال شماره ۷۸ درس شیمی سؤالات دفترچه‌ای که روی سازمان سنجش قرار گرفت یکی است یا سؤال شماره ۷۰ درس فیزیک در کانال‌های تقلب با سؤال شماره ۶۱ همین درس در دفترچه‌ای که روی سایت سنجش قرار دارد، یکی است.

ابزار جاسوسی در جلسه کنکور

پورعباس، رئیس سازمان سنجش پس از برگزاری کنکور و گفت که متخلفان کنکور هیچ توفیقی پیدا نکرده‌اند تا به اهداف خود برسند و تاکنون علیرغم تلاش زیادی که صورت گرفته، هیچ عکسی ارسال نشده. او همچنین در رابطه با ابزارآلات تقلب گفت: «وسایل عکاسی به اندازه یک دکمه پیراهن است. این دستگاه‌ها با دستگاه‌های ایکس‌ری هم قابل کشف‌شدن نیست. این دستگاه‌های شبه‌جاسوسی به دلیل اینکه تمام‌اتوماتیک و هوشمند است، زدن دکمه مساوی است با ارسال عکس».

رئیس سازمان سنجش همچنین در جریان بازدید از نحوه برگزاری کنکور در دانشگاه شریف در مصاحبه با روزنامه شریف گفت: «در این دوره و دوره قبل کنکور، علاوه بر تلاش‌های بسیاری که برای لورفتن سؤالات آزمون شده بود، کار از تقلب هم گذشته و تلاش داشتند تا به اصل ساختار و سازوکار برگزاری کنکور آسیب زده و ناتوانی برگزارکنندگان را به رخ بکشند، اما موفق نشدند».

وی در رابطه با دستگاه جمر (قطع‌کننده اینترنت) و ابزارآلات جاسوسی غیرقابل شناسایی که متقلبان استفاده می‌کنند، گفت: «راه‌های جایگزینی که مطرح می‌شود، عمدتا تا قبل از شروع آزمون است که باید مراقبت‌ها و هماهنگی‌های امنیتی و... صورت بگیرد، اما این‌ها تا قبل از آزمون است و وقتی آزمون شروع می‌شود ما با مکانیسمِ عکس‌گرفتن مواجه می‌شویم که عکس را گرفته و از طریق اینترنت ارسال می‌کنند. جمر هم جواب نمی‌دهد؛ چراکه این‌ها دوربین‌های پیشرفته فوق‌جاسوسی هستند که با فرکانس‌های مخصوص کار می‌کنند و جمر برای آن‌ها جواب نمی‌دهد.

همچنین صبح جمعه هم برخی سؤالات درس عربی رشته انسانی هم روی برخی کانال‌ها قرار گرفت. این کانال‌ها حتی برای جذب عکاس به کسی که بتواند از سؤالات عکس بگیرد و ارسال کند، وعده دستمزد بالا داده بودند. البته یکی از کانال‌های تقلب که سؤالات را فقط قبل از جلسه می‌فروخت و فروش سر جلسه ندارد و حدود چهار، پنج روز قبل از امتحان عکس دفترچه را برای ترغیب مشتریان روی کانال قرار داده بود، با سرزنش کسانی که از او خرید نکرده بودند، گفت که ما اعلام کرده بودیم اینترنت در حوزه‌های کنکور قطع می‌شود چرا به حرف ما گوش ندادید؟

دلیل این سرزنش او البته احتمالا به این برمی‌گردد که سؤالات کنکور که سر جلسه به مشتریان فروخته می‌شود بسیار ارزان‌تر از سؤالاتی است که قبل از جلسه فروخته می‌شود. از طرفی همان‌طور‌که گفته شد برخی کانال‌های تقلب سؤالات را رایگان روی کانال خود قرار می‌دهند. به همین دلیل است که گردانندگان برخی کانال‌های تقلب از مشتریانشان می‌خواهند هرچه سریع‌تر سؤالات را قبل از جلسه بخرند.

