نهضت سوادآموزی با معلمان بالیوودی!
«یاشودا لاکشمن»، ساکن یکی از روستاهای هند است و برای دیدار با یکی از بستگانش در روستایی دیگر سوار اتوبوس شده است. سه سال پیش، او برای دیدن اعضای خانواده، بستگان یا دوستانش نمی‌توانست به تنهایی سفر کند. چون او قادر به خواندن علائم نبود. حقیقتی که نمی‌توانست از آن فرار کند. اما حالا شرایط کاملاً تغییر کرده است.
روزنامه ایران: یاشودا هم مثل بقیه زنان روستا هرگز به مدرسه نرفته است. اما چند سال پیش، این زن 42 ساله در کلاس‌های سوادآموزی در کالامبوسری روستایشان در ایالت ماهاراشترا، شرکت کرد و حروف الفبا و اعداد را یاد گرفت. با این حال، او فقط می‌توانست کلمات ساده را در روزنامه بخواند، اما حالا قادر به خواندن علائم مختلف نیز هست. اما چنین چیزی چگونه ممکن است؟ چه چیزی باعث پیشرفت سطح خواندن یاشودا شده است؟ با تماشای تلویزیون. عجیب است!!!
او به تماشای برنامه‌هایی می‌نشیند که زیرنویس دارند و سرعت عبور زیرنویس‌ها به سرعت بیان کلمات توسط گوینده بستگی دارد. با چنین روشی، سطح خواندن او پیشرفت قابل توجهی کرده است. این روش سوادآموزی می‌تواند برای افراد فقیر بسیار مفید باشد. با این روش، می‌توان سطح سواد را به طور قابل توجهی در کشورهای مختلف افزایش داد. در سال 2011، تنها 780 میلیون نفر که معادل 74 درصد جمعیت هندوستان بود، باسواد بودند. اما آمار یک مؤسسه غیردولتی نشان داد که حداقل 400 میلیون هندی باسواد که غالباً ساکن مناطق روستایی این کشور بودند، قادر به خواندن کلمات ساده و علائم نبودند و چنین آماری شگفت آور بود. حقیقت دیگری نیز کشف شد و آن هم اینکه 780 میلیون هندی بیشتر از سه ساعت در طول روز پای برنامه‌های مختلف تلویزیونی می‌نشینند.
یاشودا هم یکی از کسانی است که عاشق تلویزیون است. او به تماشای فیلم‌های مختلف می‌نشیند و بسیار لذت می‌برد. او از خواندن زیرنویس‌ها همراه با برنامه‌ها بسیار لذت می‌برد و همین باعث پیشرفت خواندنش شده است. او به خبرنگار بی‌بی‌سی می‌گوید: «این زیرنویس‌ها به من کمک کردند تا کلمات سخت و پیچیده را بخوانم.» چایبان سونهای 22 ساله فقط قادر به حرف زدن به زبان محلی‌شان است. او هم می‌توانست کلمات ساده را به زبان رسمی کشور، یعنی هندی، بخواند. اما کلمات سخت را نمی‌توانست درک کند. چایبان هم تلویزیون دوست دارد و به تماشای فیلم و موسیقی می‌نشیند. با خواندن زیرنویس، حالا او می‌تواند فرم‌های بانک را به زبان رسمی کشور تکمیل کند و کارهایش را پیش ببرد. چنین پیشرفتی او را هیجان زده کرده است.چایبان به خبرنگار ما می‌گوید: «با خواندن متن ترانه‌های پخش شده از تلویزیون من توانستم با حروف صدادار آشنا بشوم. حالا می‌توانم براحتی حساب بانکی باز کنم و این حس استقلال مرا خوشحال می‌کند.»
برای 400 میلیون شهروند بی‌سوادی که در یکی از سریع‌ترین کشورهای در حال توسعه جهان زندگی می‌کنند، تلویزیون می‌تواند به‌عنوان ابزار آموزشی مهمی نقش ایفا کند. در هند، مانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه جهان، داشتن سواد برای موفقیت اقتصادی نقش حیاتی دارد. در این کشور، برخی از والدین نمی‌توانند به بچه‌ها در تکالیف‌شان کمک کنند، نسخه‌های پزشک را بخوانند، طرح‌های رفاهی دولت را درک کنند، دنبال فرصت‌های شغلی بگردند و روزنامه بخوانند. علاوه بر این، فرصت‌های ناچیزی برای بهبود مهارت خواندن در خارج از مدرسه وجود داد. به همین دلیل، برای اینکه شهروندان به خوانندگان کارآمدی تبدیل شوند، طرح زیرنویس کردن فیلم‌ها و برنامه‌های مختلف تهیه شد؛ طرحی که ایده ساده‌ای داشت و برای مردم عاشق تلویزیون مناسب بود. زیرنویس کردن بر مبنای سبک کارائوکه است: کلمات ترانه‌ها و فیلم‌ها برجسته می‌شود. مردم به همان زبانی که حرف می‌زنند، کلمات را می‌خوانند. امروز این روش برای ده تا از زبان‌های رسمی هند و در چند شبکه تلویزیونی اجرا می‌شود. چون برنامه‌ها چندین بار بازپخش می‌شوند، مردم فرصت تمرین پیدا می‌کنند و کلمات را بخوبی یاد می‌گیرند. هم از دیدن موسیقی و فیلم لذت می‌برند و هم خواندن‌شان تقویت می‌شود.
