خشک شدن و آلودگی منابع آبی کشور/ بحران آب چقدر جدی است؟+ تصاویر

سرویس اجتماعی«فردا»؛ کارشناسان امور آب پیش بینی‌ می‌کنند در آینده‌ای نه چندان دور تنش‌هاٰ،‌ درگیری‌های ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی بر سر مساله آب بیشتر خواهد شد و از آنجا که همگان به آب شیرین و پاک نیاز دارند،‌ دور از ذهن نخواهد بود که جنگ‌های آینده جهان بر سر منابع آب صورت گیرد. حدود نیمی از ساکنان زمین تا سال 2030 میلادی با کمبود آب شیرین روبرو خواهند شد. در 50 سال گذشته حدود 37 مورد خشونت بین کشورها بر سر آب گزارش شده است که تنها 7 مورد آن مربوط به خاورمیانه نمی‌شود. بحرانی که زنگ خطر آن از امروز به صدا درآمده است و حل آن تنها با برنامه‌ریزی و استفاده مفید و حفظ منابع آبی قابل کنترل است. در سراسر تاریخ دسترسی بشر به آب یک شرط اولیه و اساسی برای توسعه اجتماعی،‌ سیاسی و اقتصادی و ... بوده است. به گفته آب‌شناسان، آب دیگر کالای در دسترس بشر نیست و یک کالای بدون جایگزین و با ارزش اقتصادی زیاد است که در همه زمینه‌ها قابل مصرف است. موضوع آب در صحنه داخلی کشورها بخصوص کشورهایی که در مناطق گرم و خشک واقع شده‌اند، مطرح بوده است و امروز نیز با توجه به معضلاتی که در این زمینه بوجود آمده است اهمیت آب و استفاده درست از ذخایر آب بسیار حائز اهمیت است. به نظر می‌رسد در آینده با توجه به نگرش سازمان ملل به مساله آب این موضوع به عنون اساسی‌ترین موضاع جهانی در این سازمان مطرح شود و بسیاری از پروتکل و قراردادهای جهانی بر سر آب بسته شود. هشدار کارشناسان نسبت به مساله آب اما با همه این اوصاف کشور ما چه حالتی را در آینده تجربه خواهد کرد و در این زمینه چه مشکلاتی برای کشورمان بوجود می‌آید. این موضوعی است که امروز باید بدان توجه ویژه صورت گیرد. با توجه به خطر خشک شدن کامل برخی از دریاچه‌های کشور مانند دریاچه هامون و ارومیه این زنگ خطر برای کشورمان نیز به صدا درآمده است و برخی از کارشناسان نسبت به این مساله هشدار داده‌اند. در این زمینه حتی برخی از مناطق کشور نیز با کمبود آب مواجه شده‌اند و وضعیت کمبود آب در حالی است که بسیاری از روستاهای حوضه آبریز دریاچه ارومیه فاقد آب آشامیدنی بوده و به وسیله تانکر آب شرب به آنجا انتقال می یابد. البته بحران آب تنها به مناطق مثل ارومیه باز نمی‌گردد بلکه این موضوع در شهرهای پرجمعیتی مانند تهران نیز احساس می‌شود. در این زمینه، پرویز کردوانی، پدر کویرشناسی ایران اخیرا نسبت به وضعیت آب در کشور هشدار داده است و بیان کرده که بدترین نقطه از لحاظ بحران آب نیز شهر تهران است. وی با اشاره به مشکلات آب در سایر مناطق کشور گفته است: در منطقه ای مانند یزد که خشک و کویری است حدود 53 هزار حلقه چاه حفر شده در حالی که ظرفیت آن منطقه فقط 200 حلقه است. پدر کویر شناسی ایران نسبت به آلوده شدن آبهای موجود هشدار داده و گفته است: هر چه میزان آب کمتر شود درصد آلودگی آن نیز افزایش می یابد. پدر کویر شناسی ایران با بیان اینکه به اعتقاد برخی کارشناسان 80 درصد رودخانه های کشور آلوده است گفت: منابع آب درتهران روز به روز کمتر می شود و این مساله آلودگی روز به روزی این منبع حیات را به همراه دارد. تنش آبی در