ساخت نیروگاه بوشهر توسط روس ها تصمیم درستی نبود/تیم مذاکره کننده ایران در استانبول بسیار خوب کار کرد

سرویس سیاسی فردا؛ رضا الیاسی: نیروگاه اتمی بوشهر نخستین نیروگاه هسته‌ای ایران است که در سال ۱۳۵۵ و دو سال بعد از تأسیس سازمان انرژی اتمی ایران، موافقتنامه ساخت آن با بخش تکنولوژی و تحقیقات سازمان انرژی اتمی آلمان غربی برای همکاری‌های بلندمدت امضا شد.اما این موافقت نامه در سال ۱۳۵۷ و در شرایطی که حدود ۷۵ درصد از واحد اول و ۶۰ درصد واحد دوم نیروگاه ساخته شده بود از سوی آلمانی ها متوقف شد.

با پایان جنگ تحمیلی و سپری شدن دوران سازندگی، دسترسی به انرژی اتمی بار دیگر در دستور کار مسئولان قرار گرفت و به دنبال آن در اوایل سال ۱۳۶۸ موافقتنامه همکاری هسته‌ای میان ایران و روسیه تدوین شد و متعاقب آن در سال ۱۳۷۱ موافقت‌نامه کاملی از همکاری‌های هسته‌ای ایران و روسیه امضا شد و روس‌ها به‌عنوان تکمیل کننده کار آلمان‌ها در بوشهر انتخاب شدند. در نوامبر ۱۹۹۴ میلادی قرارداد تکمیل واحد اول نیروگاه بوشهر ایران و روسیه به امضا رسید. به موجب این قرارداد مقرر شد ساخت نیروگاه تا پایان سال ۲۰۰۰ میلادی به پایان برسد؛ این قرار داد در ژانویه ۱۹۹۶ میان سازمان انرژی اتمی ایران و شرکت اتم استوری اکسپورت روسیه اعتبار اجرایی پیدا کرد؛ طرف روس متعهد شد تا سال ۲۰۰۰ ساخت نیروگاه را به پایان برساند.اما این موضوع تا به امروز به تاخیر افتاده است. بر اساس آخرین اخبار و طبق توافقات صورت گرفته با پیمانکار روسی؛ تاریخ تحویل موقت نیروگاه بوشهر به بهره‌بردار ایرانی مهر و آبان سال 91 تعیین شده است و پس از تحویل موقت مسوولیت نیروگاه به عهده‌ بهره‌بردار ایرانی خواهد بود. «فردا» در گفت و گو با "حسین نجابت" رئیس کمیسیون جهاد اقتصادی و عضو کمیسیون انرژی مجلس به بررسی نحوه فعالیت شرکت های روسی در پروژه ساخت نیروگاه اتمی و آخرین وضعیت این نیروگاه پرداخته است که مشروح آن در ادامه می آید: نیروگاه اتمی بوشهر هر ایرانی را به یاد روسیه و بدقولی هایی که صورت گرفته می اندازد؟ چرا روس ها برای تکمیل پروژه انقدر تاخیر دارند؟ و اصرار ایران بر ادامه این قرارداد با روسیه به چه دلیل است؟ ابتدا ساخت نیروگاه اتمی بوشهر بر عهده شرکت های آلمانی بود و با پیروزی انقلاب اسلامی آلمان ها بدقولی کردند و خلاف عرف بین الملل فعالیت خود در بوشهر ادامه ندادند. در یک مقطع زمانی در کشور تصمیم گرفته شد که برای ساخت این نیروگاه با روس ها همکاری کنیم؛ البته اساس این کار تصمیم بهینه و درست نبود ولی باید شرایط آن زمان را در نظر بگیریم.زمانی که موضوع همکاری با روس ها مطرح شد سال های آخر جنگ بود و تصمیم گرفته شد که روس ها با همان ابزار و روش های آلمانی فعالیت کنند اما روس ها با متد روسیه ای کار را شروع کردند و مجبور شدند پایه های معیاری را تغییر دهند. برای این تغییر معیار دو کارگاه بزرگ با هدف ساخت ابزار و قطعات با استاندارد های روسیه ای ساخته سد. موضوع مهم دیگر در زمینه توسعه نیروگاه اتمی بوشهر این که بود که روس ها ادعا می کردند ایران طبق