جعل‌حدیث‌برای‌خرمشهر‌با‌چه‌هدف‌و‌انگیزه‌ای؟

ماهنامه امتداد: در حالیکه مردم خرمشهر از نبود برخی امکانات اولیه در این شهر شدیدا گلایه‌مندند اخیرا جعل و انتشار حدیثی در خصوص خرمشهر اعتراض بسیاری از دلسوزان و اصحاب رسانه را در آورده است. ماجرا از این قرار است که ماهنامه امتداد در شماره 46 و 47 خود، به احترام ساحت مقدس امام رضا(ع) دوازده صفحه خود را به پرونده‌اي ويژه ارتباط معنوي آن‌حضرت با رزمندگان و شهيدان اختصاص داد. در آن پرونده مصاحبه‌اي دو صفحه‌اي با حاج ماشاءالله آخوندي از اولين طراحان هشت‌ضلعي يادمان شلمچه به چاپ رسيده است كه در مدخل ورودي اين مصاحبه، مصاحبه‌گر چنين آورده است: «1320 سال پيش بود. كارواني هجرت تاريخي و سرنوشت‌سازش را از مدينه به‌سوي خراسان آغاز كرد. اين كاروان از منزلگاه‌هاي متعددي عبور كرد تا به بصره و مرز ايران رسيد. كاروان از مرز بصره وارد شلمچه شد تا هشتمين امام در خاك ايران قدم بگذارد و اين چنين خاك شلمچه، اولين نقطه جغرافيايي كشور ما بود كه ميزبان آن حضرت شد و دروازه ورود امام رضا(ع) به ايران لقب گرفت. طبق برخي اسناد تاريخي، وقتي حضرت رضا(ع) به شلمچه رسيدند، تأمل كردند و فرمودند: «روزگاري بهترين پيروان ما در اين سرزمين ماوا مي‌گيرند.» كاروان امام(ع) از شلمچه عبور كرد، شهرها و منزلگاه‌هاي بسياري را پشت سر گذاشت تا سرانجام به خراسان رسيد.» اين مقدمة كوتاه، واكنش‌هايي را در پي داشت. عمده پرسش اصلي روي دو نكته بود: 1. عبور امام رضا(ع) از شلمچه؛ 2. حديث منسوب به آن‌حضرت. نقشة ارائه‌شده از سوي آستان قدس رضوي، در مدخل ورودي آن امام همام به ايران پاسخ نخست ماهنامه امتداد است و قضاوت آن بر عهده مخاطبان. پاسخ‌گوي پرسش دوم نيز (حديث منسوب به حضرت رضا(ع))، به استناد متن نويسنده و منتقد گرامي، روايتگران و حتي مسئولان راهيان نور و رسانه ملي هستند. هر چند كه ماهنامه امتداد هم رسالت خود را نشر حقايق و ارزش‌هاي واقعي دفاع مقدس و روايات نوراني اهل‌بيت(ع) مي‌داند. نويسنده گرامي، به نقل از حجت‌الاسلام صادقي مي‌آورد:«حجت‌الاسلام محمدصادقي با اشاره به برخي ريشه هاي ادامه يافتن انتشار حديث شلمچه، برخي از مسئولان راهيان نور و برخي از مداحان كم سواد را عامل آن بر شمرده و گفت: «بنده شخصاً به برخي از اين مسئولان نسبت به غيرواقعي و بي سند بودن اين حديث تذكر داده‌ام ولي باز هم شاهديم كه در رسانه‌ها و تلويزيون اين حديث را براي مردم مي‌گويند و به دنبال ساختن مستند تلويزيوني براي آن هستند.» اصلا چنین چیزی نیست... بنا بر این گزارش، حسن طاهری از نویسندگان و محققان کشور با بررسی اسناد تاریخی و گفتگو با مرتبطین این مساله، نتایج تحقیقات و پاسخ پرسش دوم را اینگونه در اختیار ما قرار داده است: حجت‌الاسلام جواد محدثي، نويسنده و محقق و از مسئولان فرهنگي سپاه در دوران جنگ با شنيدن اين حديث مي‌گويد: «چنين مطلبي را بنده اكنون مي‌شنوم و اصلاً چنين چيزي مطرح نبود. البته مي‌شود تحقيقات بيشتري نمود. در زمان جنگ هنگام عمليات كربلاي پنج و آب‌گرفتگي پشت بصره، برخي مطرح مي‌ساختند كه شايد اين مسئله نشانه‌اي باشد از آب گرفتگي منطقه «ابلّه» در آخرالزمان. امّا اين مطلب هيچ ارتباطي به اين حديث ندارد!» سردار محمد فرهادي نيز با اظهار تأسف از گسترش چنين مطالبي بر