خاورمیانه به مرز نگران کننده ای‌ رسیده است به هر جهت موضوع آب تنها یک موضوع خاص یک حوزه نیست و با توجه به فضای موجود در منطقه خاورمیانه امروزه از مساله آب در این منطقه به عنوان یک موضوع امنیتی - سیاسی یاد می‌شود. در این زمینه مناطق آسیب پذیری مانند خاورمیانه در شرایط حساس و نگران کننده ای به سر می برند و خواهند برد و حتی لزوم بررسی این مساله در بعد بین المللی نیز وجود دارد. بر اساس شاخص سازمان ملل هر گاه میزان برداشت آب یک کشور بیشتر از 40 درصد کل منابع آب تجدید پذیر این کشور باشد، آن کشور با بحران آب روبرو است. در منطقه خاورمیانه که یکی از مناطق کم آب جهان به شمار می‌آید، شمار مواردی که آب یک دلیل مهم برای بروز اختلاف یا منازعه شده، ظاهرا در حال افزایش است. به طوری که در سالهای اخیر میان ترکیه، سوریه و عراق بر سر آب فرات؛ میان اردنٰ، اسرائیل و لبنان بر سر آب رود اردن و میان ایران و افغانستان بر سر رود هیرمند و میان 9 کشور ساحلی رود نیل اختلافاتی بوجود آمده است. بر اساس آمار فائو در حالی که این منطقه 14 درصد مساحت کره زمین را به خود اختصاص داده تنها 2 درصد از منابع آب را در اختیار دارد. این درشرایطی است که اگر به طرح خاورمیانه بزرگ آمریکا نگاهی بیندازیم، متوجه می‌شویم که این طرح و نقشه منبعث از آن از عوامل ژئواکونومیکی مانند آب و انرژی استفاده می‌کند. بحران آب جدی است نکته قابل توجه این است که کشور ما نیز در کمربند خشکسالی قرار دارد و طی سالهای گذشته با توجه به تغییرات اقلیمی که دانشمندان سر منشاء آن را شمال آفریقا می‌دانند این مساله تشدید شده است. برخی از کارشناسان یکی از موارد اصلی بحران آب در کشور را سوء مدیریت می‌دانند؛ چرا که اغلب حوضه های مهم آبی کشور از جمله دریاچه ی ارومیه، زاینده رود، هامون و کارون با بحرانی مشابه مواجهند و محدود کردن هرکدام به مسائل منطقه ای پاسخ مناسبی برای عبور از بحران نیست. وزیر نیرو با بیان اینکه نیمی از دشتهای کشور وضعیت مشابه دریاچه ارومیه دارند، گفت: وضعیت منابع آب کشور از مرز تنش عبور کرده و وارد مرحله بحران شده است و برای مدیریت مصرف آب باید دولت، مجلس، قوه قضاییه و مردم همه وارد عمل شوند. وی افزود: مطالبی که درباره موضوع آب بیان می‌کنیم، مطالب عمیق و نگران‌کننده‌ای است که راهکار هم دارد اما کلید حل مشکل آب تنها در دست مسئولان نیست و تمام مردم شامل شهروندان٬ روستانشینان٬ صنعت‌گران٬ کشاورزان و ... باید کمک کنند تا بتوانیم موضوع بحران آب را مدیریت کنیم. وزیر نیرو ادامه داد: بحران آب جدی است چراکه در 10 سال گذشته میزان آب تجدیدشونده کشور 130 میلیارد مترمکعب بود اما اکنون در اثر کاهش متوسط بارش‌ها از سالانه 250 میلیمتر به 242 میلیمتر، حجم آب تجدیدشونده به 120 میلیارد مترمکعب کاهش یافته است. به هر جهت با توجه به همه این مسائل باید حساسیت نسبت به مساله آب در جامعه ایجاد شود. حتی در این زمینه پیشنهادی که وجود دارد این است که در بودجه کشور نیز نسبت به حفظ و نگهداری این منبع ارزشمند زندگی مبالغی اختصاص یابد. مدیران کشوری نیز باید نسبت به مدیریت منابع آب شیرین کشور با حساسیت بیشتری عمل کنند تا در آینده کشور با مشکل حادی در این زمینه مواجه نشود.