ناگفته‌های کارتن‌خواب نمایش «شلتر» +تصاویر

خبرگزاری فارس: نمایش «شلتر» به نویسندگی «ساناز بیان» و کارگردانی «امین میری» که از سال پیش در سالن قشقایی مجموعۀ تئاتر شهر تهران به روی صحنه رفته است، در فروردین ماه نیز به اجرای خود ادامه می‌دهد. مرضیه زهری بازیگر یکی از نقش‌های کارتن‌خواب‌ها در نمایش «شلتر» که فعالیت هنری خود را از سال 1390 با ورکشاپ «وحید رهبانی» آغاز کرده و پیشتر نیز در چند فیلم کوتاه دانشجویی و حرفه‌ای به ایفای نقش پرداخته است، بازیگر نمایش‌های «او فقط خسته بود» در سال 95 و برگزیده نمایش «مده آ» و «آنتیگونه»، درباره نمایش «شلتر» با فارس گفت‌وگو کرد:

لطفا درباره محتوای کار و شروع فعالیتتان در این نمایش صحبت کنید؟ در ابتدای پروژه و پروسه تحقیق و تمرینات، نمایشنامه هنوز نوشته نشده بود و این موضوع نمایش بود که همه افراد گروه را درگیر و کنجکاو کرده بود. بعد از این که نمایشنامه تنظیم شد، تعداد زیاد کاراکترها که به خواست کارگردان در متن گنجانده شدند و این در حالی است که هر یک از این شخصیت‌ها قصۀ متفاوتی دارند و همین موضوع باعث می‌شود که مخاطب از قضاوت کلی پرهیز کند و روایت برای او جذابیت داشته باشد. در ادامه به نظرم صحنه‌های تاثیر گذار حتی هنگام تمرین موجب شگفتی بازیگران می‌شد که این از مهم ترین ویژگی‌های نگارش ساناز بیان است. «شلتر»، در قبال شخصیتی که نقش وی را بازی می‌کنم، احساس مسئولیت برای این معضل اجتماعی ایجاد کرده است و در این میان اثر توانسته است فاصلۀ میان کارتن خواب‌ها و مردم را کم کند. چه ویژگی‌های مهمی در این اثر می‌بینید؟ جلب توجه مردم و مسئولین به کارتن خواب‌ها را از مهمترین ویژگی‌های «شلتر» می‌بینم. در ادامه توجه به همه امور اجتماعی، غیر اجتماعی، طبیعی و غیر طبیعی را از مهم ترین ویژگی های بارز یک هنرمند و به ویژه هنرمند عرصۀ هنرهای نمایشی می‌دانم و بر همین اساس معتقدم تحلیل امور مذکور از راه تحقیق و کشف و شهود و استفاده از تکنیک‌های موجود و خلق تکنیک برای تولید اثری نمایشی جهت برانگیختن احساس و ایجاد تفکر و تعمق در تماشاگران از مهم ترین رسالت‌های هنرمند است.

شما کار تئاتر را چطور آغاز کردید؟

من آموزش‌های مقدماتی بازیگری خود را در کلاس‌های آموزش «رضا کشاورز» و «سید محمد مساوات» گذراندم. امروز هنرمندان باید بپذیرند که درصد زیادی از مردم تئاتر را به عنوان سرگرمی خود در اولویت ندارند. خوشبختانه در شهر پر جمعیت تهران اگر تئاتری دهان به دهان در میان مردم تبلیغ شود، یعنی علاوه بر تبلیغات معمول، از طریق مردم به یکدیگر توصیه شود، می‌توانیم امیدوار باشیم که در سالن با صندلی خالی مواجه نشویم، چرا که معتقدم تبلیغات دهان به دهان مردم می‌تواند سالن‌های تئاتر را پر کند. در کل فکر می کنم، طبیعی است که در روزهای اول نمایش‌ها اگر صندلی خالی در سالن وجود داشته باشد ، اما اگر تبلیغات درست باشد و در هفته دوم به بعد با صندلی خالی روبه رو شویم، نشان می‌دهد یک جای کار نمایش می‌لنگد.