جلوگيري و برخورد با تحريفات تاريخ دفاع مقدس تأكيد و خاطرنشان كرد: «بنده در کل دوران جنگ هيچ چيز مستند و محكمي در اين‌باره نشنيدم.» سردار ابراهيم جباري، فرمانده سپاه علي بن ابيطالب(ع) مي‌گويد: «در زمان جنگ به هيچ وجه چنين حديثي مطرح نشد و چنين مطلبي پس از جنگ گفته شده و مي‌شود که در صورت نادرست بودن آن حتماً بايد به راويان و كاروان‌ها تذكر داده شود تا از گفتن چنين مطالبي بپرهيزند.» گل‌علي بابايي، از محققان و نويسندگان فعال دفاع مقدس با اظهار تأسف از بيان مطالب كم‌ارزش و غير واقعي و تأكيد بر بيان حقيقت‌ها و ناگفته‌هاي ارزشمند حقيقي حادثه جنگ مي‌گويد: «چنين حديثي در زمان جنگ اصلاً مطرح نبود. فقط جاده‌اي در شلمچه وجود داشت كه به نام امام رضا(ع) نامگذاري شده بود. متأسفانه اين روزها نظير چنين مطالب كم‌ارزش و غيرواقعي، بسيار گفته مي‌شود. مگر براي عظمت شهدا، كمبود حقايق ارزشمند داريم كه برخي به اين مطالب متوسل مي‌شوند!؟» سردار غلام‌رضا ابوطالبي، نیز در اين‌باره مي‌گويد: «در نزديكي مقتل شلمچه و در خاك عراق، سه‌راهي و جاده‌اي بود كه به نام امام رضا(ع) نامگذاري شده بود. اين نامگذاري دليل خاصي هم نداشت. اين حديث منسوب را هم اصلاً در زمان جنگ كسي مطرح نمي‌كرد و نمي‌گفت و طي ده سال اخير سينه‌به‌سينه منتشر شده است كه: امام رضا(ع) از شلمچه عبور كرده و گويا يك شب را در آنجا سپري نموده‌اند، اما كسي براي آن سند و مدركي ذكر نمي‌كند!» سرهنگ مهدي طاهري، از پيش‌كسوتان جنگ در اين باره با توضيح كامل‌تري تأكيد مي‌كند: «اينكه امام رضا(ع) از منطقه شلمچه عبور كرده باشد يا نه؟ پس از عمليات كربلاي چهار آن هم به صورت خيلي محدود در بين تعداد ‌اندكي از مسئولان و فرماندهان مطرح شد. با اينكه قبل از آن جاده خرمشهر به شلمچه كه انتهاي آن به سه‌راهي منتهي مي‌شد به نام امام رضا(ع) نامگذاري شده بود. آن موقع زمزمه‌اي مطرح شد كه امام رضا(ع) شايد از اين مسير عبور كرده باشند. ولي اصلاً چنين حديثي گفته نمي‌شد. اين در حالي بود كه در آن ايام دو ديدگاه براي نامگذاري جاده و سه‌راهي به نام امام رضا(ع) وجود داشت. اول حدس و گماني بود مبني بر عبور امام هشتم(ع) از شلمچه كه ديدگاه غالب بود، ولي با اين حال در بين افراد محدود مطرح شده و اصلاً در بين رزمندگان فراگير نبود. ديدگاه دوم نيز اين بود كه به علت استقرار تيپ 21 امام رضا(ع) از خراسان در آن منطقه، اين نامگذاري انجام گرفته است.» سرهنگ محمود كيائي‌نژاد كه از سوي برخي از همرزمان خود «فردي دقيق و موشكاف» در جنگ، لقب گرفته است مي‌گويد: «من با چنين حديث و ماجرايي اكنون مواجه مي‌شوم و در زمان جنگ به هيچ وجه چنين حديثي را نشنيدم. در جاده‌ها و موقعيت‌هاي جنگي بيشتر اسامي انتخاب شده به نام اهل بيت(ع) انجام مي‌گرفت. مثل جاده سيدالشهدا(ع) در جزاير مجنون، جاده شلمچه را نيز به نام امام رضاu نامگذاري نموده بودند و دليل خاصي هم مطرح نبود.» سرهنگ حاج حسين صباغيان نيز از فعالان فرهنگي و رزمندگان پيش‌كسوت لشكر 7 ولي‌عصر(عج) خوزستان در دوران جنگ مي‌گويد: «بنده به ياد ندارم در كل زمان جنگ چنين حديثي مطرح شده باشد و پس از جنگ نيز به صورت شفاهي طي چند سال اخير آن‌را شنيده‌ام.» سرهنگ حاج عباس حسيني، سرپرست تيپ2 اباعبدالله الحسين(ع)، سرهنگ حاج‌محمد