تسامح و تساهل در مواجهه با طالبان؟

گروه سیاست سایت فردا: طالبان که توانست بار دیگر در افغانستان روی کار بیاید بسیاری از کشورها در مواجهه با این گروه با تردید رفتار می‌کردند زیرا پرسش‌های مهمی در کار بود؛ اینکه باید طالبان را به عنوان حکومت افغانستان به رسمیت شناخت یا نه؟ اینکه باورهای افراطی طالبان در مناسبات دو جانبه‌اش با کشورهای مختلف باعث ایجاد مشکل می‌شود یا نه؟ یا اساسا این گروه چه قدر خود را مقید به رعایت قواعد بین‌المللی می‌داند؟

علاوه بر این مسائل، ایران هم دغدغه‌های ویژه‌ای در برقراری مناسبات رسمی با طالبان داشت از حمله دغدغه در زمینه مبارزه با قاچاق مواد‌مخدر، مقابله با گسترش تروریسم، ساماندهی وضعیت مهاجران، وضعیت حقابه ایران از هیرمند و مسائل مرزی. در طول این چند سال هم دولت ایران تلاش کرد در زمینه‌هایی به طالبان به فهم مشترکی دست یاید تا جایی که در دی‌ماه سال گذشته هیأت سیاسی-اقتصادی طالبان، متشکل از 26نفر و به سرپرستی امیرخان متقی، سرپرست وزارت امورخارجه افغانستان به تهران آمدند تا در دیدار با مقام‎های ایران، ازجمله وزیر امورخارجه، درباره همکاری‎های دوجانبه در حوزه‌هایی ازجمله تجارت، اقتصاد، امنیت و حمل‎ونقل بحث و گفت‎وگو کنند.

امیرعبداللهیان هم در همان مقطع گفت: «ما هیئت حاکمه فعلی در افغانستان را به رسمیت نشناخته‌ایم اما در حوزه های مختلف با هیات حاکمه ارتباط و گفت‌وگو داریم».

البته موضع ایران در ابتدای روی کار آمدن طالبان آن بود که ایران راه حل رفع بحران‌ در افغانستان را تشکیل دولت فراگیر با مشارکت همه اقوام افغانستانی می‌داند اما به تدریج دیدیم که مقامات دولت ایران سعی کردند به اشکال مختلف سطح ارتباطات با طالبان را افزایش دهند. کار به جایی رسید که نماینده طالبان در مراسم افطاری رئیس‌جمهور برای کشورهای اسلامی، حضور یافت که برخی چنین دعوتی را به نوعی به رسمیت‌شناختن طالبان تلقی کردند. هرچند این دعوت به طور رسمی چنین موضوعی را ثابت نمی‌کند اما بعد از آن استقبال صمیمانه امیرعبداللهیان از امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان در سمرقند و در حاشیه چهارمین نشست کشورهای همسایه افغانستان با واکنش‌های زیادی همراه شد.

اما فرای اینها مشکل عمده ایران با طالبان گویا فعلا بر سر حقابۀ ایران از رود هیرمند است؛ مسئله‌ای که در روزهای اخیر باعث شد شخص رئیسی و نیز امیرعبداللهیان با لحنی هشدارآمیز نسبت به طالبان سخن گفتند. پیش از این طالبان اعلام کرده بود که درباره آب هیرمند معاهده میان ایران و افغانستان را رعایت می‌کنند و مانع حقابۀ ایران نمی‌شوند؛ چنانکه وزارت انرژی طالبان سال گذشته با اعلام کرده بود که بر اساس گفت‌وگو با مقامات ایران بر لزوم اجرای کامل معاهده میان دو کشور پایبند است و اجرای کامل حق‌آبه ایران را انجام می‌دهد. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، هم موضوع حقابه بین افغانستان و ایران را حل شده دانسته بود و گفت بود: «در صورتی که طرف افغانستان به اندازه کافی آب داشته باشد جمهوری اسلامی ایران نیز از آب مستفید خواهد شد».

همچنین انعام الله سمنگانی، معاون سخنگوی طالبان، نیز در این باره گفته بود: «افغانستان به همه تعهداتی که از پیش در مورد حق آبه با جمهوری اسلامی ایران داشته، پایبند است».

همه این وعده‌ها در حالی است که اکنون بر اساس اسنادی متقن میزان آب هیرمند به بالاترین سطح خود رسیده است اما طالبان حاضر به اجرای حقابۀ ایران نیست و به همین دلیل اکنون می‌بینیم که هم رئیس‌جمهور و هم وزیر خارجه ایران به طالبان هشدار داده‌اند که حقابۀ ایران از هیرمند خط قرمز ماست اما روز گذشته شاهد بودیم یکی از جنرال مبین، سخنگوی پیشین پلیس طالبان در کابل، با در دست‌گرفتن یک گالن آب با ادبیاتی توهین‌آمیز نسبت به مقامات ایران سخن می‌گوید و متعاقب آن رفتار سخیف هیچ یک از مقامات طالبان هم نه عذرخواهی کردند و نه حتی اعلام برائت از چنین رفتارهایی.

به هر حال اکنون پرسش مهم آن است که آیا دیپلماسی فعالی که در یکی‌دوسال اخیر با طالبان در دستور کار دولت بود، تا حدی که شائبه به رسمیت‌شناختن این گروه به عنوان حکومت افغانستان پیش آمد، مفید فایده بوده است؟