آیا توافق صلح بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان امسال محقق می‌شود؟

علیرغم اظهارات خوشبینانه قبلی، امضای توافقنامه صلح انجام نمی‌شود، زیرا امضای توافقنامه صلح منجر به تغییرات بسیار جدی ژئوپلیتیکی در منطقه قفقاز جنوبی خواهد شد. به همین دلیل، رقابتی بین غرب و روسیه برای میانجی‌گری در امضای پیمان صلح وجود دارد.

الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان در روز اول فوریه ضمن پذیرایی از «مارتین چونگونگ» دبیر کل اتحادیه بین‌المجالس جهانی، به مذاکرات صلح با ارمنستان نیز اشاره کرد.

به گفته رئیس‌جمهور آذربایجان، اعلامیه استقلال ارمنستان شامل درخواست‌های مستقیم برای ادغام قره‌باغ به این کشور است و ارجاعات به این سند در قانون اساسی ارمنستان منعکس شده است.

وی تأکید کرد که اگر به این ادعاها پایان داده شود و در قانون اساسی ارمنستان و سایر اسناد قانونی این کشور تغییراتی ایجاد شود، می‌توان به صلح دست یافت.

بحث در مورد تغییر قانون اساسی در ارمنستان آغاز شده است. نیکول پاشینیان نخست‌وزیر ارمنستان گفت که کشورش به یک قانون اساسی کاملاً جدید نیاز دارد.

وی توضیح داد که این موضوع در فضای ژئوپلیتیک جدید ایجاد شده در منطقه بسیار مهم است.

اپوزیسیون ارمنستان معتقد است که «پاشینیان در حال آماده‌سازی زمینه برای پذیرش یکی دیگر از خواسته‌های بیشمار ترکیه و آذربایجان است».

هنوز مشخص نیست که این بحث‌ها چگونه به پایان می‌رسد. اما حتی پیش از آن نیز در جریان مذاکرات یکسری شروط دیگر از طرفین شنیده می‌شد. به‌ عنوان مثال، مقامات آذربایجان معتقدند که راهروی زنگزور (جاده‌ای که انتظار می‌رود از منطقه سونیک ارمنستان می‌گذرد) که قسمت شرقی کشور آذربایجان را به نخجوان متصل می‌کند، باید محقق شود.

همچنین مقامات آذربایجان تأکید کردند که در سال 2020 طبق توافق صورت گرفته بین سه کشور آذربایجان، روسیه و ارمنستان، نیروهای مسلح روسیه باید به عنوان ضامن آن شرکت کنند.

مقامات ارمنستان معمولاً می‌گویند که این جاده فقط بر اساس حاکمیت این کشور می‌تواند کار کند.

آیا شرایط جدید توافقنامه صلح را بیشتر به تأخیر می‌اندازد؟

حکمت بابا اوغلو، نایب‌رئیس کمیته دفاعی، امنیتی و مبارزه با فساد پارلمان آذربایجان در بیانیه خود به خبرگزاری توران گفت: موضوعاتی که به عنوان مطالبات جدید تلقی می‌شوند از قبل روی میز صلح گذاشته شده است. مذاکرات صلح به صورت مخفیانه انجام می‌شود و به نظر می‌رسد موضع آذربایجان در مورد تغییر قانون اساسی ارمنستان از قبل قطعی شده بود. فقط انتشار این اطلاعات کمی دیر بود، بنابراین به نظر می‌رسد که بعداً الزامات جدیدی ظاهر شد.

به گفته این نماینده مجلس، تا زمانی که کشورهای خارجی در ارمنستان مداخله کنند، آن‌ها اجازه نخواهند داد که صلح حاصل شود.

وی معتقد است: موضع آذربایجان پس از آخرین اظهارات رئیس‌جمهور علی‌اف برای مطبوعات داخلی کاملاً روشن است. ابتدا باید نقشه‌ای مورد قبول آذربایجان و ارمنستان در تحدید مرزها وجود داشته باشد تا این روند جلو برود. تا زمانی که توافقی بر سر یک نقشه مشخص وجود نداشته باشد، صحبت درباره صلح خیلی زود است.

