ماجرای خیز اسرائیل برای تصرف کرانه باختری چیست؟

«بزالل اسموتریچ»، وزیر دارایی اسرائیل، ماه‌هاست که به دنبال اجرای سیاست اشغال کرانه باختری که از آن با عنوان «الحاق» یاد می‌کند، است. او روز دوشنبه گذشته، دستور داد اداره شهرک‌سازی‌ها برنامه‌هایی برای اجرای حاکمیت اسرائیل بر سرزمین‌های کرانه باختری تهیه کند و تاکید کرد که سال ۲۰۲۵ «سال حاکمیت» خواهد بود.

اسموتریچ در ژوئن گذشته، در یک مکالمه ضبط شده، صراحتاً اعلام کرده بود که قصد دارد کرانه باختری را به اسرائیل ضمیمه کند تا مانع از تشکیل کشور فلسطینی شود. اما با بازگشت دونالد ترامپ به قدرت، سموتریچ رسماً این موضوع را اعلام کرد. بنیامین نتانیاهو نیز با توجه به بازگشت ترامپ، قصد دارد مجدداً مسئله الحاق کرانه باختری را به دستور کار دولت خود اضافه کند.

ترامپ چه نقشی در این ماجرا دارد؟

اسرائیل معتقد است که بازگشت ترامپ به قدرت، به آنها اجازه می‌دهد تا بدون هیچ فشاری از سوی جامعه بین‌المللی، به همه اهداف خود دست یابند. به ویژه با توجه به حمایت‌های ترامپ از اسرائیل در دوره ریاست جمهوری قبلی خود (2017 تا 2021) مانند به رسمیت شناختن بلندی‌های جولان اشغالی و انتقال سفارت اسرائیل به قدس اشغالی.

بر اساس گزارش‌ها، اسرائیل از سال ۲۰۲۰، در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ، برنامه‌هایی برای الحاق کرانه باختری به اسرائیل، به عنوان بخشی از آنچه «معامله قرن» نامیده شده، تهیه کرده است. این برنامه‌ها شامل نقشه‌های دقیق، دستورات توسعه شهرک‌ها و پیش‌نویس مصوبه دولت برای اشغال کرانه باختری است.

وضعیت سرزمین‌های کرانه باختری چگونه است؟

سرزمین‌های کرانه باختری بر اساس توافقات اسلو به سه منطقه تقسیم می‌شوند:

* منطقه A: تحت کنترل امنیتی و اداری فلسطین

* منطقه B: تحت کنترل اداری فلسطین و کنترل امنیتی اسرائیل

* منطقه C: تحت کنترل امنیتی و اداری کامل اسرائیل

به دلیل ادامه سیاست‌های شهرک‌سازی و تسلط و یورش‌های اشغالگران، فلسطین نتوانسته مناطق تحت کنترل خود را طبق توافقات اسلو اداره کند. در نتیجه، اسرائیل به تدریج سرزمین‌های بیشتری را تصاحب کرده و تعداد شهرک‌های خود را افزایش داده است. 

مرکز آمار اسرائیل، تعداد شهرک‌ها را در کرانه باختری حدود 144 شهرک، از جمله 12 شهرک در شرق قدس، تخمین می‌زند. علاوه بر این، بیش از 100 نقطه شهرک‌نشینی غیرقانونی در کرانه باختری، عمدتاً در منطقه C و برخی در منطقه A، وجود دارد.

تفاوت بین شهرک‌ها و نقاط شهرک‌نشینی

شهرک‌ها طبق قوانین اسرائیلی قانونی تلقی می‌شوند، در حالی که نقاط شهرک‌نشینی غیرقانونی هستند. با این حال، ارتش اسرائیل از نقاط شهرک‌نشینی غیرقانونی نیز حفاظت می‌کند. این نقاط بدون مجوز رسمی از سوی دولت اسرائیل ساخته می‌شوند.

تهدید اسموتریچ برای الحاق کرانه باختری به اسرائیل، عمدتاً شامل منطقه C می‌شود که محل استقرار شهرک‌ها و نقاط شهرک‌نشینی است. اما عدم توانایی تشکیلات خودگردان فلسطین برای اعمال حاکمیت بر سرزمین‌های تحت کنترل خود، به دلیل تسلط اشغالگران، کل کرانه باختری را در معرض خطر قرار می‌دهد.

به عنوان مثال، اسموتریچ قصد دارد در قلب شهر قدیمی الخلیل، در جنوب کرانه باختری که تحت اداره فلسطین است، یک پروژه شهرک‌نشینی جدید را راه‌اندازی کند.

اسرائیل چگونه کرانه باختری را تصاحب می‌کند؟

اسموتریچ در زمان حضور در دولت، برای قانونی کردن نقاط شهرک‌نشینی و افزایش تعداد شهرک‌ها، از جمله در شرق قدس، تلاش کرده است. اما تصرف سرزمین‌های فلسطینی به قبل از جنگ 1948 (نکبه) بر می‌گردد، زمانی که اسرائیل از نیروی نظامی برای این کار استفاده کرد. همچنین، اسرائیل پس از جنگ 1967 به دنبال قانونی کردن شهرک‌سازی‌ها بوده است.

«اداره مدنی» (وابسته به اسرائیل) در کرانه باختری، با برنامه‌ریزی و ساخت‌وساز در منطقه C به حفظ شهرک‌سازی‌ها می‌پردازد. این اداره همچنین به تخریب خانه‌های فلسطینی‌ها که «غیرقانونی» تلقی می‌شوند، اقدام کرده و با اعطای اختیارات بیشتر، زندگی فلسطینی‌ها در کرانه باختری را تحت کنترل خود قرار می‌دهد.

دولت اسرائیل، در راستای تکمیل الحاق کرانه باختری و تصاحب بخش بیشتری از سرزمین‌های آن، سیاستی به نام «شهرک‌سازی عشایری» را ترویج می‌دهد. در این سیاست، دولت اسرائیل با حمایت و تجهیز شبه‌نظامیان شهرک‌نشین به آن‌ها اجازه می‌دهد به فلسطینی‌ها در روستاها و مناطق عشایری حمله کنند. هدف این است که با تخریب خانه‌ها و آتش‌سوزی، فلسطینی‌ها را مجبور به مهاجرت کنند.

از سوی دیگر رژیم اسرائیل تلاش می‌کند اشغال سرزمین‌های کرانه باختری را طبق قوانین خود قانونی کند. اما سازمان ملل متحد، شهرک‌ها را غیرقانونی و تجاوز به سرزمین‌های فلسطینی می‌داند. دادگاه بین‌المللی دادگستری (لاهه) در حکمی که در ژوئیه گذشته صادر شد، از اسرائیل خواست تا به اشغال کرانه باختری پایان دهد.

شهرک‌ها و نقاط شهرک‌نشینی علیرغم انکار اسرائیل، مغایر با قوانین بین‌المللی هستند. در سال 2016، شورای امنیت، قطعنامه 2334 را تصویب کرد که در آن، شهرک‌های اسرائیلی را نقض آشکار قوانین بین‌المللی می‌داند.

در این راستا مقامات تشکیلات خودگردان فلسطینی این اقدام اسرائیل را «توهم» خوانده‌اند؛ حماس نیز تاکید کرده است که به مقابله با تلاش‌های اسرائیل برای تصرف کرانه باختری ادامه خواهد داد./فارس