چرا اسرائیل و نتانیاهو باید محاکمه شوند؟
سؤال باید این باشد: چرا ما نباید تحقیق کنیم؟ آیا این درست است که یک منطقه جغرافیایی خاص خارج از قانون باشد؟ آیا فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها مستحق حمایت قانونی مشابه مردم اوکراین یا سودان یا روهینگیا نیستند؟
کریم احمد خان، یک انگلیسی پاکستانی تبار است که در ۱۹۷۰ در اسکاتلند به دنیا آمده‌است. تصمیم کریم خان، دادستان ارشد دیوان بین‌المللی کیفری برای درخواست حکم بازداشت بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل، یکی از بحث‌برانگیزترین تصمیمات در تاریخ این دادگاه بود. او در مصاحبه با اشپیگل از این تصمیم دفاع می‌کند و درباره کاهش نفوذ دادگاه‌ها هشدار می‌دهد.
جناب‌خان، ما اینجا در نورنبرگ با هم ملاقات می‌کنیم؛ جایی که تقریباً ۸۰ سال پیش، جنایتکاران نازی محاکمه شدند. از وقتی که وارد این شهر شدید، به چه چیزی فکری می‌کنید؟
دادگاه کیفری بین‌المللی، فرزند دادگاه نورنبرگ است. این دادگاه، از این جهت، اهمیتی منحصر به فرد داشت که بر فراز آوار‌ها و ویرانی‌های جنگ جهانی دوم و مهم‌تر از آن، تلفات انسانی عظیم قرار گرفت و بر این تأکید داشت که درباره افراد به حاشیه رانده شده، یهودیان و کسانی که هدف ناسیونال سوسیالیسم قرار گرفتند، عدالت اجرا شود. محاکمه نورنبرگ در این ساختمان، در سالن ۶۰۰ دادگاه برگزار شد و در طول دهه‌ها همچنان صدای محاکمه‌های آن زمان، طنین‌انداز است. تصمیم برای اعمال قانون، این تلاش برای انسانیت در روز‌های سخت سیاسی پس از پایان جنگ، در آن زمان اقدامی برجسته محسوب می‌شد. این تصمیم، زمینه‌ساز ایجاد دادگاه‌های یوگسلاوی و رواندا شد و راه را برای دادگاه‌های ویژه سیرالئون، کامبوج و البته برای دادگاه کیفر بین‌المللی ICC هموار کرد.
دادگاه بین‌المللی کیفری در سال ۲۰۰۲ تأسیس شد و شما از ژوئن ۲۰۲۱ به عنوان دادستان اصلی مشغول به کار هستید.
مایه تأسف است که ما هنوز به یک دادگاه بین‌المللی کیفری نیاز داریم. ما نتوانستیم به وعده «دیگر هرگز» که در نورنبرگ داده شد، عمل نکنیم. مردم در سراسر جهان وضعیت خوبی ندارند، نه تنها در فلسطین و اسرائیل که به افغانستان، دارفور و کنگو نگاه کنید. رنج بسیار زیاد، آن هم به دلیل این تمایل که به قدرت اجازه می‌دهد، مردم را زیر پای خود بگذارد. حقوق بین‌الملل، یکی از ابزار‌هایی است که رفتار را نه بر اساس احساسات، بلکه بر اساس واقعیت‌ها بررسی می‌کند.
در ماه می، شما حکم بازداشت بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل و یوآو گالانت وزیر دفاع اسرائیل و همچنین علیه رهبران حماس یعنی یحیی سنوار، محمد ضیف و اسماعیل هنیه صادر کردید. در پاسخ به این اقدام، نتانیاهو شما را به شدت به یهودستیزی متهم کرد. آیا این موضوع ناراحت کننده بود؟
من آنقدر نازک نارنجی نیستم. بین رهبران سیاسی، سازمان‌های اطلاعاتی و گروه‌های ذینفع، سوءاستفاده و تهدید و بازی‌های زیادی در جریان است. اما من می‌دانم، چه کسی هستم. اولین بار در سن شش سالگی با مرحوم پدر‌ومادرم در لیدز به کنیسه رفتم. پارسال هم در الی‌ویزل در اتاوا سخنرانی داشتم و فکر نمی‌کنم مرکز رائول والنبرگ از یک ضد یهود دعوت کرده باشد تا چنین سخنرانی مهمی را ارائه دهد. دین یهود آموزه بزرگ حضرت موسی است و من برای قوم یهود و دین یهود احترام زیادی قائلم. اما ما شاهد افزایش تمایل به حاشیه راندن مردم با برچسب زدن به آنها با عنوان یک یهودی‌ستیز هستیم. صادقانه بگویم، من فکر می‌کنم آنچه بیشتر نگران‌کننده است، انتظار قربانیان از قانون و تقاضای آنها برای اجرای عادلانه قانون در جای جای جهان است.
