تهران، محکم کنار اسد

​​​​​​​ سوریه بار دیگر به نقطه تمرکز بحران‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل شده است. سفرهای اخیر مقامات ارشد جمهوری اسلامی ایران، از جمله علی لاریجانی، فرستاده ویژه رهبر انقلاب و سرتیپ محمدرضا آشتیانی و نصیرزاده، وزیر دفاع، نشان‌دهنده تحرکات جدید تهران در پاسخ به حملات هوایی رو به افزایش رژیم صهیونیستی به سوریه است. این تحولات در حالی رخ می‌دهد که گزارش‌ها حاکی از دریافت پیام تهدید به ترور بشار اسد از سوی تل‌آویو است.

اهداف دوگانه تهران: دیپلماسی و نظامی‌گری

سفر علی لاریجانی به دمشق، که عمدتاً جنبه‌ای سیاسی و دیپلماتیک داشت، بر لزوم هماهنگی‌های استراتژیک میان ایران و سوریه تأکید کرد. از سوی دیگر، سفر وزیر دفاع ایران به سوریه را می‌توان گامی فراتر دانست: این اقدام در راستای تقویت همکاری‌های نظامی و ارتقای سامانه‌های دفاعی سوریه است. ایران که طی دهه اخیر در جنگ علیه داعش و سایر گروه‌های تکفیری نقش محوری ایفا کرده است، اکنون بار دیگر پشت بشار اسد ایستاده تا به تهدیدات و حملات اسرائیل پاسخی مقتضی دهد و کانال ارتباطی خودش با حزب ا... لبنان را حفظ کند. افزایش قابل توجه در کمیت و کیفیت حملات اسرائیل، شامل حملات هوایی به مناطق حساس سوریه، پیام روشنی به دمشق و متحدان آن است. اسرائیل نه‌تنها در پی تضعیف حضور ایران در سوریه است بلکه به دنبال گسترش نفوذ خود در معادلات امنیتی منطقه‌ای است. تهدید به ترور بشار اسد، اگر صحت داشته باشد، نشان‌دهنده تغییری اساسی در رویکرد تل‌آویو است که می‌تواند به تشدید درگیری‌های منطقه‌ای منجر شود.

روسیه: شریکی غایب؟

یکی از پرسش‌های کلیدی در این معادله، نقش کمرنگ روسیه است. مسکو که به‌عنوان یکی از متحدان اصلی بشار اسد شناخته می‌شود، با دو پایگاه نظامی استراتژیک در طرطوس و حمیمیم، حضوری قابل توجه در سوریه دارد. اما چرا سامانه‌های پیشرفته پدافندی روسیه مانند اس-۳۰۰ و اس-۴۰۰ که در سوریه مستقر هستند، در برابر حملات هوایی اسرائیل فعال نمی‌شوند؟این پرسش، به شکاف‌های جدی در اولویت‌های استراتژیک مسکو اشاره دارد. به نظر می‌رسد روسیه که درگیر جنگ اوکراین است، تمایلی به درگیری مستقیم با اسرائیل ندارد و ترجیح می‌دهد هزینه‌های نظامی و دیپلماتیک خود را در سوریه کاهش دهد. علاوه بر این، روابط مسکو و تل‌آویو در سال‌های اخیر به گونه‌ای پیش رفته که روسیه از مقابله جدی با حملات اسرائیل خودداری می‌کند. این انفعال، باعث شده ایران جای خالی روسیه را پر کند.

ایران و استراتژی جدید در سوریه

ایران در برابر این وضعیت، دو گزینه پیش رو دارد: انتظار برای تغییری در سیاست روسیه یا اقدام مستقیم برای تقویت دفاع سوریه. به نظر می‌رسد تهران، با توجه به روند اخیر، گزینه دوم را انتخاب کرده است. سفر وزیر دفاع ایران به دمشق، نشان‌دهنده عزم تهران برای تقویت سامانه‌های دفاعی و احتمالاً ارسال تجهیزات جدید به سوریه است.استراتژی ایران شامل افزایش توان دفاعی سوریه، به‌ویژه در حوزه پدافند هوایی و آموزش نیروهای محلی است. این اقدامات می‌تواند هزینه حملات اسرائیل را افزایش دهد و قدرت مانور تل‌آویو را محدود کند. با این حال، این استراتژی خطراتی نیز به همراه دارد: هرگونه اقدام تهاجمی یا افزایش تنش میان ایران و اسرائیل می‌تواند به جنگی گسترده‌تر در منطقه منجر شود.

چشم‌انداز آینده

با توجه به شرایط موجود، آینده سوریه همچنان نامشخص است. از یک سو، انفعال روسیه می‌تواند به ایران فرصتی برای افزایش نفوذ بدهد، اما از سوی دیگر، واکنش اسرائیل و کشورهای غربی می‌تواند به تشدید درگیری‌ها منجر شود.برای ایران، دفاع از سوریه به معنای حفظ یک متحد استراتژیک در منطقه و تقویت محور مقاومت است. اما این استراتژی باید به گونه‌ای پیش رود که به درگیری مستقیم با اسرائیل منجر نشود. در همین حال، بشار اسد با دو چالش بزرگ مواجه است: حفاظت از حاکمیت خود در برابر حملات خارجی و مدیریت روابط پیچیده میان ایران، روسیه و سایر بازیگران منطقه‌ای.در نهایت، سوریه بار دیگر به عرصه‌ای تبدیل شده که تضاد منافع قدرت‌های بزرگ و منطقه‌ای در آن تجلی می‌یابد. اگرچه ایران و اسرائیل در مرکز این تنش‌ها قرار دارند، اما نقش روسیه، آمریکا و کشورهای عربی را نیز نمی‌توان نادیده گرفت. آینده این بحران بستگی به این دارد که آیا بازیگران اصلی می‌توانند راه‌حلی برای کاهش تنش‌ها بیابند یا این که منطقه وارد مرحله‌ای جدید از بی‌ثباتی می‌شود؟

خراسان