سؤالات کنکور چطور ممکن است لو برود؟

هامون سبطی، رئیس دیده‌بان عدالت آموزشی با ردکردن احتمال لورفتن سؤالات کنکور قبل از جلسه گفت: «اینکه آیا سؤالات کنکور قابل خریداری است یا خیر هنوز تأیید نشده است. افرادی در این خصوص دستگیر شدند، اما چون مدارک کافی وجود نداشته تا ثابت کند این افراد قبل از جلسه کنکور به سؤالات دسترسی داشتند، آن‌ها هم رها شدند. منتشرکردن عکس از کاور دفترچه ترفند رایجی است که این افراد به کار می‌برند. در کنکور تیرماه ۱۴۰۱ عکس‌هایی منتشر شد که ما و خیلی از استادان دیگر این موضوع را به پلیس فتا اطلاع دادیم و تا جایی که می‌دانیم افرادی هم دستگیر شدند، اما در ادامه این موضوع به عنوان یک سند قطعی استفاده نشد».

رئیس دیده‌بان عدالت آموزشی درباره نحوه لورفتن سؤالات در امتحان نهایی گفت: «در سال ۹۷ ابتکار بسیار خوبی انجام شد و آن‌هم اینکه سؤالات در خود حوزه امتحانی تکثیر می‌شد، اما اگر به هر دلیلی مانند اطلاع‌رسانی دیرهنگام مدیر مجموعه آموزشی، امتحان دیر برگزار شود؛ این دیر برگزارشدن احتمال تقلب و عکس‌گرفتن از سؤالات توسط برخی افراد سودجو حاضر در حوزه امتحانی و لورفتن سؤالات را بالا می‌برد». او در ادامه درباره چگونگی لو‌رفتن سؤالات کنکور گفت: «به جهت اینکه تعداد داوطلبان کنکور بسیار بیشتر از امتحان نهایی است، تکثیر‌کردن سؤالات کنکور در محل برگزاری امتحان، امکان‌پذیر نیست. چاپ سؤالات کنکور در حوزه امتحانی به لحاظ امنیتی مشکل‌سازتر است. سؤالات کنکور در چاپخانه قرنطینه سازمان سنجش منتشر می‌شود و توسط سه مأمور از نهاد‌های مختلف امنیتی به مراکز استان‌ها فرستاده می‌شود. در کل این حوزه‌ها که حدود هزار حوزه است، کافی است یک مأمور آدم ناخلفی باشد و از غفلت دو مأمور دیگر استفاده کند و از دفترچه‌ها عکس بگیرد. اگرچه این دفترچه‌ها پلمب هستند، اما اگر بین ۵۰۰ هزار دفترچه پلمب یک دفترچه مخدوش باشد، چندان توجهی را جلب نمی‌کند. برخی سؤال‌فروشان نظیر آقایی به نام «و یا س» ادعا می‌کنند با این روش به سؤالات دست پیدا می‌کنند و آن را با مبالغ هنگفت مثل ۵۰۰ میلیون تومان تا یک میلیارد در اختیار مشتریان خود قرار می‌دهند».

تقلب‌فروشان چه کسانی هستند؟

رئیس دیده‌بان عدالت آموزشی درباره باند تقلب‌فروشان گفت: «کسانی که این تقلب‌ها را می‌فروشند، ۱۰ نفر هم نیستند که در رده سنی ۲۰ تا ۲۵، ۲۶ سال هستند و در دانشگاه‌های آزاد دور از مرکز درس می‌خوانند. اطلاعات زیادی از این افراد مانند آقایی به نام «س» یا خانمی به نام «آ. ا» یا خانمی به نام «س. ا» که به‌تازگی به جمع تقلب‌فروشان پیوسته است و… را در اختیار پلیس فتا، حراست سنجش و سایر مراکز مربوطه قرار دادیم که متأسفانه تاکنون پیگیری خاصی ندیده‌ایم. این افراد خاص، افراد باهوشی هستند و مشتریانشان را از یک تعدادی بالاتر نمی‌برند؛ چون نمی‌خواهند سفره‌ای که برایشان پهن شده با طمع‌کاریشان برچیده شود. خود آ‌نها ادعا می‌کنند تعداد مشتریانشان بین صد تا هزار نفر است».