قرباني، سرهنگ عباس كوهي و چند نفر از رزمندگان با سابقه در جنگ نيز يادآور شدند كه «هيچ حديثي از امام رضا(ع) در اين‌باره در كل دوران جنگ نشنيدند.» خطر خرافه‌گرایی را جدی بگیریم مؤسسه تفحص سيره شهدا يكي از فعال‌ترين مؤسسه‌هاي فرهنگي کشور است كه رسالت انعكاس حقيقت دفاع مقدس را در قالب‌هاي فرهنگي و هنري و روايت‌گري در كاروان‌هاي راهيان‌نور طي يك دهه بر عهده دارد. حجت‌الاسلام حسين جوشقاني، يكي از مسئولان اين مؤسسه مي‌گويد: «محققان و پژوهشگران اين مؤسسه پس از شنيدن اين حديث و برخي روايات حاشيه‌اي آن، پس از مدت‌ها تحقيق و بررسي به سند و مدرك معتبري در اين زمينه نرسيدند و متوجه شدند اصلاً چنين روايتي وجود ندارد.»وي با اشاره به انتشار برخي روايات غير واقعي در ميان زائران مناطق جنگي در سال‌هاي گذشته و غفلت و بي‌توجهي برخي راويان در اين زمينه يادآور شد: «به همه راويان جنگ تذكر جدي داده شده تا از گفتن اين حديث بپرهيزند و هيچ يك از اعضاي اين مؤسسه چنين مطلبي را بيان نمي‌كنند. علاوه بر اينكه همه افراد بايد در روايتگري و بيان مطالب آن هم از سوي امامان معصوم(ع)، كاملاً مراقب باشند.» حجت‌الاسلام شيخ نجم‌الدين طبسي، كارشناس برجسته كلام و تاريخ اسلامي و استاد حوزه علميه قم، پس از تحقيق در اين زمينه گفت: «پس از بررسي و تحقيق چنين مطلبي را [حديث منسوب به امام رضا(ع) درباره شلمچه] بنده در هيچ منبعي نيافتم. كساني كه مدعي حضور امام هشتم(ع) در شلمچه و بيان حديثي منسوب به ايشان هستند، بايد اسناد و مدارك خود را ارائه دهند و اين در حالي است كه كارشناسان خبره حديث و تاريخ بايد نظرات خود را در مورد درستي يا نادرستي آن گفته و سپس اين حديث انتشار يابد.» وي با اشاره به پيشگويي وقايع آخرالزمان در كتاب «فتن و ملاحم» توسط برخي از معصومين(ع) اظهار داشت: «در يكي از پيشگويي ها امام علي به جنگي در بين صحراي بصره و آبادان در آخرالزمان اشاره فرموده‌اند، اما آيا اين جنگ، همان جنگ بين ايران و عراق بوده يا نه؟ جاي بحث دارد، در ضمن اينكه اين پيش‌گويي هيچ ارتباطي به حضور و عبور امام هشتم(ع) در شلمچه ندارد.» در ادامه این تحقیق سراغ دارالحدیث رفتیم. حجت‌الاسلام حائري، با اشاره به طرح اين پرسش از پانزده سال پيش تا كنون مي‌گويد: «يك تيم مستقل تحقيقاتي متشكل از متخصصان علوم حديث در اين مؤسسه در پي يافتن سند و مدرك حضور امام هشتم(ع) در شلمچه و همچنين حديث منسوب به ايشان درباره شلمچه و شهداي آن، تمامي كتاب‌هاي جديد و قديم از شيعه و سني را بررسي و مطالعه نمودند، اما هيچ نشانه‌اي حتي به‌اندازه يك جمله يا يك كلمه هم يافت نشد. اگر چه ادعا نمي‌كنيم كه اصلاً نيست، اما با بررسي‌هاي فراوان هيچ سندي براي آن پيدا نشد و بهتر است مدعيان طرح اين حديث، منابع و اسناد خود را ارائه نمايند.» با این همه جای این پرسش اساسی باقی است که چگونه مردم عزیز و شریف و نجیب خرمشهر که سالهاست با نبود امکانات اولیه و تنگناهای شدید معیشت روبرو هستند، می‌توانند با این نوع تقدس‌زایی بیهوده کنار بیایند در حالی که مسئولان کشور در ارائه خدمات به مردم این منطقه همواره ضعیف ترین عملکردها را داشته‌اند؟ آیا وقت آن نشده که برای خرمشهر عزیز به شکلی عملیاتی و نه شعاری و تزئینی و با سبک گردشگری و زیارتی، کاری در خور شان انجام دهیم؟