مرور برخی از اتفاقاتی که درباره حق‌آبه هیرمند افتاد
آب در شوره‌زار طالبان
هیرمند و ماجرای حق‌آبه‌ای که به ایران نمی‌دهد موضوع امروز و دیروز نیست، اگرچه حالا با عتاب کم‌سابقه رئیس‌جمهور ایران و البته گفته‌های وزیر امور خارجه پیرامون لزوم پرداخت حق‌آبه از سوی حکمرانان افغانستان شاید مسیر تازه‌ای را در پیش بگیرد. فهم درست از قصه حق‌آبه هیرمند نیاز به رجوع به گذشته‌های دورتر هم دارد که شاید از حوصله این گزارش جمع و جور خارج باشد، اما آنچه باید به آن اشاره شود این است که در موضوع دیپلماسی آبی میان ایران و افغانستان حداقل در دو سال گذشته اتفاقات بسیاری افتاده است، از توجیه خشکسالی بگیرید تا حفر کانال برای انحراف آب هیرمند و حتی رهاسازی آب در بیابان‌های خشک افغانستان برای هدررفت آن به جای پرداخت حق‌آبه هیرمند. با علم و آگاهی به این موضوع که در دوسال گذشته قطره آبی از حق‌آبه هیرمند به ایران وارد نشده است. و البته ذکر یک نکته اساسی که در حاشیه این گزارش مهم است و آن هم اینکه بدانیم در دولت حسن روحانی که خود آن را «محیط زیستی‌ترین دولت تاریخ» می‌خواند و در سکوت مطلق دولت او سد کمال‌خانی افتتاح شد که موجب انحراف مسیر هیرمند شده است!
27 اردیبهشت 1402 : طالبان پذیرفتند!
« ایران برای وصول حقابه هیرمند مصمم است» این خروجی جلسه چند روز پیش وزرای امور خارجه و نیرو با ردیس جمهوری است که خبر آن 27 اردیبهشت منتشر شده است. آنطور که وب‌سایت خبری وزارت نیرو، به نقل از علی اکبر محرابیان نوشته است «افغانستان متعهد به عملیاتی‌کردن معاهده هیرمند شده است.» البته که وزیر نیرو به روابط‌عمومی این وزارتخانه گفته است « مطابق گزارش‌های ارائه‌شده در این جلسه، دولت طالبان متعهد به عملیاتی‌کردن معاهده هیرمند و پرداخت حقابه ایران براساس این معاهده شده است.»
21 اردیبهشت 1402 : خشکسالی باعت عدم تعهد طالبان
«محمد جوانبخت»، معاون آب و آبفای وزارت نیرو، از مقاومت طالبان در مورد مسائل فنی، مطابق آنچه در معاهده معین‌شده و پیشتر و در زمان وزارت «رضا اردکانیان» با طرف افغانستانی تفاهم شده بود، خبر داد. همچنین، طالبان در حاشیه همایش ویژه افغانستان در «اندیشکده مطالعات راهبردی اسلام‌آباد»، خشکسالی و کاهش بارندگی را دلیلی بر کم‌آبی هیرمند و وجود مشکل در تأمین حقابه ایران عنوان کرده بود. نزدیک به دو سال است که هیچ آبی از هیرمند به سمت ایران و هامون رهاسازی نشده است.
19 اردیبهشت 1402: هیرمند؛ وظیفه ذاتی وزارت خارجه
حسین امیرعبدالهیان وزیر امور خارجه ایران در دیدار نماینده زابل و نمایندگان نخبگان استان سیستان و بلوچستان می‌گوید پیگیری حق‌آبه هیرمند «وظیفه ذاتی وزارت امور خارجه است» او در این جلسه می‌گوید « همه گزینه‌ها و اقدامات جهت آبادانی و زندگی بهتر ساکنان استان سیستان و بلوچستان در دولت با جدیت دنبال می‌شود.»
12 اردیبهشت 1402: دیپلماسی آبی فقط هیرمند نیست
ناصر کنعانی سخنگوی دستگاه دیپلماسی می‌گوید مطالبه حقابه ایران از رودخانه‌های مرزی مورد تاکید دولت و دستگاه دیپلماسی است. رئیس جمهوری هم همواره بر ضرورت پیگیری حقابه جمهوری اسلامی ایران از رودخانه‌های مشترک مرزی تاکید مضاعفی دارند. او البته که دیپلماسی آبی را محدود به هیرمند ندانسته و می‌گوید « موضوع حقابه نه فقط در مورد افغانستان، بلکه در مذاکرات ما با همسایه‌های دیگر مانند ترکیه، عراق و ترکمنستان به طور جدی مطرح است و جزء دستورکار دایمی ما در گفت‌وگوهای دوجانبه و چند جانبه است.»