هنگامی که در ژوئن ۲۰۲۱ به قدرت رسیدید، درآغاز کار به نظر نمی‌رسید که شما به بررسی اوضاع در سرزمین‌های فلسطینی علاقه داشته باشید، ولو اینکه سلف شما فاتو بنسودا پرونده‌ای در رابطه با شهرک‌سازی اسرائیل در کرانه باختری غرب برای شما به جا گذاشته بود. چرا حالا اینطور رفتار می‌کنید؟
سلف من سه ماه قبل از رفتنش، تحقیقاتی را آغاز کرد. من بدون تیم و بدون منابع به عرصه پا گذاشتم، اما همچنان سعی کردم کار‌ها را جلو ببرم. سپس وقایع ۷ اکتبر رخ داد، اما پاسخ دولت اسرائیل نیز زنگ خطر را به صدا درآورد و نه فقط برای من، بلکه برای دبیر کل سازمان ملل متحد، کمیسر عالی حقوق بشر، برنامه جهانی غذا و این فهرست ادامه دارد. به جز کانادا، سایر کشور‌های عضو دیوان بین‌المللی کیفری، کشور فلسطین را به عنوان یک کشور عضو پذیرفتند. قضات پس از بررسی موضوع گفتند، ما صلاحیت داریم. در چنین شرایطی، سؤال باید این باشد: چرا ما نباید تحقیق کنیم؟ آیا این درست است که یک منطقه جغرافیایی خاص خارج از قانون باشد؟ آیا فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها مستحق حمایت قانونی مشابه مردم اوکراین، سودان یا روهینگیا نیستند؟ و باید به خاطر داشته باشید، در سال ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ در اوکراین ارجاعاتی وجود داشت، اما وقایع فوریه ۲۰۲۲ نیز نیاز به پاسخ داشت زیرا وضعیت در میدان تغییر کرده بود.
در گذشته، دیوان کیفری بین‌المللی این فرصت را داشته است که این قانون را در مورد سیاستمداران غربی نیز اعمال کند، مانند شکنجه‌گری انگلیسی‌ها در جنگ عراق. چرا آنها مورد بررسی قرار نگرفتند، اما اکنون مورد دولت اسرائیل بررسی شده است؟
من در ژوئن ۲۰۲۱ به عنوان دادستان انتخاب شدم و قرار نیست به مسائل قبل از آن وارد شوم. ما در روسیه، گرجستان، سودان و لیبی به پرونده‌ها رسیدگی کرده‌ایم و این فهرست ادامه دارد. متأسفانه، جنایات در تمام حوزه‌های قضایی جهان انجام می‌شود. وظیفه ما این است، مطمئن شویم هیچ مجوز ویژه‌ای در این مورد وجود ندارد. فلسطین یکی از کشور‌های عضو دیوان کیفری بین‌المللی وکاری که ما انجام دادیم تابعی از حوزه قضایی است.
شما می‌گویید، هیچ کس بالاتر از قانون نیست. با این حال، یکی از اولین اقدامات رسمی شما به عنوان دادستان کل، تعلیق تحقیقات در مورد فعالیت‌های ایالات متحده در افغانستان بود.
این درست نیست. تحقیقات از اولویت خارج شد و من صرفاً بر اساس منابعم تصمیم گرفتم بیشتر به تخلفات جاری توجه کنم تا موارد تاریخی مانند فعالیت‌های طالبان یا دولت اسلامی در خراسان. اینطور نیست که به کسی گواهی مصونیت داده شود.
