بی‌توجهی به عرضه کتابهای نامناسب در بازار/ توجه به ممیزی کتاب در راستای اهداف انتخاباتی/ تشکل‌های انقلابی در زمینه برگزاری نمایشگاه کتاب کنار گذاشته شدند!
احمد شاکری در انتقاد از معاونت فرهنگی وزارت ارشاد گفت: نکته دیگر بی برنامگی مفرط هست، مشخصا در حوزه ادبیات داستانی که یکی از شاخه های پرطرفدار و پرمخاطب کتاب و کتابخوانی هست عملا سیاست های کلی و برنامه ریزی های ملی وجود ندارد، هرچه هست حال اندیشی هست نه آینده اندیشی!
سرویس فرهنگی فردا؛ فاطمه قربان‌نیا: معاونت فرهنگی وزارت ارشاد در چهار سال مدیریت دولت یازدهم فراز و فرودهایی داشته است. در سال آخر دولت شاهد تغییراتی در سطح وزیر بودیم. سید عباس صالحی از گزینه‌هایی بود که زمزمه تغییر او به گوش می‌رسید اما بر خلاف گمانه زنی‌ها ماندگار شد. به بهانه ماه های آخر دولت یازدهم و بررسی عملکرد چند ساله معاونت فرهنگی به سراغ چند فعال و پژوهشگر در این حوزه رفتیم و جویای نظرات آن ها شدیم که در ادامه می‌خوانید:
توجه به ممیزی کتاب در راستای اهداف انتخاباتی
احمد شاکری نویسنده برجسته و به نامی هست که کتاب و رمان‌های متعددی در حوزه ادبیات پایداری و انقلاب به تحریر در آورده است. شاکری موضوع ممیزی کتاب را یکی از نقاط ضعف این دولت می‌داند، مشروح صحبت های او را در ادامه می‌بینید: به نظر من نقد و بررسی و اظهار نظر در مورد وظایف و نحوه عملکرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه‌های مختلف نیازمند تفحص و بررسی است، مثلا وظایفی که بر عهده وزارت فرهنگ هست وظایف متعددی است که در حوزه های مختلف وزارت ارشاد کار می‌کنند، از این جهت باید با بررسی دقیق اظهار نظر کرد. اما من فقط دو نکته که مقداری اطلاعات مختصری دارم عرض می کنم.
وی افزود: در حوزه کتاب یکی از مهمترین نکاتی که توسط خود دولت و وزارت ارشاد درنظر گرفته شده و تا حدودی به نظر میرسد که این موضوع جزو مقولات اصلی حوزه کتاب باشد بحث ممیزی است. بحث ممیزی از زمان انتخابات و مناظرات انتخاباتی مطرح بود و تاکنون هم همین طور هست. عموما یکی از مواضع دولت‌ها در حوزه فرهنگ و به خصوص کتاب و کتابخوانی مواضعی است که در حوزه ممیزی می‌بینیم. از این جهت رویکردی که اداره کتاب در بخش ممیزی اتخاذ کرده به نظر میرسد با رویکردهای دیگری که در حوزه فرهنگ، وزارت ارشاد دوران دولت فعلی دارد تقریبا همسو است. به این معنا که نگرش اعتدالی آنگونه که در بحث ممیزی ظاهر شده با نوعی مسامحه و غفلت از بایسته های ممیزی همراه بوده است.
نادیده گرفتن برخی از مفاد قانونی در حوزه ممیزی تبدیل به یک رویه شده است
شاکری گفت: عملا یکی از دعاوی مطرح شده از سوی مسئولان ارشاد این بوده که ما باید قائل به این باشیم که مردم را این گونه بشناسیم که خودشان عاقل هستند و قدرت تشخیص دارند و با تکیه بر این قدرت تشخیص در حوزه ممیزی کتاب و البته حوزه های دیگر آن مفاد قانونی را جدی نگرفتند.
