تصرف به زور باغ قلهک توسط انگلیسی ها

زندگی: انگلیس ها از قدیم الایام محل و باغی برای اقامت تابستانی خود دریافت می کردند تا اتباع آن ها در آن اقامت داشته باشند در این بین به دلیل اینکه ناصر الدین شاه قاجار دیپلماسی نداشته و اتابک اعظم، صدر اعظم او نیز بیشتر آنگلوفیل بوده است، انگلیسی ها کم کم این باغ را را تصرف کرده اند. نصر الله حدادی، مورخ، تهرانشناس و پژوهشگر با بیان اینکه برای بررسی موضوع واگذاری باغ قلهک باید به زمان صفویه وچگونگی حضور انگلیسی ها در ایران و همچنین مطامع ارزی این کشور نگاهی داشته باشیم، می گوید: « پای اروپایی ها از دوره آق قویونلو به ایران باز می شود و انگلیس ها نیز از دوره شاه عباس صفوی با حضور برادران شرلی به ایران نفوذ کرده و پس از آن سعی می کنند تا در ایران جای پایی پیدا کنند؛ اما با اوج گیری قدرت انگلستان در دنیا و افول قدرت در ایران موضوع باغ قلهک مطرح می شود.» به گفته حدادی در آن برهه دول استعمارگر با اشکال دیگری حضور سیاسی داشته اند؛ چرا که در یک برهه از زمان پرتغالی ها و بلژیکی ها مطامع استعماری داشتند اما پس از آنکه دنیا دو قطبی شده و روسیه تزاری و انگلیسی ها دنیا را میان خودشان تقسیم می کنند که این موضوع با حکومت فتحعلی شاه و جنگ های ایران و روسیه و عهد نامه هایی ننگین این حکومت مقارن می شود. نقش پلید انگلستان در عهدنامه گلستان وترکمانچای غیر قابل انکار است این تهرنشناس با بیان اینکه «در آن زمان رجال استخوان داری همچون عباس میرزا نایب السلطنه و میرزا بزرگ قائم مقام و میرزا ابوالقاسم نیز نمی توانند کاری را پیش ببرند»، به کتاب رساله جهادیه مرحوم میرزا ابوالقاسم قائم مقام اشاره می کند و می گوید:« در آنجا ادله هایی وجود دارد که می گوید نمی توانیم با روس ها بجنگیم؛ اما حکومت این ادله را قبول نمی کنند و پس از حمله ایران، نتیجه آن می شود که دو عهدنامه گلستان و ترکمانچای منعقد می شود؛ البته نقش پلید انگیسی ها در شکل گیری این دو قرارداد و نقش سفیر انگلستان در ایران غیر قابل انکار است؛ به این دلیل که دولت انگلستان بتواند در قبال امتیازاتی که دولت ایران به دولت روسیه داده است؛ امتیازاتی نیز از دولت ایران بگیرند. در این میان تنها امتیازی که در آن زمان داده شد، آن بود که خاندان روسیه تزاری از اولاد عباس میرزا نائب السطلنه دفاع کرده اند؛ از آن پس از آن به بعد امتیاز دهی به کشورانگلیس شروع می شود؛ اما چون روس ها به اندازه کافی توانسته بودند در ایران امتیاز بگیرند؛ ابن بار نوبت انگلیسی ها بود تا به گونه ای سیاست امتیاز گیری خود را دنبال کنند.» تصرف باغ قلهک بدون هیچ سندی صورت گرفته است این پژوهشگر حوزه تاریخ تصریح می کند: « پس از کشته شدن گریبایدوف، سفیر روسیه در تهران در باغ ایلچی که مورد حمله مردم واقع شده بود، روس ها در آن برهه از زمان با توجه به اینکه با کشور های اروپایی، عثمانی و ژاپن درگیری داشتند، سفارت خود را به محدوده ارک منتقل می کنند که انگلیسی ها نیز پس از آن همین درخواست را ارایه کرده و محل فعلی سفارت خود در تهران را دریافت می کنند. پس از آن وقتی که روس ها یک منطقه تابستانی را برای سفارتخانه خود طلب می کند، حکومت منطقه زرگنده را انتخاب می کنند که اوج این موضوع در حکایت محمد علی شاه قاجار مشهود است که وی به این سفارت خانه فرار می کند. اما مقارن همین زمان است که انگلیس ها نیز درخواست می کنند که باغ قلهک را در مقابل اینکه روس ها نیز در ایران باغ ییلاقی دارند، دریافت کنند. ضمن اینکه ایتالیایی ها نیز بخشی از باغ فرمانیه را گرفتند و عثمانی ها نیز دنبال این مسئله بودند که در این عرصه موفق نبودند.» حدادی با بیان اینکه «انگلیس ها از قدیم الایام محل و باغی برای اقامت تابستانی خود دریافت می کردند تا اتباع آن ها در آن اقامت داشته باشند»، می گوید: «در این بین به دلیل اینکه ناصر الدین شاه قاجار دیپلماسی نداشته و اتابک اعظم، صدر اعظم او نیز بیشتر آنگلوفیل بوده است، انگلیسی ها کم کم این باغ را تصرف می کنند؛ بدون اینکه سندی در این باره داشته باشند و معوض آن را به ایران بدهند؛ چرا که هر کشوری که می خواهند سفارتی و یا مکانی در کشور دیگر داشته باشد یا باید بخرد یا معادل آن را به آ ن کشور بدهد که جزو خاک آن کشور به حساب می آید. » سفارت انگلیس در ایران رجال پروری می کرده است وی با اشاره به تحمیل قانون کاپیتولاسیون از سوی روسیه به ایران به عنوان یکی از مفاد قرارداد ترکمانچای و گلستان، معتقد است: « هر امتیازی که روس ها می خواستند؛ انگلیس ها نیز آن را دنبال می