اما به گفته حکمت بابا اوغلو، نیازی به بدبینی نیست. احتمالاً تا پایان سال 2024، ارمنستان شاهد اتفاقاتی می‌شود که در منطقه در حال رخ دادن است و تنها در این صورت است که می‌تواند در مورد صلح موضع بگیرد. آذربایجان همیشه برای صلح آماده است و بیش از هر کسی می‌خواهد به آن دست یابد.

نیکول پاشینیان نخست‌وزیر ارمنستان نیز تأکید کرد که کشورش به توافقنامه صلح وفادار است و از این دستور کار عقب‌نشینی نخواهد کرد.

روسیه مانع است

اراستون اروجلو، مفسر سیاسی می‌گوید: علیرغم اظهارات خوشبینانه قبلی، امضای توافقنامه صلح انجام نمی‌شود. امضای توافقنامه صلح منجر به تغییرات بسیار جدی ژئوپلیتیکی در منطقه قفقاز جنوبی خواهد شد. به همین دلیل، رقابتی بین غرب و مسکو برای میانجی‌گری در امضای پیمان صلح وجود دارد. زمان آن فرا رسیده که همه این بازی‌های پنهان در معرض دید عموم قرار می‌گیرند.

وی تأکید کرد: طبق ادعای به‌ حق طرف آذربایجان، قانون اساسی ارمنستان نسبت به آذربایجان و ترکیه ادعای ارضی دارد. احتمالاً همه‌پرسی برگزار خواهد شد. اگر مردم ارمنستان به تغییر رأی ندهند، این احتمال وجود دارد که پیمان صلح امضا نشود.

با این حال، به گفته اوروجلو، مانعی نامرئی در مقابل توافقنامه صلح وجود دارد. این مانع روسیه است. روسیه تلاش می‌کند روند صلح را طولانی و مختل کند. نه به این دلیل که توافقنامه صلح امضا نشود، بلکه به این دلیل که این توافقنامه با میانجیگری مسکو امضا شود. مسکو می‌خواهد نیروهای نظامی خود را در مناطق مختلف منطقه تحت پوشش نقش خود به‌عنوان صلح‌طلب مستقر کند.

این کارشناس مسائل سیاسی خاطرنشان کرد که انتظار ندارد امسال با این شرایط توافقنامه صلح امضا شود.

گفتنی است، در اوایل دهه 1990، مناقشه قره‌باغ باعث درگیری بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان شد. منطقه قره‌باغ آذربایجان و 7 ناحیه اطراف آن اشغال شد. در نتیجه جنگ 44 روزه در سال 2020، باکو کنترل آن 7 ناحیه و بخشی از قره‌باغ را به دست گرفت. بر اساس توافقنامه بین جمهوری آذربایجان، روسیه و ارمنستان، سربازان روسی در کریدور لاچین و خط تماس قره‌باغ مستقر شده‌اند.

سال گذشته میلادی، در 19 تا 20 سپتامبر، باکو «اقدامات ضد تروریستی محلی» را در قره‌باغ اعلام کرد. ایروان این اقدام را «پاکسازی قومی» و «تجاوز» ارزیابی کرد. در 20 سپتامبر، جدایی‌طلبان قره‌باغ گفتند که با شرایط باکو موافقت کرده‌اند. بعدها مهاجرت جمعیت از قره‌باغ به ارمنستان آغاز شد.

در 28 سپتامبر، جمهوری خودخوانده قره‌باغ اعلام کرد که فعالیت خود را متوقف می‌کند. با این حال، طرفین توافق‌نامه صلح امضا نکرده‌اند و مذاکرات به طور جداگانه با میانجیگری روسیه و اتحادیه اروپا انجام شد./تسنیم