هم خبرهایی که از بخش کتاب حوزه ممیزی به گوش میرسد و هم برخی از آثاری که منتشر شده و از گذر ممیزی عبور کرده همه گویای این هستند که مفاد قانونی و دغدغه‌ای که در روح قانون وجود داشته و آن محافظت از بنیان های فکری، اخلاقی و اعتقادی هست در برخی موارد رعایت نشده و این تنها یک خطا در تشخیص نیست که بگوئیم به واسطه ی خطا در تشخیص از نظر ممیزی اداره کتاب پنهان مانده بلکه به نظر میرسد این یک رویه ای هست که در حقیقت رویکرد اعتدالی هم تاییدش می‌کند.
جایزه کتاب زنگ خطر جدی در برابر زدودن فرهنگ ایرانی اسلامی
نویسنده آثار «عریان در برابر باد»، «خواب نما» و «نفس»، مسیر جشنواره های برگزار شده در حوزه کتاب را به سمت غربگرایی توصیف کرد و گفت: نکته دیگر در مورد بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان هست که تحت نظر وزارت ارشاد کار می‌کند و در دولت گذشته این بنیاد بنیان نهاده شد و بنا بود چیزی شبیه به بنیاد فارابی در حوزه سینما باشد. اگر به فعالیت‌های این بنیاد نگاه کنید به نظر من از جهات مختلف قابل نقد و بررسی هست.
شاکری سخنان خود را این‌گونه ادامه داد: نکته اول اینکه با در نظر گرفتن اینکه این جشنواره برگزار کننده جشنواره هایی مثل شعر فجر، جایزه جلال آل احمد و پروین اعتصامی و برخی جشنواره های دیگر هست به نظر میرسد چنین جشنواره هایی هم به لحاظ داوری و انتخاب داور و هم به لحاظ آثار کاملا جهت خود را به سمت ادبیات غربگرا اثبات کرده، یعنی این رویکرد به سمت ادبیات غرب در حرکت است و بلکه برخی از آثار برگزیده در این جوایز نه تنها تناسبی با اهداف انقلاب اسلامی و ارزشهای آن ندارد بلکه بر ضد آن عمل می کند؛ با این حال جایزه جلال به عنوان کتاب سال برگزیده شده و این زنگ خطر جدی است.
در حوزه ادبیات داستانی آینده نگری وجود ندارد
احمد شاکری در ادامه انتقاداتش در خصوص معاونت فرهنگی وزارت ارشاد افزود: نکته دیگر بی برنامگی مفرط هست، مشخصا در حوزه ادبیات داستانی که یکی از شاخه های پرطرفدار و پرمخاطب کتاب و کتابخوانی هست عملا سیاست های کلی و برنامه ریزی های ملی وجود ندارد، هرچه هست حال اندیشی هست نه آینده اندیشی، افق نگری وجود ندارد، اکنون گرایی بیشتر دیده می شود و این نقطه ضعفی است که از گذشته هم بعضا بوده ولی در دوره فعلی تشدید شده. به نظر میرسد وضعیت مجموعه ای مثل بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان به لحاظ رویکرد فکری به نحوی ست که نه متعلق به ادبیات ارزشی هست و نه آنگونه که در دوران اصلاحات مشهور بود و برخی از افراد متعلق به جریان اصلاحات بودند در حقیقت به نظر می رسد یک نوع بی‌هویتی در چنین مجموعه‌هایی وجود دارد که البته سر منشاء آن همین فکر اعتدالی هست!
به لحاظ اجرایی توانایی مقابله با تهدیدها وجود ندارد
مصطفی وثوق کیا یکی از فعالان حوزه کتاب هست که عملکرد وزارت ارشاد را در زمان آقای جنتی چهل درصد مثبت ارزیابی کرده است.
وثوق‌کیا در خصوص برنامه های آقای صالحی در چند ماه اخیر گفت: آقای صالحی چند ماهی هست که آمده و نمی‌دانم چقدر در حوزه معاونت فرهنگی تاثیر داشته اما در مجموع معاونت فرهنگی تقریبا آخرین معاونتی بود که در دوره آقای جنتی مسئولش انتخاب شد و به جهت حساسیت و اهمیتی که داشت آقای صالحی را به عنوان معاونت فرهنگی منصوب کرد، ایشان هم سابقه کار اجرایی نداشتند و از حوزه نظر وارد حوزه عمل شدند.