کردند و حتی مثال معروفی بود که ناصرالدین شاه می گفت:« من می خواهم به جنوب کشورم بروم، روس ها بدشان می آید، می خواهم بروم شمال کشورم انگلیس ها بدشان می آید، مردشور این پادشاهی را ببرند» البته این نشان می دهد که این آدم قدرت هیچ کاری نداشته است. همچنین نمونه دیگر نیز آن است که قرار بوده یک کرور یعنی 500 هزار تومان آخر به عنوان غرامت ایران به روسبه به صورت اقساطی پرداخت شود که انگلیس ها از این وضعیت نیز به نفع خودشان استفاده کرده و شروع به رجال پروری در ایران می کنند.» حدادی با بیان اینکه « رجال در ایران یا روسوفیل و یا آنگوفیل بوده اند»، تاکید می کند: در این میان می توان به شعر مرحوم اشرف الدین گیلانی که می گوید« ایران گشته ویران ز سه فیل / روسوفیل، آنگولوفیل، آلمانوفیل» اشاره کرد. در زمان فتح العلی شاه وقتی می بیند چاره ای پیش رو ندارد؛ به فرانسوی ها و ناپلئونی ها روی می آورد که آن ها نیز کمک نمی کنند و عملا دست فتحعلی شاه کوتاه می ماند. همچنین در دوره قاجاریه نیز به برخی کشور های دیگر تمایل نشان داده می شود؛ همانگونه که امیر کبیر به جهان داوود خان دستور می دهد که از روسیه و انگلستان معلمی آورده نشود و از کشور های مختلف همچون اتریش، آلمان برای دارالفنون معلم می آورند. در واقع توجه به غیر از روسیه و انگلیس از سوی امیر کبیر به وجود می آید تا قطب دیگری وجود داشته باشد که ایران به آن تاسی بجوید.» این مورخ با اشاره به این نکته که «روس ها همواره در ایران رجال خاص خودشان را داشته اند، اما برخی از آن ها دوسره بازی می کردند و با انگلیسی ها نیز نشست و برخواست داشته اند که نمونه بارز آن میرزا ابوالقاسم امام جمعه است»، تصریح می کند: «سفارت روسیه و انگلستان در ایران از دیر باز مامن کسانی بودند که می خواستند از کشور فرار کنند که نمونه آن میرزا آقاخان نوری است که در اصل تبعه انگلستان است. ما همواره با کشورهای انگلستان و روسیه در ایران مشکل داشته ایم. همچنین با توجه به انقلاب اکتیر 1917، مدت بسیار محدودی روس ها اعلام می کنند مطامع ارزی در ایران ندارند و انگلیسی ها از این مسئله در آن زمان سوء استفاده می کنند تا یکسری امتیازات دیگر از دولت ایران بگیرند. به این ترتیب از این فضا برای بسط و توسعه رجالی که آنگولوفیل بوده اند استفاده می کنند که نمونه بارز آن بسیاری از نخست وزیر های کشور بوده است.» انگلیسی ها بیشترین تخریب را در اخلاق سیاسی ایران انجام دادند حدادی در ادامه معتقد است:« مشکلی که با انگلیسی ها در ایران داشتیم، این بود که این ها فرقه های خود را درست می کردند و آدم های خاصی نیز داشتند که این یکی دیگر از مشکلاتی بود که در مملکت ما وجود داشته است. انگلیسی ها از روی فریب و حیله تفکری را در این کشور اشاعه می کردند که «برگ از درخت نمی افتد به جز اینکه انگلیسی ها بخواهند» این یکی از آن چیزهایی بود که بعد از آن خود ما در ایران به آن دامن زدیم که اوج آن در سریال دائی جان ناپلئون مشاهده می شود. در شهریور 1320 نیز وقتی رضا شاه از صحنه خارح می شود، القا می کنند که «انگلیسی ها آوردند و انگلیسی ها بردند»، تا حدی که یک جمله ای در ایران به عنوان طعنه و ضرب المثل جا می افتد که «کار، کار انگلیسی ها است.» حتی تا حدی این موضوع را به باور مردم تزریق کرده بودند که حتی اگر زن و شوهر هم با هم دعوا می کنند کار انگلیسی ها است. همچنین حرکات موزیانه انگلیس ها در 32 سال اخیر بسیار روشن و واضح است و در بسیاری از مسایلی که بعد از انقلاب در ایران رخ داده ما انگشت انگلیسی ها را می بینیم . انگلیسی ها بیشترین تخریب را در اخلاق سیاسی ایران انجام دادند و بدترین اخلاق را در ایران جای گذاشتند. ممزوجی از تفکراتی که روس ها و رجال انگلیسی طی سال های 1250 تا پایان دوره پهلوی در ایران به جای گذاشتند مشکلات و مسایلی زیادی را در کشور باقی می گذارند.» سفارت انگلستان اسناد واگذاری مدت دار را جعل کرده است حدادی در پایان با اشاره به اسناد ارایه شده از سوی سفارت انگلستان مبنی بر واگذاری مدت دار باغ قلهک به این کشور، می گوید:«مسالی که برای واگذاری مدت دار مطرح می شود به هیچ وجه صحت ندارد وانگلیسی ها این مطالب را جعل کرده اند، البته امکان اینکه در آن زمان انگلیسی ها مکانی را گرفته باشند وجود دارد اما چون اساس بر زور و جعل بوده است، چنین مسئله ای مبنی بر واگذاری مدت دار باغ قلهک را برای آن درست کرده اند؛ سفارت انگلستان از ضعف و فطرت دوره پادشاهی ناصرالدین شاه استفاده می کنند و در دوره ناصرالدین شاه است که ما به فلاکت می افتیم.»