«مجاهدان جمعه» در نشست «آستانه» برای سوریه

روزنامه ایران: مسأله سوریه در روند تغییر مناسبات حاکم بر کشورهای پیرامونی و فرامنطقه‌ای مؤثر بر آن از جنگی نیابتی به پدیده بین‌المللی تغییر شکل داده است. بر همین اساس حتی در شرایطی که نشست آستانه به عنوان ابتکار عمل سه کشور ایران، روسیه و ترکیه امیدواری‌ها به برقراری مذاکرات سوری- سوری و بدست آمدن راهکار سیاسی را افزایش داده است؛ این مذاکرات فارغ از مسائل و مقتضیات حاکم بر روابط دیگر کشورها نیست. کما اینکه اختلافات جدی بر دیدگاه‌های سه کشور پایه‌گذار اجلاس آستانه نیز حاکم است.

چنانکه علی‌رغم توافق سه کشور در مسکو بر به رسمیت شناختن حق حاکمیت ملی و سرزمینی سوریه شاهد آن بودیم که برخی مقامات ترکیه در اظهارات خود مواضع پیشین مبتنی بر مخالفت با رئیس‌جمهوری قانونی این کشور را که در تعارض آشکار با به‌رسمیت شناختن حاکمیت ملی آن است مطرح کردند. از جمله تعارض‌های دیگری که در روزهای اخیر مطرح شده است، یکی هم بحث دعوت از امریکا و نیز عربستان و قطر است که به نظر می‌رسد تا حدود زیادی تحت فشار طرف‌های ترک و راهبرد کرملین برای تغییر مناسباتش با امریکا در دوره ریاست جمهوری ترامپ و تغییر در وضع تحریم‌های وضع شده علیه روسیه مطرح شده است. این همه در حالی است که مقامات سوریه نیز مخالفت علنی و جدی با مشارکت یافتن امریکا در مذاکرات آستانه نداشته‌اند. با این حال شاهد آن بودیم که ایران مخالفت جدی خود را با دعوت از امریکا اعلام کرد. موضعی که با توجه به نقش تأثیرگذار ایران در دفاع از حاکمیت ملی و تمامیت ارضی و پرداخت هزینه برای مقابله با گروه‌های تروریستی فعال در سوریه و در مقابل نقش غیرقابل انکار امریکا در حمایت مستقیم و غیرمستقیم از گروه‌های تروریستی و نیز معارض مسلح قابل دفاع به نظر می‌آید.

با این حال چنانکه پیداست ماجرای حل مسأله سوریه مجاهدان جمعه‌ای دارد که پیشتر حتی حامی تروریست‌ها هم بوده‌اند و اکنون پس از استشمام بوی پیروزی می‌خواهند خود را در صف مبارزان با تروریسم جا کنند. در واقع، خواه‌ناخواه با توجه به تغییر شرایط و مناسبات میان کشورهای دیگر و با وجود سابقه غیرقابل دفاع‌شان در شعله‌ور کردن بحران پیش‌آمده در این کشور ، می‌خواهند به مذاکرات آستانه و امتداد آن راه یابند.

بر همین اساس به نظر می‌رسد آنکارا توانسته است با نزدیک کردن بیشتر خود به مسکو و ترمیم روابط انجام شده پس از واقعه کودتای نافرجام مطامع دیگر متحدان خود را پیگیری کند و از آن جمله است، دفاع از مشارکت قطر و عربستان در این مذاکرات.

اما وجه دیگر احتمال حضور امریکا در مذاکرات آستانه را باید در موقعیت واشنگتن در این مذاکرات جست‌و‌جو کرد. برخلاف تأثیرگذاری که مقامات امریکایی در مذاکرات صلح سوریه به میزبانی ژنو، وین و نیویورک داشتند؛ مسلم است که در آستانه آنها چیزی فراتر از یک ناظر نخواهند بود و نقش تعیین کننده‌ای ایفا نمی‌کنند. این پیش‌بینی بیش از هر چیز متأثر از ارزیابی نقش کشورها در رویارویی‌های زمینی و هوایی است که طی یک سال گذشته شدت گرفت و در نهایت به آزادی شهر مهم حلب و شکست قابل توجه مواضع گروه‌های معارض و تروریست‌ها انجامید.

تصمیم دولت امریکا برای اجتناب از ورود مستقیم به سوریه و پرداخت هزینه‌های اجتناب ناپذیر آن سبب شد که کشورهای دیگر بویژه روسیه، ایران و ترکیه در جایگاه نخست کشورهای تعیین کننده و مؤثر در مسأله سوریه قرار گیرند. این چنین است که حتی احتمال حضور امریکا در مذاکرات آستانه نیز چندان تغییری در این وضعیت نخواهد داد و کاربردی جز به نمایش در آوردن بده بستان‌های حاکم بر روابط واشنگتن با دیگر کشورهای حاضر و تلاشی برای از تب و تاب نینداختن سیاست خارجی امریکا و خاطره تأثیرگذاری آن در مسائل جهانی نخواهد داشت.