وی افزود: آقای صالحی در حوزه نظری و تئوری آدم شناخته شده ای بودند اما کار اجرایی قاعده ها و الزامات خاص خودش را دارد و بعضی اوقات ممکن است تئوری ها در حوزه اجرایی عملی نشود. این اتفاق برای آقای صالحی هم افتاد یعنی تئوری هایی که ایشان در حوزه نظری به آنها قائل بود، در حوزه اجرایی با شکست مواجه شد؛ نمونه ش همان بحث مجوز دادن به کتاب ها بود با شیوه خاصی که داشتند.
وثوق کیا در تشریح نحوه ی بررسی کتابها در حوزه ممیزی کتاب گفت: آقای صالحی معتقد بودند ما در حوزه کتاب مشخصا در حوزه نویسندگان توانایی پاسخ به معضلات خودمان را داریم که اگر کتاب شبهه داشته باشد یا در رد نظریات ما چاپ شود ما توان پاسخگویی داریم که قطعا این اتفاق در حوزه نظری و تئوری حرف درستی هست اما به لحاظ اجرایی وقتی که وارد کارزار خواهیم شد شکست می‌خورد، نه از باب اینکه ما توان پاسخگویی نداریم بلکه از این جهت که ما زیر ساخت هایمان طوری طراحی شده در این سال ها کتابی که برای مقابله با سیستم نظام حکومتی منتشر میشود این کتاب بر سیستم رسانه خودش هم بالا می‌آید ولی متاسفانه کتابی که در رد آن مطلب نوشته میشود قدر و اجری ندارد و بایکوت می شود. برخی از این مسائل به آقای صالحی برنمی‌گردد ولی به هر حال یک سری الزامات قانونی برای چاپ برخی کتاب ها وجود داشت که همان ها هم رعایت نشده بود.
شک و شبهه‌هایی که در زمینه برگزاری نمایشگاه کتاب وجود دارد
ابن فعال حوزه کتاب و رسانه صحبت های خود را با بررسی کوتاهی از وزارت آقای جنتی ادامه داد و گفت: اگر منصفانه بگوییم در حوزه معاونت فرهنگی آقای جنتی شاید چهل درصد موفق بوده اند. یک سری کارها را پوشش دادند و برنامه هایی هم راه اندازی شد، باید ببینیم بعدا چه‌قدر خروجی خواهد داشت، مثل انتخاب کتاب شهرهای ایران که می بینم شور و اشتیاقی در برخی شهرها به وجود آورده است.
وثوق کیا تصریح کرد: برگزاری نمایشگاه کتاب در این چند سال همچون دولت های دیگر برگزار می شد، تنها تفاوت آن واگذاری برای کارهای اجرایی نمایشگاه به تشکل ها بود، البته در همین واگذاری هم در بسیاری موارد شک و شبهه هایی ایجاد شد، تشکل های انقلابی و مذهبی نشر بعدها از این حوزه کنار رفتند و کار دست افرادی افتاد که بیشتر تاجر این عرصه بودند. انتقادی که ما داشتیم این بود که چرا اتحادیه ناشران تهران به تنهایی عهده دار امور هست. سال گذشته و سالهای قبلش این اتفاق می افتاد، امسال سهم پنجاه درصدی برای آن در نظر گرفتند و پنجاه درصد دیگر را به اتحادیه ناشران آشنا دادند.
