هدف هاکان فیدان از سفر به تهران چه بود؟

یک نشریه آمریکایی در گزارشی درباره سفر وزیر امورخارجه ترکیه به ایران، محور اصلی این سفر را بحث درباره سوریه عنوان کرد و نوشت: ازدوغان به دنبال کمک گرفتن از تهران و مسکو برای آوردن اسد پای میز مذاکره بدون پیش شرط خروج نیروهای ترکیه از شمال سوریه است.

نشریه واشنگتن اگزمینر با اشاره به سفر هفته گذشته هاکان فیدان، وزیر امورخارجه ترکیه به تهران که به دعوت حسین امیرعبداللهیان، همتای ایرانی‌اش انجام گرفت، نوشت: این سفر از سوی آنکارا به ‌عنوان فرصتی برای گفت‌وگو درباره امکان پیشبرد همکاری‌های دوجانبه در همه زمینه‌ها با ایران و تبادل نظر درباره تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی اعلام شد اما تمرکز اصلی دیدار میان وزیران امور خارجه دوکشور بحث درباره سوریه بود.

 ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه از سال ۲۰۲۰ مشتاق بوده است تا عادی‌سازی روابط میان آنکارا و دمشق را تسهیل کند اما تحقق این آرزو در ظاهر ساده به نظر می‌آید، زیرا رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه و بشار اسد، رئیس جمهور سوریه دشمنان سرسختی هستند. اردوغان بخش عمده‌ای از یک دهه گذشته را صرف تلاش برای سرنگونی اسد کرده است. اکنون با توجه به اینکه اسد قدرت را حفظ کرده، اردوغان گزینه‌های کمی بجز احیای مجدد روابط کاربردی با اسد دارد.

در این میان، دمشق در موقعیت چانه‌زنی قوی قرار دارد؛ در ازای حتی آغاز مذاکرات برای عادی‌سازی روابط با آنکارا، دولت سوریه از تمامی نیروهای ترکیه که در حال حاضر مناطق وسیعی از شمال سوریه را اشغال کرده‌اند، خواسته است تا خاک این کشور را ترک کنند.

واشنگتن اگزمینر در ادامه با تاکید بر اینکه «اردوغان به چند دلیل به همکاری اسد نیاز دارد» نوشت: او مایل است تعدادی نمادین از پناهجویان سوری را که نزدیک به چهار میلیون نفر در ترکیه هستند به کشورشان بازگرداند. او همچنین خواهان همکاری دولت سوریه با ترکیه است تا در حالت ایده‌آل، واحد نظامی کرد سوریه، نیروهای دموکراتیک سوریه را که توسط ترکیه یک موجودیت تروریستی تلقی می‌شود و شریک اصلی ایالات متحده در مبارزه با داعش است، مهار کند.

اردوغان از زمان انتخابات ماه مه تحت فشارهای شدید برای پیشرفت در این دو موضوع بوده است. مستقل از افکار عمومی ترکیه، اردوغان از سوی پوتین نیز برای اصلاح روابط با اسد تحت فشار قرار دارد. برای اردوغان در معرض خطر قرار گرفتن سیاست و اقتصاد ترکیه در برابر مسکو به قدری مهم است که نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد. ترکیه برای تامین گاز طبیعی، درآمدهای گردشگری، ظرفیت انرژی هسته‌ای و تجارت دوجانبه به روسیه وابسته است.

با توجه به این شرایط، سفر فیدان به تهران چه اهمیتی دارد؟ احتمالاً می‌تواند فشار دیپلماتیک فیدان برای وادار کردن اسد به کنار گذاشتن پیش شرط خود برای خروج نیروهای ترکیه از سوریه قبل از دیدار اسد و اردوغان باشد. اسد انگیزه‌ای برای آسان کردن شرایط اردوغان ندارد، اما ممکن است به مسکو و تهران، دو حامی بزرگ خود گوش دهد. فیدان پیش از سفرش به تهران به مسکو سفر و با سرگئی لاوروف، همتای روس خود و سرگئی شویگو، وزیر دفاع دیدار کرده بود.

به همین ترتیب، تلاش‌های دیپلماتیک فیدان توسط اردوغان که روز دوشنبه با پوتین دیدار کرد، منعکس شد. آنکارا در تمام این دیدارها در تلاش برای دستیابی به دو هدف اصلی بوده است: کمک گرفتن از مسکو و تهران برای کشاندن اسد به میز مذاکره بدون پیش شرط و برجسته کردن اهمیت ترکیه برای غرب با بررسی فرصت‌های واداشتن روسیه به ورود مجدد به توافق غلات.

تمامی اینها کمک می‌کند تا آنچه را که اردوغان می‌خواهد به عنوان خودمختاری استراتژیک ترکیه برچسب بزند، برجسته کند. در واقع، بازی دیپلماتیک با روسیه و ایران، نشان‌دهنده دور شدن بیشتر ترکیه از غرب است. از یک سو، دولت ترکیه مذاکرات آرامی را برای تامین بودجه 35 میلیارد دلاری برای ایجاد ثبات انجام داده که احتمالاً توسط دولت بایدن تسهیل شده است. از طرفی دیگر، آنکارا تعهد چندانی برای حمایت از تحریم‌های بین‌المللی علیه دو مورد از بزرگ‌ترین تهدیدها علیه نظم جهانی لیبرال ندارد.

این احتمال وجود دارد که خط اعتباری 35 میلیارد دلاری که ممکن است از سوی واشنگتن به دست آید یک پیش شرط برای آنکارا برای تایید عضویت سوئد در ناتو در ماه اکتبر باشد. شایان ذکر است که اردوغان در حالی که برای کمک مالی به غرب متکی بود، در دیدارشان در سوچی از پوتین به عنوان «دوست ارزشمند» خود یاد کرد.

واشنگتن اگزمینر در انتها نوشته است: سه دولت قبلی ایالات متحده برای چگونگی برخورد با اردوغان که به‌طور فزاینده‌ای ضد غرب عمل می‌کند، دچار مشکل بوده‌اند. بنابراین، در شرایطی که اردوغان به فاصله گرفتن بیشتر ترکیه از غرب و حرکت به مدار مسکو و تهران ادامه می‌دهد، ارائه مشوق‌های نقدی به اردوغان منطقی نیست./ایسنا