فرمان، دست ظریف است یا پزشکیان؟

گروه سیاست سایت فردا: این روزها محمد جواد ظریف شاید از خود پزشکیان هم بیشتر در تب و تاب است تا کابینه دولت چهاردهم را ببندد. ظریف فردی که همه او را با چهره‌ای دیپلماتیک می‌شناختند و نامش گره خورده بود با برجام. او از زمان نامزدی پزشکیان در انتخابات در قامت دست راست او وارد عرصه شد، در ایام تبلیغات انتخابات به تلویزیون آمد تا کمک‌حال پزشکیان باشد و حالا هم همه‌جانبه می‌کوشد تا در فرایند انتخابات کابینه حضور کامل داشته باشد.

ظریف در رشته کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل در دانشگاه ایالتی سان‌فرانسیسکو تخیل کرده و بعد از آن کارشناسی ارشد را در رشته مطالعات بین‌الملل و دکترای را در رشته حقوق و روابط بین‌الملل از دانشگاه دنور کسب کرده است. او از سال ۷۵ در کنسولگری ایران در سانفرانسیسکو آغاز به کار کرد. ظریف از سال ۷۱ تا ۸۱ برای مدت ۱۰ سال، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه بود. او در فاصله سال‌های ۸۱ تا ۸۶ به عنوان سفیر ایران در سازمان ملل متحد فعالیت می‌کرد. او در سال ۱۳۹۲ در دولت یازدهم به‌عنوان وزیر امور خارجه ایران معرفی و از مجلس وقت رأی اعتماد گرفت. از این مقطع است که او مسئولیت مذاکرات هسته‌ای با کشورهای ۱+۵ را برعهده گرفت. دوره فعالیت ظریف در قامت وزیر امور خارجه با توافقنامه برجام همراه بود؛ توافقنامه‌ای که باعث معلق‌شدن قطعنامه‌های شورای امنیت شد اما در عین حال این توافقنامه منتقدان زیادی هم دارد. یکی از نقدهای جدی به برجام به گفته کارشناسان حوزه سیاست خارجی نداشتن ضمانت اجرای کامل برای پایبند کردن اعضای آن به اجرای مفاد توافق است. منتقدان برجام می‌گویند آمریکا از همین نقص استفاده کرد و از این توافق خارج شد.

ظریف با پایان دولت حسن روحانی در هیچ مسئولیت اجرایی حضور نداشت و بیشتر سعی می‌کرد هرچه قدر در قدرت نیست، در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی حضور داشته باشد. بسیاری از اعتدالی‌ها و اصلاح‌طلبان بارها ابراز کرده‌ بودند که ظریف یکی از گزینه‌های مطلوبشان برای ریاست‌جمهوری است اما محمدجواد ظریف بارها گفته بود هیچ قصدی برای ریاست جمهوری ندارد و نخواهد داشت. او اکنون که در مسئولیت چیدمان کابینه است می‌گوید کابینه دولت ائتلافی نخواهد بود: «کابینه ائتلافی نیست چون مردم به یک نفر رأی داده اند و این منتخب نیز کسانی که آماده همکاری با گفتمان واحد را داشته باشند، جمع خواهد کرد. دنبال تشکیل کابینه ائتلافی نیستیم چون اولا رأی مردم مشخص است ثانیا کابینه ائتلافی نمی‌تواند کار کند و باید کابینه منسجم باشد اما از همه نیروها بهره‌مند شود از این رو از همه گروه ها دعوت کرده ایم بر اساس این ضوابط به ما نامزد معرفی کنند».

او حالا فهرست اسامی اعضای شورای راهبری انتخاب اعضای کابینه دولت چهاردهم را اعلام کرده که به این شرح است: محمد جواد آذری جهرمی، نورالدین آهی، رحمت‌الله بیگدلی، علی تاجرنیا، احمد ترک‌نژاد، سمیه توحیدلو، محمدرضا جلایی‌پور، محسن حاجی میرزایی، الیاس حضرتی، هادی خانیکی، علی ربیعی، محسن رنانی، محمد رهبری، فیاض زاهد، علی شکوری‌راد، ابراهیم شیخ، سید رضا، صالحی امیری، محمد صدوقی، علی طیب‌نیا، محمد جواد ظریف، امین عارف‌نیا، علی عبدالعلی‌زاده، حسین عبده تبریزی، عباس عبدی، رئوف قادری، محمد قائم‌پناه، محمد کبیری، حسین مرعشی، شهیندخت مولاوردی، مصطفی مولوی و فاطمه مهاجرانی.

ظریف در وصف چگونگی انتخاب کابینه دولت پزشکیان یک موضوع در حاشیه را هم مطرح کرده؛ اینکه در گزینش اعضای کابینه اقلیت دینی و قومی بودن یک امتیاز نسبت به فردی که شیعه یا غیر از اقلیت‌های قومی است، محسوب می‌شود؛ سخنی که البته با واکنش‌هایی هم همراه بود. برای مثال حسین شریعتمداری، مدیرمسئول روزنامه «کیهان» در یادداشتی نوشت: «در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، از مذهب شیعه به عنوان مذهب رسمی کشور یاد شده است. جنابعالی چه کاره‌اید و از کدام جایگاه، شیعه بودن را در گزینش اعضای کابینه، خصوصیت منفی تلقی کرده‌اید؟ چه کسی به شما چنین اجازه‌ای داده است؟»

سایت «تابناک» هم سخنان اخیر ظریف را «بازی با امنیت ملی» خواند و کاربرانی در فضای مجازی هم سخنان او را در تضاد با این اصل یعنی تشیع به عنوان مذهب رسمی کشور دانستند.

بعد از این انتقادها خود ظریف در توئیتی در پاسخ به یکی از کاربران نوشت: «آنچه در سیما عرض شد کوشش دولت چهاردهم برای حضور گسترده‌تر بانوان و اقوام و مذاهب در دولت بود. اشاره بنده هم به دو خانه از جدول سنجه‌های ارزیابی نامزدها بود. امیدوارم با حسن ظن با یکدیگر همدلی کنیم و از صحبت‌های یکدیگر برداشت‌های ناصواب نداشته باشیم».

به هر روی اولا باید دید کابینه‌ای که ظریف در تشکیلش نقش عمده‌ای دارد چگونه می‌شود، ثانیا چه قدر از وزرا می‌توانند از مجلس رأی اعتماد بگیرند و ثالثا خود محمد جواد ظریف در دولت آینده چه جایگاهی خواهد داشت.