اقدامات انقلابی و ارزشی در معاونت فرهنگی ارشاد به چشم می‌خورد
مهدی نوری پژوهشگر حوزه کتاب است که همچون دیگران عمده انتقادات خود را معطوف به ممیزی کتاب می داند، او در آغاز صحبت های خود به تشریح نقاط قوت معاونت فرهنگی در این دولت پرداخت و گفت: فکر می کنم ما نگاه کلان به مجموعه وزارت ارشاد و به معاونت های مختلف آن می‌توان بگوئیم یکی از معاونت های کم حاشیه‌تر و کم مسئله‌تر نسبت به اصول و ارزشهای انقلاب اسلامی به نظرم همین معاونت فرهنگی بوده و اجمالا اقدامات خوبی در این معاونت انجام شده اما بعضی از انتقادات هم به این معاونت وارد بوده و هست که آن طور که دیده شد تلاشهایی هم برای حل آن ها صورت گرفت منتها به خاطر اینکه پارادایم دولت و مبنای فرهنگی دولت ابلاغ شده و باید بر اساس آن جلو بروند طبیعتا بر اساس همان جلو رفتند، یعنی ما از شخص آقای صالحی شاید بیشتر از یه اندازه ای نمیتوان توقع داشته باشیم.
واگذاری بدون ضابطه بخش های دولتی به بخش خصوصی
وی در ادامه صحبت های خود انتقاداتی را متوجه حوزه ممیزی کتاب دانست: از نظر من انتقادی که به معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وجود دارد سه نکته است: اول اینکه واگذاری بدون ضابطه های دقیق به بخش خصوصی، یعنی اقدام و عمل برای اموری که از شئون حاکمیتی و شئون دولت هست را به بخش خصوصی واگذار کردند، از جمله برنامه هایی مثل ممیزی کتاب و این البته جزو همان مواردی است که در اصول و چهارچوب های فرهنگی دولت آقای روحانی مطرح شده بود.
وی افزود: این واگذاری ها در بخش های مختلف از جمله نمایشگاه کتاب در واقع برنامه هایی که به نمایشگاههای خارجی مربوط است در حوزه های مختلف حتی در ممیزی شاهد بودیم که در این سالها اتفاق افتاد و این بخش خصوصی خیلی مواقع واقعی نبود و احساس شد که اگر ضابطه ها دقیق تر بود بخشی از این اتفاقات نمی افتاد.
بی توجهی به عرضه کتاب های نامناسب در بازار
نوری تصریح کرد: نکته بعدی درباره ی خود ممیزی هست که انتقادی است که در دوره های مختلف به اداره کتاب وارد شده و این دوره هم همچنان ادامه پیدا کرده، هرچند من به خاطر اینکه در فضای کتاب حضور دارم و با ناشران و نویسندگان مرتبط هستم احساس می کنم ناشران خصوصی ما، ناشران نوپا و قدیمی ما از وضعیت برخورد و صدور مجوزها و تعیین تکلیف هایشان راضی تر هستند اما شاهد بودیم که بی دقتی ها و اشتباهاتی هم وجود داشته و کتابهای نامناسبی راهی بازار کتاب شده که این موضوع انتقاداتی را هم برانگیخته.
وی سومین بخش از صحبت های خود را تبعیض در فضای نشر کتاب و بخش های دیگر مطرح کرد و گفت: مسئله ی سوم بخشی از تبعیض ها بود که به نظرم از حوزه ی معاونت فرهنگی ما شاهد نوعی از تبعیض ها در ارتباطات و صدور مجوز ها و راه انداختن امور جاری بخش های اجرایی بودیم که جزئیات این موضوع خیلی گفتنی نیست، اما این سه انتقاد به نظرم در فضای کلی به معاونت فرهنگی و حوزه کتاب وجود دارد.
نوری در مجموع عملکرد صالحی امیری را متوقف به پایان دولت توصیف کرد و کفت: من احساس می کنم با آمدن آقای صالحی امیری و نظر به اینکه انتهای دوره چهار ساله این دولت هست مقداری خویشتن داری کردند از اینکه بخواهند تغییرات عمده ایجاد کنند کما اینکه شنیدیم قصد داشتند برخی معاونت ها را عوض کنند و نشد یا بعضی تغییرات قرار بود اعمال شود که اتفاق نیفتاد یا بعضی انتصاب ها قرار بود انجام بشود. من فکر می کنم هنوز آقای صالحی امیری در حوزه معاونت فرهنگی و سایر بخش ها دست به تغییراتی نزده و شرایط را حفظ کرده تا این چند ماه هم سپری بشود و وارد دولت جدید شوند.
دیدگاه تان را بنویسید