بیرجی کاساری، مسئول این طرح، به خبرنگار بی‌بی‌سی می‌گوید: «مشارکت خواندن به‌طور ناخودآگاه رخ می‌دهد. این طور نیست که مردم بخواهند کلمات را بخوانند، این کار مغز انسان است. مغز به طور خودکار ارتباطی بین صدا و متن برقرار می‌کند. بر اساس تحقیقاتی که در این زمینه در ایتالیا انجام شده است، زیرنویس کردن به ما کمک می‌کند تا عناصر صوتی و تصویری را کنار هم درک کنیم. در واقع، زیرنویس باعث می‌شود تا واکنش خواندن در ذهن بیننده روشن شود و فرد آن را دنبال کند.»مطابق با مطالعه‌ای که در این زمینه در دانشگاه ناتینگهام انجام شده، وقتی فیلمی با زیرنویس پخش می‌شود، مردم ناخودآگاه آن را دنبال می‌کنند و به این ترتیب هماهنگی شنیداری و دیداری صورت می‌گیرد. یکی از روش‌ها برای یادگیری زبان، دیدن فیلم با زیرنویس است. مطالعه‌ای که در سال 2013 در مدارس هاوایی صورت گرفت، مشخص شد که دانش‌آموزانی که فیلم‌های آموزشی را با زیرنویس دیدند، نمرات بهتری هم کسب کردند.کاساری ادامه می‌دهد: «در سال 1996، تیم ما به زاغه‌ها و روستاها و ایستگاه‌های راه‌آهن رفت. در آنجا ما روی صفحه‌های بزرگ فیلم پخش کردیم. در بعضی مناطق این فیلم‌ها با زیرنویس بودند و در بعضی مناطق بدون زیرنویس. می‌خواستیم به طور آزمایشی این طرح را بررسی کنیم و نتیجه‌اش را ببینیم. نتیجه شگفت آور بود. سطح خواندن افرادی که فیلم‌ها و موسیقی‌ها را با زیرنویس دیده بودند بسیار بهبود پیدا کرده بود. نکته جالب این بود که مردم از دیدن فیلم و موسیقی با زیرنویس بسیار استقبال کردند.
پروژه SLS (زیرنویس کردن) در سال 1999 آغاز شد. در سال 2002، این پروژه در تلویزیون ملی این کشور و برنامه‌ای که به بررسی موسیقی بالیوود می‌پرداخت اجرا شد. برنامه‌ای که 10بار در هفته روی آنتن می‌رفت و هر برنامه‌اش دو بار بازپخش می‌شد. بدین ترتیب، مردم می‌توانستند هفته‌ای 30 بار برنامه‌ای را با زیرنویس ببینند و مهارت خواندن‌شان را بهبود ببخشند.» کاساری که یافته‌هایش را در این زمینه در مقاله‌ای در مجله بین‌المللی آموزش به چاپ رسانده، می‌گوید: «در میان افرادی که این برنامه را می‌دیدند، روزنامه خواندن از 34درصد به 70درصد افزایش پیدا کرد. این مطالعه نشان داد افرادی که مهارت خواندن ضعیفی داشتند، با دیدن نیم ساعت از این برنامه در هفته، مهارت خواندن‌شان در بازه زمانی 3 تا 5 سال، به طرز قابل توجهی افزایش پیدا کرد. اجرای این برنامه بسیار ارزان است. اگر دولت سالانه یک میلیون دلار روی 50برنامه هفتگی سرمایه‌گذاری کند و 22زبان رسمی کشور هند را در این برنامه بگنجاند، آن گاه هزینه‌های سوادآموزی برای هر کدام از این 400 میلیون بی‌سواد کمتر از یک سنت خواهد بود. جالب است، این طور نیست؟»مایکل تروکانو، کارشناس آموزش و تکنولوژی در بانک جهانی، می‌گوید: «پروژه‌های مختلفی برای سوادآموزی در هند اجرا می‌شود، اما چیزی که SLS را از بقیه متمایز کرده است، استفاده از تلویزیون و برنامه‌هایی است که مردم می‌بینند؛ برنامه‌هایی که بسیار پرطرفدار هستند.»
اما این پروژه مخالفانی هم دارد. کاساری می‌گوید: «می دانم که دیدن برنامه با زیرنویس از لذت آن کم می‌کند. اما خب ما هدف آموزشی در کنار لذت بردن را دنبال می‌کنیم. هرچند این مخالف‌ها ناچیز است و بالای 90درصد بینندگان خواهان دیدن برنامه‌ها و ترانه‌ها با زیرنویس هستند. مهم‌ترین مشکل ما همراهی دولت است. اگر دولت روی این پروژه سرمایه‌گذاری نکند و تلویزیون ملی با ما همراه نشود، این کار عملی نیست. ما فعلاً می‌خواهیم روی ترانه‌های بالیوود سرمایه‌گذاری کنند. اگر همه شبکه‌های تلویزیونی همراه شوند و ترانه‌ها را با زیرنویس پخش کنند، مطمئناً تحول عظیمی در بخش مهارت خواندن بیسوادهای هندی رخ خواهد داد. اما برای این موفقیت، همراهی همه نیاز است.»اگر هند موفق شود و این برنامه اجرایی شود، اگر آرزوی کاساری برآورده شود، اگر دولت از این پروژه حمایت کند، آن گاه میلیون‌ها کودک و بزرگسال هندی می‌توانند مهارت‌های زبانی‌شان را تقویت کنند. البته نه در مدرسه، بلکه با تماشای تلویزیون و نگاه کردن به ترانه‌های بالیوودی.کاساری می‌گوید: «امیدوارم روزی را ببینم که مردم هند براحتی بخوانند و بنویسند.»
دیدگاه تان را بنویسید