قرارداد اعتبارات را تامین نمی کند. با توجه به این که روسیه ساخت نیروگاه اتمی بوشهر را پذیرفته بود دیگر کشورهای غربی حاضر به فعالیت در ایران نبودند. البته اینگونه نیست که روس ها بگویند ما بدقولی کردیم و مقدار زیادی از مشکلات را بر گردن ایران بیاندازند؛ به هر حال پروژه نیروگاه اتمی بوشهر را باید تمام شده تلقی کرد و این پروژه و همکاری با روسیه را باید به عنوان یک اطلاعات پایه و یک سابقه به کار بگیریم. یعنی روس ها ادعا می کنند در تاخیر به وجود آمده در ساخت نیروگاه اتمی بوشهر ایران هم مقصر بوده است؟ بله.موضوعی که روس ها بر آن تاکید دارند این است که ایران اعتبارات لازم برای توسعه نیروگاه اتمی بوشهر را تامین نکرده است و این موضوع را یکی از علت های اصلی تاخیر در ساخت این نیروگاه می دانند. در حالیکه این توجیه و ادعای غلطی است و ایران همیشه به موقع اعتبارات را فراهم کرده است. برای این تاخیرها، روسیه چقدر باید به ایران غرامت پرداخت کند؟ آیا تاکنون اقدامی برای گرفتن غرامت از سوی ایران صورت گرفته است؟ اطلاع دقیقی از میزان غرامت ندارم؛ قرارداد ساخت نیروگاه اتمی بوشهر میان ایران و روسیه خیلی فنی طراحی نشده یا به عبارتی با توجه به این سطح فناوری خوب طراحی نشده است؛ در طول ساخت نیروگاه طرفین با چانه زنی کار را جلو می بردند؛ موضوعی که باید به آن اشاره کرد این است که هم اکنون پروژه تمام و به تاریخ پیوسته است.قرارداد های توسعه نیروگاه در دنیا ضوابط خاص خود را دارد و زمان عقد قرارداد ساخت نیروگاه بوشهر روس ها از ما جلوتر بودند اما الان ما با در نظر گرفتن حوزه های جدید، در زمینه عقد قرارداد مسلط تر و بهتر هستیم. ساخت نیروگاه و تحویل کامل آن در مراحل پایانی خود قرار دارد؛ پایان این پروژه و فعالیت این نیروگاه با تمام توان تا چه حد در جایگاه ایران در عرصه های بین المللی تاثیر می گذارد؟ ایران گام اول را برداشته است؛ هرچند هم اکنون از نظر تولید توان نیروگاه بوشهر 1000 مگاوات است که این میزان کمتر از یک پنجاهم مصرف ایران است اما سطح تکنولوژی این نیروگاه و شروع به کار آن برای ایران بسیار مهم است و تاثیر زیادی در جایگاه ایران در مجامع بین المللی خواهد داشت. اخیرا نشست گروه 5+1 با ایران در استانبول ترکیه برگزار شد و دومین نشست هم در بغداد برگزار می شود، در این نشست روسیه یکی از کشورهای حامی ایران بود؛ این حمایت روسیه از ایران در نشست های هسته ای موجب نمی شود که ایران در موضوع تاخیر در ساخت نیروگاه اتمی بوشهر از روس ها غرامت نگیرد؟ فضای سیاسی دنیا فضای رایزنی است و اگر آنها از موضوعی استقبالی کردند خب ما هم با آنها تعامل می کنیم و این موضوع تنها در مورد ایران و روسیه نیست و در مورد همه کشورها است؛ در فضای سیاسی دنیا ممکن است جایی امتیاز بدهیم و جایی هم امتیاز بگیریم. این نشست و دستاوردهای آن را را چطور ارزیابی دیدید؟ در این نشست تیم مذاکره کننده ایران بسیار خوب کار کرد و این نشست بسیار آبرومندانه و مثبت برای ایران بود و جمهوری اسلامی ایران از موضع واقعا برتر وارد شد و تمام کشورها نیز این موضوع را قبول کردند. این اولین بار بود که در دو طرف از مذاکره و نتایج آن اظهار رضایت کردند و احساس می شود که 5+1 تغییر موضع داده است؛ فکر می کنید علت اصلی این تغییر موضع چه باشد؟ کشورهای غربی تمام راه های ممکن را در فشار به ایران طی کردند؛ من فکر می کنم هم اکنون دنبال این هستند که راهبردشان را اصلاح کنند و فهمیده اند که زور و فشار با ایران جواب نمی دهد. بنابراین یک رویکرد مثبت تری را در پیش گرفته اند.البته هم اکنون خود این کشورها نیز وضعیت درخشانی ندارند و عدم موفقیت آنها در تحریم ها باعث شده که به فکر فرو بروند و موقعیت ایران را بپذیرند. هنوز روشن نیست که 5+1 با 20 درصد غنی سازی ایران موافقت کرده است یا نه. خیر هنوز موافقت نکرده است؛ این موضوعی است که در نشست های آینده بررسی می شود. چرا وارد بحث 20 درصد شدیم؟ چون سوخت 20 درصد برای راکتور تهران که کار آموزشی، پژوهشی و تولید رادیو داروها را دارد لازم است و کشورهای دیگر در این زمینه با ما همکاری نکردند و این موضوع سبب شد که میله های سوختی را ما خودمان تولید کردیم.اگر طبق قواعد و قراردادهای بین المللی تامین می کردند ما تمایلی به رفتن به سمت غنی سازی 20 درصد نداشتیم و حالا که رفتیم باید اطمینان پیدا کنند که سراغ سلاح هسته ای نمی رویم چرا که رهبر معظم انقلاب نیز فرمودند که ایران به دنبال سلاح هسته ای نیست. دستگاه ها نیز نشان می دهند که ایران به دنبال غنی سازی 90 درصد نیست. عده ای معتقدند در این نشست بحث مهمی انجام نشده است و بحث های اساسی در نشست آینده در بغداد صورت می گیرد. رویکرد همیشه در مذاکرات سیاسی مهم است؛ یعنی ما خودمان می دانیم و دیگران هم می دانند که رویکرد تغییر کند ثمرات آن هم تغییر می کند؛ رویکرد دو طرف مثبت است و در نشست استانبول رویکرد گروه 5+1 تا حدودی کمتر خصمانه بوده و این خیلی مهم است.ما انتظارمان از نشست هایی که برگزار می شود این است که کارهای غیر قانونی نسبت به ما مانند تحریم های پولی، مالی یا فناوری برداشته شود. تمامی کشورهایی که در نشست استانبول حاضر بودند از جمله آمریکا در حاشیه این نشست درخواست ملاقات با مقانات ایرانی را داشتند، در صورت موافقت طرف ایرانی این دیدارها و رایزنی ها می تواند تاثیری در روند مذاکرات داشته باشد؟ در ملاقات های قبلی هم همینطور بوده و کشورهای دیگر متقاضی ملاقات با مقامات ایرانی هستند اما در سالهای اخیر ما هستیم که برای ملاقات و به خصوص ملاقات های غیر برنامه ریزی شده تقاضا نداریم. سیاست ما این است که آمریکا باید یک علامتی نشان بدهد تا ما در یک سطوحی با آنها نشست داشته باشیم. نشست آینده گروه 5+1 و ایران در بغداد برگزار خواهد شد؛ نتایج این نشست را چطور پیش بینی می کنید؟ به این نشست خوش بین هستیم ولی زیاد هم نیابد فضایی ترسیم کنیم که اگر زمانی خلاف انتظارها رخ داد فکر کنیم اتفاق مهمی رخ داده است. باید در نشست بغداد کار را بر اساس اصول خود پیگیری کنیم و نباید تصویر خیلی امیدوار کننده و یا عجیبی به جامعه بدهیم. باید در این نشست کارهای کارشناسی و جامع انجام دهیم.