چک چکو؛ آیین مردم هرمزگان در ماه محرم

مهر: سالیان درازی است که عزای حسین(ع) در جنوب زبانزد است و "چک چکو" نیز ازجمله آیینهایی به شمار می رود که مردم هرمزگان در ایام محرم آن را برگزار می کنند. بندرعباس دیر زمانی است که عزاداری ماه محرم را به سبک و شیوه خود اجرا می‌کند که شاید در تمامی ایران بی نظیر باشد. مراسمی که بر گرفته از سنت اجداد و نیکان و اعتقادات مردم پاک این سرزمین است. مراسم علم گردانی در تمامی ایران وجود دارد اما در هرمزگان و به ویژه بندرعباس به سیاقی دیگر است. یکی از معروفترین این مراسم الم گردانی مسجد 12 امام( منبرگپ) بندرعباس است که تاریخچه این المها و مراسم آنها به سالیان دور بر می گردد. روزگاری فردی تمامی بزرگان شهر را صدا زده و می گویند چوبهایی به شکل علم از کرانه دریای هند به به سمت ساحل بندرعباس می آید، اهالی این چوبها را که از جنس صندل است را از آب گرفته خشک می کنند و به نزدیکترین محل یعنی مسجد 12 امام می برند و مشاهده می کنند که بر روی هر کدام از این چوبها اسم یک امام کنده کاری شده تا کنون معلوم نیست که این چوبها از کجا آمده اند و چگونه این اسمای متبرک بر روی آنها نقش بسته است. بزرگان قدیم بر این باورند که این چوبها به اذن خدا برای مردم این شهر فرستاده شده و به همین دلیل برایشان قداستی خاص دارد. همه ساله در روز هفتم محرم این علمها را به دریا میبرند و طی یک مراسم خاص آنها را با عطر و اتورات شستشو می دهند. در این روز الم گردانها برای صبحانه و ناهار به خانه افرادی که نیت دارند دعوت می شوند که پس از اتمام سفره به خواندن دعایی کوتاه و طلب سلامتی برای اهل آن خانه می پردازند. رفتن بر در خانه‌ها با علم و جمع کردن پول برای گرداندن مراسم عاشورایی تا روز عاشورا ادامه دارد و مردم شهر هر کدام به نیت خود پولی را به الم گردانها میدهند. در ظهر روز عاشورا نیز بعد از شهادت امام حسین(ع) علمها زمین گذاشته و سیاه پوش می‌شوند و این سیاه پوش بودن تا پایان ماه صفر ادامه دارد. یکی دیگر از مراسمی که در این شهر قابل توجه است مراسم چک چکو است. این نوع عزاداری سنتی که در هرمزگان رواج داشته و دارد، با دو قطعه سنگی اجرا می شود که عزاداران بهم می کوبند و در واقع نام "چک چکو" از صدای بهم خوردن همین سنگ ها گرفته شده است. شاید مراسم گرداندن علم و چرخیدن و خانه به خانه پول جمع کردن در بیشتر نقاط ایران مرسوم است. اما در هرمزگان این مراسم را به شیوه ای اجرا می کنند که به آن چک چکو گفته می شود. در این عزاداری سنتی عزاداران با دو قطعه سنگ یا چوبی که در دست دارند به دور علم یا نوحه خوان گرد می آیند و به جای زدن سینه سنگها یا چوبها را در دو دست بالا می برند و در بالای سر به هم می کوبند و بعد هم هماهنگ با نوا و ریتم نوحه ای که خوانده می شود دوباره آنها را بین پاها به هم می زنند و به شکلی هماهنگ گامی به جلو و گامی به عقب بر می دارند و همنوا با نوحه خوان، بیتی از نوحه را "ترجیع بند " یا در اصطلاح نوحه و نوحه خوانی "دَم" | دم : پاره ای از نوحه که آن را مستمعین می شنوند و در جواب نوحه خوان تکرار می کنند ( پی نوشت ) | را تکرار می کنند. این کار در کوچه ها و محله ها انجام می شود و به هنگام رسیدن به در خانه ای همه یک صدا و ریتمیک در حالیکه سنگها یا چوبها را در بالای سر و بین پاها بهم می زنند و گامی به جلو و گامی به عقب بر می دارند می گویند " چک چکو ماه محرم رسید " که صاحب خانه با شنیدن این نوا خبردار می شود و این روند ادامه پیدا می کند تا تمام محله را بگردند.