به نظر خودتان چه عواملی باعث رغبت مردم به تئاتر می‌شود؟ کاهش هزینه‌های تئاتر یکی از مهم ترین عوامل رغبت مردم به سمت این هنر است. امروز درصد زیادی از مردم را قشر کارگر تشکیل می‌دهند و در این میان مردان و زنانی هستند که مجبورند با حقوق 900 هزار تومان مخارج خانواده خود را تامین کنند؛ حال فرض کنید اگر با بلیط بیست تا سی هزار تومان، پنج نفر از یک خانواده بخواهند یک نمایش را ببینند چه اتفاقی می‌افتد. برای حل این مشکل یا باید قدرت خرید مردم را بالا برد، یا باید هزینه‌ها را کاهش داد. ایجاد فرهنگ تماشای تئاتر و تئاتر دیدن توسط رسانه‌های جمعی در مردم می‌تواند ایجاد شود. به یقین ترغیب مردم به هنر به عهدۀ اصحاب رسانه است و در این میان، رسانه‌هایی نظیر تلویزیون، رادیو، روزنامه‌ها و مجلات نقشی به سزا و چشم گیر در این حوزه دارند. تئاتر تنها رسانه‌ای است که در آن بین مخاطب و اثر، کمترین واسطه وجود دارد و به همین دلیل می‌تواند بیشترین و عمیق ترین تاثیر را بر روی مخاطب بگذارد. تئاتر مرز ندارد، صحنه تئاتر جادو می‌کند و این که یک صحنه خالی و یک بازیگر می‌تواند چشمان تماشاگران را برای مدت زیادی خیره نگه دارد، تنها خصلتی است که تئاتر را چه برای دست اندرکاران و چه برای مخاطبانش جذاب می‌کند. کشف مهم ترین اتفاق پیش روی بازیگر در تئاتر است. حضور در تئاتر هیجانی مداوم برای بازیگر دارد که برای هیچ کس جز خود بازیگر دیدنی و مؤثر نخواهد بود. سرمایه گذاری برای شناسایی و جذب استعدادهای نمایشی از مهم ترین راهکارها برای جذب نیروی انسانی در تئاتر است. سرمایه گذاری برای رشد استعدادهای تئاتر هزینه نیست، بلکه پس اندازی ارزشمند است که نسل‌های آینده می‌توانند از آن استفاده کنند و بر همین اساس، باید به کسانی که تئاتر را به خوبی آموخته‌اند، امکانات، سرمایۀ کافی و اجازۀ تولید اثر داده شود چرا که در این میان اشخاص با استعداد زیادی وجود دارند که به دلیل نداشتن سرمایه نمی‌توانند آثار خود را تولید کنند.

نظرتان درباره کارهای سفارشی تئاتری چیست؟ به نظر من این خود هنرمند است که با نگاه موشکافانه و کشف و شهود چیزی را لمس می‌کند و آنقدر موضوع را پردازش می‌کند تا یک جایی برسد که با تمام وجود بخواهد آن را در معرض دید دیگران قرار دهد. شاید اگر بخواهیم به هنرمند دیکته کنیم که به چه چیزی توجه کند، او را دچار تولید کارهای سفارشی کند و این چیزی نیست که خیلی خوش آیند باشد. تئاتر بر روی همه مسائل از طریق برانگیختن احساسات و ایجاد تفکر و تعمق تاثیر می‌گذارد و ارتباطات اجتماعی نیز از این قاعده مستثنی نیست. وقتی در یک نمایش یک نوع از رابطه زیر ذره بین قرار می‌گیرد و رنج کاراکترها نمایش داده می‌شود، اگر همه چیز در نمایش به درستی اتفاق افتاده باشد، دانش تماشاگری که اثر را می‌بیند، نسبت به این رابطه افزوده می‌شود و در نتیجه اگر خود یا اطرافیان در موقعیتی مشابه به نمایش قرار گیرند، می‌تواند کمک کننده و مثمر ثمر باشد و تصمیمات بهتری را اتخاذ کند، زیرا هر قدر که انسان نسبت به مسائل پیرامونی خود دید گسترده‌تری داشته باشد، قادر است بهتر مسائل را درک کند و واکنش بهتری داشته باشد. امید است روز به روز به تعداد فعالان عرصه تئاتر افزوده شود و بیش از پیش به هنر تئاتر اهمیت داده شود. و صحبت پایانی؟ به نظر من امروز می‌بایست کسانی بر روی صحنه نمایش قدم بگذارند که به اهمیت هنر تئاتر پی برده‌اند و این هنر را به درستی درک کرده اند. در حال حاضر کسانی که تئاتر کار می‌کنند واقعا با جان و دل و عشق فعالیت می‌کنند و اکثرشان شغل دیگری دارند. امیدوارم به زودی تئاتر برای فعالانش توجیه اقتصادی نیز داشته باشد. عدم وجود مرز برای تئاتر این نیست که در تئاتر هیچ قاعده و قانونی وجود ندارد، چرا که به شدت معتقدم تئاتر هم مانند هر هنر دیگری قواعد و قانونی دارد، به طور مثال بازیگر حق ندارد به خودش یا پارتنرش یا تماشاگر آسیب جسمی برساند و این امر که مرزی در تئاتر وجود ندارد شامل تفکر و شیوه‌های اجرای نمایش و استفاده از آکسسوار و نور و موزیک می شود.