وی در ادامه گفت: «خیلی از این افراد چهار سال است مشغول به کار هستند و بین دانش‌آموزانی که تقلب می‌خرند، شناخته‌شده‌اند. وقتی صداوسیما اعلام می‌کند که چند نفر از این افراد را گرفتیم، شاید برای اولیا آرام‌بخش باشد، اما بر ر‌وی دانش‌آموزانی که این تقلب‌ها را می‌خرند اثر خاصی ندارد؛ چون آ‌نها چهار سال است که می‌بینند این افراد همچنان کار خودشان را که فروش تقلب است، ادامه می‌دهند».

تأثیر معدل بیشتر از کنکور در گرو پول است

رئیس دیده‌بان عدالت آموزشی در‌خصوص نقص سیستم تأثیر قطعی معدل گفت: «نداشتن پول دانش‌آموز را از دو جهت محروم می‌کند؛ نخست از نظر علمی او را در مرتبه‌ای پایین‌تر قرار می‌دهد و از طرفی تشنگی و عطش یادگیری را از دست می‌دهند. سیستم آموزش‌وپرورش دولتی، سیستمی نیست که بتواند علاقه به درس‌خواندن را در دانش‌آموز نهادینه کند و به همین جهت هم کاملا طبیعی است که دانش‌آموزانی که از نظر مالی ضعیف‌تر هستند و در سیستم مدارس دولتی درس می‌خوانند، از حذف دروس عمومی نظیر درس ادبیات فارسی از کنکور خوشحال شوند.

تنها مدارس غیرانتفاعی و مدارس زنجیره‌ای که شهریه‌هایی نظیر صد میلیون تومان دریافت می‌کنند و خدمات موازی ارائه می‌دهند، قادر به علاقه‌مند‌کردن دانش‌آموزان به امر تحصیل هستند. از طرفی دانش‌آموز با تحصیل در مدارس زنجیره‌ای به ارتباطات گسترده‌ای برای آینده شغلی خود دست می‌یابد. تعدادی از صاحبان این مدارس زنجیره‌ای جزء تصمیم‌گیرندگان برای آموزش کشور هستند».

او در ادامه گفت: «از سال ۹۴، وقتی هیچ سِمتی نداشتم و فقط یک معلم بودم، در رابطه با اشتباه‌بودن تأثیر قطعی معدل در کنکور با نمایندگان مجلس نامه‌نگاری کردم. بعدتر به‌عنوان مدیر‌مسئول انجمن ناشران کشور و چندین سال بعد هم به‌عنوان دبیر کمیسیون آموزش دیده‌بان عدالت آموزشی با مجلس نامه‌نگاری کردم و گفتم این تأثیر وضعیت را بدتر می‌کند. بار‌ها و بار‌ها استدلال کردم، اما کسی که نخواهد متوجه شود، متوجه نمی‌شود تا سرش به سنگ بخورد».

هامون سبطی گفت: «وضعیتی که می‌بینید حاصل این تفکر است که کنکور بد است، چون ۸۰، ۷۰ درصد افراد موفق آن را سه دهک بالای درآمدی، یعنی کسانی که پولدار هستند، تشکیل می‌دهند، اما تأثیر معدل خوب است؛ چون کسانی که پولدار نیستند هم می‌توانند در صورت تأثیر معدل موفق شوند. این استدلال بیشتر شبیه مضحکه است. این یک دروغ خیلی فاحش است؛ چون این دو گزاره اصلا به هم ربطی ندارند. تأثیر معدل بیشتر از کنکور در گرو پول است».