۵ برابر شدن واردات بنزین در ۳ سال

خبرگزاری فارس: حدود سه هفته قبل و در حاشیه همایش «صنعت نفت دانش بنیان، تبلور اجرای سیاستهای اقتصاد مقاومتی» بود که عباس کاظمی، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران گفت: «پارسال به طور میانگین میزان واردات بنزین ٩.٥ میلیون لیتر بوده است». کاظمی در این مصاحبه پیش‌بینی کرد که میزان واردات بنزین در سال جاری به 8 میلیون لیتر در روز کاهش یابد بررسی روند فعالیت های وزارت نفت در سه سال اخیر نشان می دهد که تحقق پیش بینی مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، مگر آنکه تحول قابل توجهی در روند فعالیت های وزارت نفت دولت یازدهم صورت گیرد زیرا در سایه کم توجهی به مدیریت تولید و مصرف بنزین در این دولت، میزان واردات بنزین از 1.8 میلیون لیتر در روز در سال 91 به 9.5 میلیون لیتر در روز در سال گذشته رسیده است. افزایش 5.2 برابری واردات بنزین در سه سال اخیر در حالی رخ داده است که با تلاش‌های مسئولین دولت قبل، واردات بنزین در آستانه صفر شدن قرار گرفته و کشور در آستانه خودکفایی بنزین قرار داشت. *تجربه تلخ بنزینی دولت اصلاحات در دولت یازدهم تکرار می شود؟ حرکت معکوس وزیر نفت در زمینه خودکفایی بنزین در حالی رخ می‌دهد که کشورمان یک بار در اواسط دهه هشتاد به خاطر بی‌توجهی ایشان به موضوع مدیریت تولید و مصرف بنزین در هنگام تصدی پست وزارت نفت در سال‌های 76 تا 84، تا آستانه بحران پیش رفته است. وزیر نفت دولت اصلاحات زمانی این وزارتخانه را تحویل گرفت که در انتهای دولت سازندگی در سال 75، میزان مصرف بنزین برابر 32.9 میلیون لیتر در روز و میزان واردات آن، 2.7 میلیون لیتر در روز بود اما عدم اعتقاد زنگنه به احداث پالایشگاه و بی‌توجهی ایشان به مدیریت مصرف بنزین باعث شد تا در انتهای دولت اصلاحات در سال 83 واردات بنزین نسبت به انتهای دولت سازندگی، 8.4 برابر شود و به 22.7 میلیون لیتر در روز برسد. از سوی دیگر، مصرف بنزین نیز در این سال با افزایش 84 درصدی نسبت به سال 75 به 60.7 میلیون لیتر در روز رسید. افزایش شدید میزان واردات بنزین و سهم قابل توجه آن در تامین نیازهای داخلی علاوه بر اینکه میلیاردها دلار از درآمدهای نفتی کشور را به خود اختصاص می‌داد، باعث شد تا تحریم فروش بنزین به ایران برای ایجاد فشار به کشورمان و اخلال در زندگی روزمره مردم رسما روی میز کشورهای غربی قرار بگیرد. هرچند این تحریم نهایتا در تابستان 89 اجرایی شد ولی ابتکار عمل مسئولین دولت وقت با همکاری مجلس و همراهی مردم باعث شد تا این تحریم شکست بخورد. زیرا از طرفی، با اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین بر پایه کارت سوخت از تیرماه 86 و همچنین اجرای هوشمندانه فاز اول هدفمندی یارانه ها در آذرماه 89، روند شتابان رشد مصرف بنزین متوقف شده و حتی در برخی سال‌ها، روندی معکوس بگیرد به گونه‌ای که مصرف بنزین در سال پایانی دولت دهم در سال 91 به 63.5 میلیون لیتر در روز رسید. از طرف دیگر هم میزان تولید بنزین کشور با اجرای طرح توسعه و افزایش ظرفیت پالایشگاه شازند اراک و همچنین استفاده از ظرفیت واحدهای پتروشیمی برای تولید ریفرمیت به عنوان ماده اولیه بنزین، به میزان قابل توجهی افزایش پیدا کرد به گونه ای که میزان واردات بنزین در سال 91 به کمتر از 2 میلیون لیتر در روز رسید. *مدیریت تولید و مصرف بنزین چطور از دست خارج شد؟ با این وجود، با روی کارآمدن دولت یازدهم ناگهان ورق برگشت و به نظر می‌رسد تجربه تلخ دولت اصلاحات در زمینه بنزین در حال تکرار است. در این دولت از طرفی با اجرای نامناسب فازهای دوم و سوم هدفمندی یارانه‌ها در بهار 93 و 94 که به کاهش تفاوت قیمت بنزین بین کم‌مصرف ها و پرمصرف ها و تک نرخی کردن بنزین به بهانه مبارزه با مفاسد چند نرخی بودن آن صورت گرفت، ابزار انگیزشی تشویق مردم به مدیریت مصرف بنزین از بین رفت. از سوی دیگر، با تکمیل لاک پشتی سایر طرح‌های توسعه و افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های نفت موجود مانند پالایشگاه بندرعباس و تعویق مکرر راه اندازی فاز اول ستاره صنعت پالایش کشور یعنی پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس، ترمز افزایش میزان تولید بنزین کشور کشیده شد. همچنین با پیگیری سازمان حفاظت محیط زیست و همکاری وزارت نفت، استفاده از ظرفیت پتروشیمی ها برای تولید ریفرمیت به عنوان ماده اولیه بنزین به بهانه آلایندگی های زیست محیطی به صورت کامل در اواخر بهار 93 متوقف شد. اگرچه با بالا گرفتن بحران، استفاده بسیار محدود از این ظرفیت در ماه‌های اخیر به صورت چراغ خاموش بار دیگر آغاز شده است. در نتیجه این سیاست ها هم کنترل میزان رشد مصرف بنزین کشور تا حدودی از دست دولت خارج شد به گونه ای که با افزایشی 11 درصدی نسبت به سال 91 به 71 میلیون لیتر در روز در سال 94 رسید و هم میزان واردات بنزین کشور در سال های 92 تا 94 به ترتیب به 3.5 میلیون لیتر در روز، 4.7 میلیون لیتر در روز و 9.5 میلیون لیتر در روز رسید که به معنای 5.2 برابر شدن میزان واردات بنزین بوده است. به نظر می رسد زنگنه با تکرار اشتباه استرات‍ژیک خود در دوران اصلاحات یعنی کم توجهی به مدیریت تولید و مصرف بنزین، بار دیگر در حال تبدیل واردات این فرآورده نفتی به پاشنه آشیل اقتصاد کشور و یکی از کانون های مهم کشورهای غربی برای ایجاد فشار به کشورمان است. تکرار نشدن این تجربه تلخ در گرو اجرای مناسب مصوبه مجلس مبنی بر دو نرخی شدن بنزین و تسهیل روندها و کمک به راه‌اندازی فاز اول ستاره صنعت پالایش کشور از سوی وزارت نفت در سال جاری است.