با صدور احکام بازداشت علیه نتانیاهو و یوآوگالانت به موازات احکام علیه رهبری حماس، این تصور ایجاد شد که شما سیاستمداران منتخب دموکراتیک را با تروریست‌ها یکی می‌دانید. این عاقلانه بود؟
همه قربانیان با هم برابرند. من به یک کودک یهودی به اندازه یک کودک فلسطینی یا هر فرد دیگری در هر کجای جهان، صرف نظر از رنگ پوست، مذهب، سن یا گرایش جنسی، احترام، توجه و عشق دارم. این به برابری در برابر قانون مربوط می‌شود. من مسئولیت دارم تا آنجا که می‌توانم، به طور مؤثر تحقیق کنم. زمانی که به این نتیجه رسیدیم، شواهد حکم دستگیری اعضای حماس و مقامات اسرائیلی را توجیه می‌کند، مجبور شدم اقدام کنم. از خوانندگان شما می‌خواهم به اینکه چطور می‌شد برای این اقدام جایگزینی پیدا کرد، توجه کنند.
جایگزین چه بود؟
تصور کنید من فقط برای اتباع اسرائیلی درخواست حکم بازداشت کرده بودم. دیگران می‌گفتند: چه متعصب چه یهودستیز. اگر من فقط علیه اعضای حماس اقدام کرده بودم، تصور کنید آنها چه می‌گفتند: چه دادگاه بدنامی که در اختیار امریکا، آلمان و همه این کشور‌های قدرتمند است. اما ۳۰ هزار یا ۴۰ هزار نفر انسان کشته شده در غزه، مادرانی که بچه‌های مرده به دنیا می‌آورند، قحطی و گرسنگی چه می‌شود. بنابراین کسانی من را متهم می‌کنند که اسرائیل را با حماس یکسان می‌دانم باید از خود بپرسند: چه گزینه‌های دیگری وجود داشت؟
استدلال آلمان این بود که دیوان بین‌المللی کیفری آخرین راه‌حل است و طبق اساسنامه رم، تنها زمانی باید مداخله کند که دولت مورد نظر مایل به اینکار باشد یا در رسیدگی به موضوع ناتوان باشد. با این حال اسرائیل یک سیستم قضایی کارآمد دارد. چرا نمی‌گذارید کار خود را انجام دهد؟
اسرائیل، وکلا و قضات بسیار توانمندی دارد. سؤال این است: آیا قانون در سرزمین‌های اشغالی اجرا می‌شود؟ اگر آنچه را که کارشناسان می‌نویسند بخوانید و به اتفاقات میدانی نگاه کنید، می‌بینید تحقیقاتی جریان ندارد و ما مسئولیت‌پذیری نمی‌بینیم. با این حال، از چه چیزی شکایت می‌شود؟ آیا صرفاً موضوع این است که، چون (اسرائیل) یک کشور متحد (شماست)، عدالت درباره آن اجرا نمی‌شود؟
بسیاری گفته‌اند درخواست حکم بازداشت علیه نتانیاهو تمایل او را برای سازش برای دستیابی به آتش‌بس با حماس محدود کرده است. آیا صلح مهم‌تر از عدالت نیست؟
من در ۲۰می، برای این حکم درخواست دادم. در آن زمان، با وجود این واقعیت که بسیاری از اعضای خانواده گروگان‌ها، جامعه بین‌المللی، دبیر کل سازمان‌ملل و بسیاری دیگر ماه‌ها بر این آتش‌بس اصرار داشتند، هیچ آتش بسی وجود نداشت.. اینکه به سادگی بگوییم آتش بس به دلیل دادگاه بین‌المللی کیفری محقق نشده است، از پشتوانه استدلال منطقی برخوردار نیست و اساساً صلح و عدالت دو روی یک سکه هستند. اگر شورای امنیت سازمان ملل متحد به این نتیجه برسد که تحقیقات مانع از توافق صلح می‌شود، طبق ماده ۱۶ اساسنامه رم می‌تواند، در هر زمانی درخواست تعلیق روند رسیدگی را بنماید. وظیفه من اجرای قانون برای رسیدن به حقیقت است. بقیه چیز‌ها در اختیار دولت است.