19 بهمن 1401: رئیسی پیگیر حق‌آبه هیرمند
بر اساس خبری که پایگاه اطلاع‌رسانی دولت منتشر کرده، رئیس جمهور در جلسه هیئت دولت بر ضرورت پیگیری دستگاه‌های مسئول در مورد تعلل طرف افغانستانی در تامین حقابه هیرمند تاکید کرد. تاکید بر جاری شدن حقابه رودخانه هیرمند پیش از این و به‌ویژه وقتی دولت رسمی افغانستان بر این کشور حاکم بود و از نظر دیپلماسی شناخته شده بود نیز در دستور کار وزارت امور خارجه بود.
5 مهر 1401: سلاجقه؛ پیگیری می‌کنیم
علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفته بود: «جمهوری اسلامی ایران طلب حقابه محیط زیستی خودش را از کشورهای همسایه مصرانه دنبال می‌کند و این کار در قالب نشست‌های دوجانبه در حال انجام است. ان‌شاالله حقابه تالاب بین‌المللی هامون را پیگیری می‌کنیم و از ظرفیت حقابه در سال‌های بعد بتوانیم به نحو مطلوب بهره ببریم» سلاجقه درباره ادعاهای طرف افغانستانی مبنی بر کاهش آورد رودخانه هیرمند هم گفته بود: «آنچه کشور همسایه مطرح می‌کند این است که شرایط موجود بخاطر تغییر اقلیم است، اما داده‌های ما نشان می‌دهد که طی اعلام حکومت افغانستان سه تا چهار میلیارد متر مکعب آب وارد رودخانه هیرمند و سپس به سمت گودزره منحرف شده است. با توجه به حُسن همجواری و پیشینه فرهنگی دو ملت و اینکه ایران همیشه یار و یاور افغانستان بوده از هیئت حاکمه این کشور انتظار داریم به تعهدات بین‌المللی خود عمل کنند.»
7 مرداد 1401: کوتاهی از افغانستان است
وزیر امور خارجه در یک تماس تلفنی با سرپرست وزارت خارجه هیات حاکمه این روزهای افغانستان، «تحویل حقابه ایران» از جانب طرف افغانستانی را «شاخص مهمی برای سنجش تعهدات هیات حاکمه سرپرستی افغانستان در عمل به تعهدات بین‌المللی این کشور در قبال ایران» خوانده است. رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی در حالی با تاکید بر مطالبه جدی مردم و نمایندگان سیستان و بلوچستان در مجلس از وزارت امور خارجه، تصریح کرد که «اگر مسئله حقابه ایران از هیرمند با سرعت و جدیت حل و فصل نشود، این کوتاهی طرف افغانستانی بر سایر حوزه‌های همکاری دو کشور آثار منفی بجای خواهد گذاشت» که او در عین حال از اعزام هیات عالی‌رتبه‌ای از وزارت نیروی ایران برای بررسی و رفع موانع موجود و رایزنی با مقامات افغانستانی در آینده نزدیک خبر داده است.
3 اسفند 1400: ندادن حق‌آبه عمدی نیست!
وزارت انرژی و آب طالبان به تذکر مقام‌های ایرانی درباره آب رود هیرمند واکنش نشان داد و اعلام کرد که آب این رودخانه، به‌دلیل «مشکلات فنی» به ایران نرسیده و عمدی نیست. ان وزارتخانه با انتشار اعلامیه‌ای گفته است که طالبان به معاهده‌ای که میان افغانستان و ایران در مورد آب هلمند (هیرمند) در سال ۱۳۵۱ خورشیدی منعقد شده، متعهد است. وزارت انرژی و آب طالبان گفته است که کار روی حل این مشکل آغاز شده است!
5 بهمن 1400: اعتراض به انحرف آب
سعید خطیب‌زاده سخنگوی وقت وزارت خارجه درباره اظهار نظرهای مطرح شده در مورد جاری شدن آب سد کمال خان به سمت ایران و تکذیب این موضوع از سوی طالبان گفت: «آن چه بین ایران و مقامات افغانستان در سال‌های مختلف بحث شده، یک قرارداد الزام آور حقوقی است که در سال ۱۳۵۱ درباره حق‌آبه ایران از هیرمند بین دو کشور امضا شده و لازم لاجرا و حقوقی است. علاوه بر اینکه اصول حقوق بین‌الملل شامل وفای به عهد و اصول حسن همجواری تأکید می‌کند که هر کس در افغانستان حاکم است این حق‌آبه را برای ایران و مردم منطقه و طبیعت منطقه قائل شود.» سعید خطیب‌زاده از انحراف آب هیرمند به‌طور تلویحی انتقاد کرد.
19 خرداد 1400: حفر کانال برای انحراف آب
معاون آب و آبفای وزیر نیرو می‌گوید طالبان به عمد مسیر آب هیرمند را منحرف کرده‌اند. . موضوع حقابه هیرمند پس از آبگیری سد کمال‌خان بیش از گذشته موجب بروز نگرانی در خصوص وضعیت سیستان و به ویژه تالاب هامون شده است. هر چند ساخت سد به تنهایی منشا نگرانی نیست، بلکه به گفته احمدرضا لاهیجان‌زاده معاون دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست اینکه افغانستان مسیر هیرمند را با حفر کانال منحرف کرده است می‌تواند نگران‌کننده باشد.
دیدگاه تان را بنویسید