اسرائیل علاوه بر جنگ با حماس، در حال حاضر علیه حزب‌الله لبنان نیز می‌جنگد و با ایران هم درگیر می‌شود. آیا بهتر نبود تا پایان جنگ صبر کنیم؟
آیا باید صبر می‌کردم تا همه بمیرند؟ اگر پدرت، مادرت، پدربزرگت گروگان بودند، واقعاً دوست‌داشتی صبر کنم؟ اگر این فرزند شما یا خواهر شما بود، آیا می‌خواستی من صبر کنم؟ ما نباید اینطور فکر کنیم که رنج مردم چیزی است که می‌توان در آینده درباره آن اظهار نظر کرد. اجرای قانون باید در زمان واقعی احساس شود. اگر شما آتش‌نشان باشید، صبر نمی‌کنید تا تمامی خانه بسوزد و آتش به تمامی محله سرایت کند.
آیا این کار سیاستمداران نیست؟
در سراسر جهان، این حرف که دیگر هرگز جنایتی رخ نخواهد داد، خریداری ندارد. وقتی به دارفور یا چاد سفر می‌کنم، وقتی می‌روم روهینگیا و کیبوتسیم‌ها را می‌ببینم، مردم می‌گویند: ما فکر نمی‌کنیم شما ما را ببینید، اگر این را نشان ندهیم که زندگی سیاه‌پوست و زندگی سفید به یک اندازه اهمیت دارند، اینکه یک فرد معتقد و یک کافر، مسیحی، یهودی و مسلمان همه مستحق حمایت یکسان در برابر قانون هستند، آنگاه زمانی است که قانون از بین رفته است و ما مسئول آن هستیم. در این از هم پاشیدگی ما ناظر یک تراژدی خواهیم بود.
در مارس ۲۰۲۳، شما برای صدور حکم بازداشت علیه ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه درخواست دادید. با این حال پوتین توانست در تابستان به مغولستان سفر کند، حتی از طریق این کشور که یکی از کشور‌های عضو ICC است. آیا شما را در سراسر جهان جدی نمی‌گیرند؟
این موضوع، مستلزم نگرشی معقول است. مغولستان تنها کشور عضو دیوان بین‌المللی کیفری است که پوتین از سال ۲۰۲۲ به آن رفته است. سران کشور‌ها عموماً زیاد سفر می‌کنند. موافقم که قانون آنقدر قوی نیست که من می‌خواهم، اما آنقدر‌ها هم که خیلی‌ها فکر می‌کنند سست نیست. در این مورد می‌توان به نمونه‌هایی مربوط به رادوان کاراجیچ، سلوبودان میلوشویچ، سران صرب‌های بوسنی و چارلز تیلور، رئیس‌جمهور لیبریا اشاره کرد. این را دادگاه‌هایی در آلمان نشان داده‌اند که اعضای دولت اسلامی (داعش) را تحت پیگرد قانونی قرار داده‌اند. ما می‌توانیم قانون را به طور جهانی اعمال کنیم و نشان دهیم، پاسخگو هستیم. اما چنین وضعیتی، مستلزم این است که همگی ما، افرادی فراتر از یک تماشاگر باشیم.
سرویس مخفی اسرائیل تهدیدی علیه سلف شما صادر کرد، آژانس روسی FSB هم سعی کرد، یک مأمور را در تیم شما مستقر کند و به همین دلیل، محل ملاقات با شما باید مخفی می‌ماند. شما یک بار گفتید قبل از شروع این شغل زندگی بسیار خوبی داشته‌اید. آیا همه اینها ارزشش را داشت؟
معروف است که دادگاه و کارکنان آن، از جمله من، در معرض مواردی از تهدید و تلاش برای ارعاب قرار دارند. برخی از اینها عمومی هستند، برخی دیگر نیستند. من از این می‌ترسم که آنها ادامه بدهند. اما ما نباید منصرف شویم. ممکن است برخی با تصمیمات من مخالف باشند ولی من معتقدم، همه ما در میل به حمایت از اجرای مستقل قانون متحد هستیم.
جناب‌خان، ما از شما برای این مصاحبه تشکر می‌کنیم.
ماکسیمیلیان پوپ، یولیان پروسینگر
منبع: روزنامه جوان
دیدگاه تان را بنویسید